Το κανόνι της Φρεγάδας. Μια συνεισφορά του Πειραιά στον αγώνα των Κρητών

 



του Στέφανου Μίλεση

Χάρη στο ημερολόγιο του Κρητικού Κώστα Γενεράλη, διασώθηκε ένα επεισόδιο του κρητικού αγώνα, που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε εφημερίδα του Πειραιά το 1897. Έκτοτε επαναλήφθηκε η δημοσίευση, σε διαφορετικές εκδοχές, σε πολλές άλλες πειραϊκές εφημερίδες. Από όλες τις εκδοχές επέλεξα ως πληρέστερη εκείνη που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιώς» του 1959.[1]

Οι επαναστατημένοι Κρητικοί είχαν καταφέρει να απελευθερώσουν το μεγαλύτερο μέρος του νησιού και να περιορίσουν του Τούρκους εντός των οχυρωμένων θέσεων, του λεγόμενους «κουλέδες». Επρόκειτο ουσιαστικά για απόρθητα φρούρια της εποχής. Οι Κρητικοί με τον ελαφρύ οπλισμό που διέθεταν, αδυνατούσαν να προσβάλουν τις οχυρωμένες θέσεις τους. Χρειάζονταν ένα ισχυρό κανόνι που θα πρόσβαλε τα τείχη και θα τα γκρέμιζε. Και ένα τέτοιο κανόνι, κατάλληλο για τους Κρητικούς, υπήρχε στον Πειραιά!

Το 1897 πολλοί άνδρες που ανήκαν στο στρατό και στο ναυτικό θεωρούσαν τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης απαράδεκτη. Δεν ανέχονταν η Ελλάδα να μην αναμιγνύεται ενεργά στην κρητική υπόθεση, όταν στο νησί όλοι πολεμούσαν. Αποτέλεσμα αυτής της στάσης ήταν πολλοί άνδρες να εγκαταλείπουν το στράτευμα και να κατατάσσονται εθελοντές στον κρητικό αγώνα.

Στον προλιμένα του Πειραιά από το 1892 βρισκόταν αραγμένη η ατμοκίνητη φρεγάτα ΕΛΛΑΣ, που λόγω ηλικίας θεωρείτο πλέον σκαρί ξεπερασμένο. Χρησιμοποιούταν ως έδρα της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, αφού το κτήριο της σχολής δεν είχε ακόμα αναγερθεί. Όσοι αντίκρυζαν το ξύλινο αλλά επιβλητικό σκαρί της εντυπωσιάζονταν [2]. 



Την αποκαλούσαν με σεβασμό απλά ως «Φρεγάδα». Σε αυτήν υπηρετούσαν υπαξιωματικοί και ναύτες που ήταν ένθερμοι πατριώτες και που ανήκαν στην κατηγορία εκείνη που είχαν λάβει την απόφαση να πολεμήσουν εθελοντές στην Κρήτη ή να συνδράμουν με όποιο μέσο μπορούσαν τον αγώνα.  Αυτοί σκέφτηκαν ότι ήταν αμαρτία τόσα κανόνια και βαρύς οπλισμός της «φρεγάδας» να βρίσκονται ανενεργά και παρατημένα στο κατάστρωμά της, όταν στην Κρήτη εναγωνίως αναζητούσαν ένα μόνο κανόνι. 

Μετά από πολλούς δισταγμούς αποφάσισαν τελικά να αποστείλουν ένα από κανόνια της φρεγάτας στην Κρήτη. Τη νύχτα της 22ας προς την 23 Αυγούστου 1897 [3] ένα κανόνι φορτώθηκε κρυφά σε μια λέμβο. Αυτή θα συναντούσε μια άλλη λέμβο, που με τη σειρά της θα το μετέφερε στο «Μίνα». Το ατμόπλοιο "Μίνα" είχε κανονιστεί να παραλάβει εθελοντές από τον Πειραιά και να τους μεταφέρει στην Κρήτη. Των εθελοντών αυτών που ως προς τον αριθμό τους έφταναν τους διακόσιους, ενώ ως προς την καταγωγή τους στο μεγαλύτερο μέρος τους ήταν Λάκωνες, ηγείτο ο επίσης Μανιάτης Γεώργιος Πετροπουλάκης. Ένας από τους άνδρες της δύναμης ήταν και ο Κώστας Γενεράλης από τον οποίο διασώθηκε η περιγραφόμενη ιστορία. 

Πραγματικά μετά τις δέκα το βράδυ η λέμβος με το κανόνι πλησίασε την ακτή Ξαβερίου. Στο ύψος του Βασιλικού περιπτέρου από θαλάσσης, μια δεύτερη λέμβος τους προσέγγισε. Σε αυτήν επέβαιναν έξι από τους εθελοντές που θα επιβιβάζονταν στο «Μίνα» για την Κρήτη. Ανάμεσά τους ήταν ο ανθυπολοχαγός Γραβάνης και ο ανθυπίατρος Μεταξάς, δύο γνωστοί για τις θέσεις τους αξιωματικοί, καθώς συγκαταλέγονταν ανάμεσα σε εκείνους που εγκατέλειπαν το στράτευμα για να πολεμήσουν. 

Η Κρήτη Ανάγλυφος. Φιλοτεχνήθηκε το 1937 και διακοσμεί τον εσωτερικό χώρο της Αδελφότητας Κρητών "Η ΟΜΟΝΟΙΑ".


Το κανόνι επιβιβάστηκε στην δεύτερη βάρκα με τους έξι εθελοντές. Στη συνέχεια περίμεναν μέσα στη βάρκα να φανεί το ατμόπλοιο «Μίνα». Το μικρό σκαρί φάνηκε στον ορίζοντα, όμως αντί να εισέλθει μέσα στο εμπορικό λιμάνι, άγνωστο για ποιο λόγο, τράβηξε ρότα για το λιμάνι Ζέας (Πασαλιμάνι). Οι έξι εθελοντές πανικοβλήθηκαν διότι πίστεψαν ότι το σχέδιο είχε προδοθεί ή ότι η επιχείρηση θα αναβαλλόταν. Παρόλα αυτά επιδόθηκαν στο κουπί για να καλύψουν την τεράστια απόσταση για μια απλή βάρκα κατάφορτη μάλιστα με ένα κανόνι. Η προσπάθειά τους ανταμείφθηκε διότι και το «Μίνα» πρόλαβαν και το κανόνι φόρτωσαν σε αυτήν. Το «Κανόνι της Φρεγάδας» πραγματικά προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες στην Κρήτη. Το παράξενο της ιστορίας όμως ήταν, ότι όταν τερματίσθηκε ο κρητικός αγώνας -συνεπεία της αναγνώρισης της ελευθερίας της Κρήτης- το κανόνι επιστράφηκε πίσω στον Πειραιά! Φορτώθηκε και πάλι στο ΕΛΛΑΣ, ενώ ο άνδρες του πληρώματός της που είχαν προβεί στην ενέργεια αρπαγής του, αφού πρώτα ταλαιπωρήθηκαν από το Ναυτοδικείο Πειραιώς, τελικώς αθωώθηκαν και επέστρεψαν στην υπηρεσία τους, όπως συνέβη και με όλους εκείνους που εγκατέλειψαν το στράτευμα για χάρη του κρητικού αγώνα.   



[1] Εφημερίδα «Η Φωνή του Πειραιώς», Ιωάννης Σκορδίλης, Το κανόνι της Φρεγάδας, φ. 2 Νοεμβρίου 1959.

[2] Επρόκειτο για το πρώην «Αμαλία» που μετά την εκθρόνιση του βασιλικού ζεύγους Όθωνα και Αμαλίας, μετονομάστηκε σε «Ελλάς».

[3] Κάποιες εκδοχές της ιστορίας την τοποθετούν ίδια ημερομηνία αλλά το 1895.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"