Το Εν Πειραιεί "σχοινοπλοκείον" του Κλημέντιου (1837)

1842 Ο όρμος της Μουνιχίας (R. Gillotin)

του Στέφανου Μίλεση

Μια από τις πρώτες επιχειρήσεις που εγκαταστάθηκαν και λειτούργησαν στον Πειραιά τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του ως Δήμος, ήταν το σχοινάδικο (σχοινοπλοκείον η επίσημη ονομασία), του Κλημέντιου ή αλλιώς του Κλεμάν. Επρόκειτο για μια μονάδα που ανήκε στο λεγόμενο σύστημα δευτερογενούς παραγωγής (βιοτεχνίες και μανιφακτούρες) που μαζί με τις πρώτες λιγοστές βιομηχανικές μονάδες της εποχής θα βοηθήσουν τη χώρα να εισέλθει δυναμικά στη μοντέρνα εποχή. 

Ο Γάλλος υπήκοος Κλεμάν, είχε ανακαλύψει μια τοποθεσία που έκρινε ως κατάλληλη για την εγκατάσταση της επιχείρησής του. Απαιτείτο όμως η έκδοση αδείας για αυτό και υπέβαλε το σχετικό αίτημα στη Γραμματεία επί των Εσωτερικών, η οποία με τη σειρά της το απέστειλε στην Διοίκηση Αττικής που ως τελικό αποδέκτη είχε τον Δήμο Πειραιώς. Δήμαρχος τότε ήταν ο Κυριάκος Σερφιώτης που μαζί με τον Κλεμάν διενήργησαν αυτοψία στον τόπο που ο υποψήφιος επιχειρηματίας είχε προτείνει ως κατάλληλο για το σχοινοπλοκείο του. Ο Δήμαρχος απέστειλε στην Διοίκηση Αττικής την παρακάτω απάντηση:

"Αριθ. Πρωτ.: 102

Προς την Διοίκηση Αττικής

Πειραιεύς 16 Φεβρουαρίου 1837

Εις απάντηση της υπ΄ αριθμ. 481/386 διαταγής σας, σάς αναφέρουμε ότι μεταβάντες μετά του κυρίου Κλημεντίου εις την θέσιν την οποίαν είχεν εκλέξει δια εξετάσεως, επληροφορήθημεν ότι υπάρχει ιδιοκτησία. Οδήγησα λοιπόν αυτόν και έκλεξεν θέσιν εκτός του σχεδίου της πόλεως, εν μέρος του λατομείου προς το δεξιόν μέρος του Πειραιώς συγκείμενον εκ γαλλικών μέτρων τετρακοσίων το μήκος και 30 το πλάτος.

Ο Δήμαρχος

Κ. Σερφιώτης"

 Σύμφωνα με αυτήν ο Δήμαρχος προσέφερε άλλη τοποθεσία ως κατάλληλη στον Κλεμάν καθώς η προηγούμενη ανήκε ήδη σε ιδιοκτήτη. Το Σχοινοπλοκείο άρχισε τη λειτουργία του στις 30 Απριλίου 1837 η οποία κρίθηκε ως ιδιαιτέρως σημαντική για την εθνική μας οικονομία. Ο Κλεμάν θα αναλάμβανε την κατασκευή σχοινιών διαφόρων μεγεθών όπως και καραβόπανων, εξαρτημάτων ιδιαιτέρως σημαντικών στη λειτουργία ενός λιμανιού, όπως του Πειραιά, σε εποχή μάλιστα ιστιοφορίας.

Η ελληνική κυβέρνηση για την εγκατάσταση του σχοινοπλοκείου του Κλεμάν στον Πειραιά είχε απαλλάξει από δασμούς τα μηχανήματα και τις πρώτες ύλες λειτουργίας, ενώ είχε παραχωρήσει και δάνειο ύψους 8 χιλιάδων δραχμών για την άμεση εκκίνηση λειτουργίας του. Ο Κλεμάν από την πλευρά του θα αναλάμβανε την εκπαίδευση 20 νέων ετησίως στην κατασκευή σχοινιών, που θα του έστελνε η κυβέρνηση και θα χρησιμοποιούσε ελληνικές πρώτες ύλες.

Ωστόσο δύο χρόνια αργότερα (1839), όταν επιτροπή ελέγχου αποτελούμενη από τον Δήμαρχο Πειραιώς, τον Υπολιμενάρχη και τον Τελώνη επισκέφθηκαν το σχοινοπλοκείο του Κλημέντιου για να καταγράψουν αν τηρείται η συμφωνία διαπίστωσαν τα εξής:

- Η επιχείρηση δεν κατασκεύαζε καραβόπανα παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση είχε συμπεριλάβει στο δάνειο την κατασκευή αποθηκών για την αποθήκευση των υφασμάτων.

- Εκπαιδευόμενοι μαθητές στην τέχνη του σχοινιού δεν υπήρχαν, με τον Κλημέντιο να ισχυρίζεται ότι η κυβέρνηση δεν του έστειλε τους 20 μαθητές ανά έτος όπως είχε υποσχεθεί.

- Οι πρώτες ύλες που βρέθηκαν στις αποθήκες προέρχονταν από το εξωτερικό και δεν ήταν εγχώριες όπως η συμφωνία προέβλεπε.

O Πειραιάς το 1845

 

Παρόλα αυτά δεν φαίνεται να λήφθηκαν μέτρα εναντίον του για την αθέτηση της συμφωνίας. Ο Κλεμάν όχι μόνο αιτήθηκε το 1846 νέα οικονομική ενίσχυση αλλά και τη λήψη απόφασης εκ μέρους του Βασιλικού Ναυτικού ώστε η προμήθεια σχοινιών και καραβόπανου να γίνεται αποκλειστικώς από την επιχείρησή του.

Την πρόταση του Κλεμάν στήριξε ο Δήμος Πειραιώς που με αναφορά του προς τη Γραμματεία Εσωτερικών κατέγραφε πως έμποροι πωλούν στον Πειραιά σχοινιά και καραβόπανα που εισάγουν σε τιμές 20 τοις εκατό υψηλότερα από εκείνα του σχοινοπλοκείου. Συνεπώς θα είναι προς συμφέρον του Βασιλικού Ναυτικού η προμήθεια να γίνεται από εγχώριο σχοινοπλοκείον. Η υποστήριξη του Δήμου στην επιχείρηση του Κλεμάν είχε να κάνει επιπρόσθετα με την απασχόληση στην βιοτεχνία του τεσσάρων ορφανών παιδιών του Πειραιώς. Άλλωστε η πρόσληψη παιδιών σε θέσεις εργασίας αποτελούσε τότε μια έκφραση κοινωνικής αλληλεγγύης και φιλανθρωπίας.

Η Γραμματεία των Εσωτερικών συμφώνησε με τον όρο όμως το σχοινοπλοκείον να χορηγεί στους εκπαιδευόμενους μαθητές ικανοποιητική τροφή και ενδυμασία εξόδου και να τους εκπαιδεύει πραγματικώς σε όλες τις πτυχές της τέχνης αυτής και όχι να τους κρατάει στάσιμους σε πόστα όπου εκτελούνται βαριές εργασίες, χωρίς να διδάσκεται η τέχνη. Επιπλέον είναι υποχρεωμένο να προμηθεύει 300 καντάρια σχοινί το έτος το Βασιλικό Ναυτικό.

Το σχοινοπλοκείον του Κλημέντιου συνέχισε τη λειτουργία του μέχρι το 1847, ωστόσο ουδέποτε πέτυχε εκείνο που ο Κλημέντιος αισιοδοξούσε, να γίνει δηλαδή το σχοινοπλοκείο του ο αποκλειστικώς προμηθευτής σχοινιών και καραβόπανου του Βασιλικού ναυτικού.

Το 1847 έτος που το σχοινοπλοκείο του Κλεμάν έκλεισε, άφησε πίσω του χρέος προς το ελληνικό δημόσιο ύψους 11.584 δραχμών στο σύνολο. Ωστόσο είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι την πρώτη μορφή βιομηχανίας (βιοτεχνίας και μανιφακτούρας) ανέπτυξαν στον Πειραιά οι ξένοι όπως ο Γάλλος Κλεμάν, ο Γερμανός Στάπ ή ο Βρετανός J.Green. Πίσω τους ακολουθούν οι Χιώτες έμποροι που θα "δείξουν" στους υπόλοιπους εποίκους του Πειραιά πώς στήνεται μια εμπορική επιχείρηση.     

 

Πηγές:

- Β. Τσοκόπουλος (1984). Πειραιάς 1835-1870. Εισαγωγή στην ιστορία του Ελληνικού Μάντσεστερ, Εκδόσεις Καστανιώτη, σελ. 135, 195, 196, 250.

-  Π. Καμπούρογλου (1883). Ιστορία του Πειραιώς από του 1833 - 1882 έτους. Γενική Κατάστασις, κίνησις εμπορίου, ναυτιλία, βιομηχανία, Εν Αθήναις.

- Α. Μαρμαρινός (1954). Αναδρομές στα περασμένα. Εφημερίδα "Χρονογράφος", φ. 25ης Μαΐου, σελ. 1

- Α. Μαρμαρινός (1954). Αναδρομές στα περασμένα. Εφημερίδα "Χρονογράφος", φ. 26ης Μαΐου, σελ. 1