Η πρώτη αεροπορική πτήση στην Ελλάδα από τον Ουτόσκιν στο Νέο Φάληρο (1911)

Ο Ουτόσκιν επιχειρεί χαμηλή διέλευση πάνω από την παραλία του Νέου Φαλήρου 


του Στέφανου Μίλεση

 

Ένα σημαντικό γεγονός στον Πειραιά που προκάλεσε έξαψη στον κόσμο και κατέλαβε σημαντικό χώρο στην αρθρογραφία των εφημερίδων, ήταν και η πτήση του Ρώσου αεροπόρου Ουτόσκιν (ή και Ουτότσκιν)  (Sergey Isayevich Utochkin)

Μέχρι το 1911 τα νέα για την επαναστατική συσκευή που ταξίδευε στον αέρα, το αεροπλάνο, γίνονταν γνωστά στους Πειραιώτες μέσα από τις εφημερίδες. 

Τον Μάρτιο όμως εκείνης της χρονιάς (του 1911), κυκλοφόρησε μια ανακοίνωση στις πειραϊκές εφημερίδες, σύμφωνα με την οποία στις 27 Μαρτίου ο αεροπόρος Ουτόσκιν θα επιχειρούσε τρεις πτήσεις επίδειξης στο Νέο Φάληρο: 

«… οποιοδσήδποτε καιρός και αν επικρατεί, θα ανυψωθεί εν Νέω Φαλήρω ο Ρώσος αεροπόρος Ουτόσκιν, με το αεροπλάνο του, την 4ην απογευματινήν, δια να θαυμάσουν την μεγάλην ταύτην εφεύρεσιν του ανθρωπίνου πνεύματος και όσοι δεν ηδυνήθησαν να ιδώσι τον τολμηρόν αεροπόρον κατά τας μέχρι τούδε τρεις πτήσεις του θα έχουν την ευκαιρία….». 

Δεν χρειάζονταν και περισσότερα, καθώς η ανακοίνωση έκανε γνωστό ότι για πρώτη φορά η πτήση επίδειξης του Ουτόσκιν θα πραγματοποιείτο με αφετηρία το Νέο Φάληρο! 

Ακολούθησε πραγματικό πανδαιμόνιο αγοράς εισιτηρίων! Τα εισιτήρια που αρχικά κόστιζαν πενήντα λεπτά το καθένα, έφτασαν να υπερβούν την διπλάσια τιμή και να πωλούνταν προς 1.20 δραχμές. Επρόκειτο για εισιτήρια που εξασφάλιζαν στους «τυχερούς» μια «προνομιακή» θέση, από την οποία θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν ανεμπόδιστα την πτήση του Ρώσου. 

Και για την εξασφαλισμένη θέα, «επιστρατεύθηκαν» τα παράθυρα και οι εξώστες των ξενοδοχείων, η παραλία και φυσικά η εξέδρα που είχε ειδικά στηθεί για το σκοπό αυτό. Ο Ρώσος Ουτόσκιν ήταν να πραγματοποιήσει τρεις πτήσεις επίδειξης στο Νέο Φάληρο. Οι θεατές γνώριζαν ότι η παρουσία τους στην εκδήλωση εξασφάλιζε μια θέση στην ιστορία! 

Η αναγγελία της πτήσης πρωτοσέλιδη είδηση στις εφημερίδες τον Μάρτιο του 1911 

Κατανοούσαν την ιστορικότητα εκείνων των πρώτων πτήσεων επίδειξης στην Ελλάδα. Ο Σεργκέι Ισάεβιτς Ουτότσκιν μεταξύ άλλων υπήρξε ένας ταλαντούχος αθλητής πολλών δραστηριοτήτων όπως ξιφομάχος, κολυμβητής, ιστιοπλόος, πυγμάχος, ποδοσφαιριστής, ποδηλατιστής, οδηγός μοτοσυκλέτας και αγωνιστικού αυτοκινήτου. Από το 1910 έως το 1914 επιδόθηκε με ζήλο στην διάδοση της αεροπορίας μέσω των επιδείξεων που πραγματοποιούσε. Η πτήση του το 1911 στο Νέο Φάληρο ήταν μια από τις πρώτες που πραγματοποίησε εκτός Ρωσίας. Ήταν γεννημένος στην Οδησσό της τότε Τσαρικής Ρωσίας και σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να δει το άγαλμά του έξω από το σπίτι του στην οδό Ντεριμπασόφσκαγια 22. 


Το άγαλμα του Ουτόσκιν έξω από το σπίτι του στην Οδησσό

 

Ο Ρώσος αεροπόρος παρέλαβε, έναντι αμοιβής, σε μια εξ αυτών δύο τολμηρούς επιβάτες. Ο πρώτος, ήταν ένας Άγγλος αξιωματικός που έτυχε να βρίσκεται στην Ελλάδα τον ίδιο καιρό. Ο δεύτερος επιβάτης του Ουτόσκιν όμως ήταν Έλληνας! Επρόκειτο για τον βουλευτή Αττικοβοιωτίας Κωνσταντίνο Μάνο, που στην ουσία υπήρξε ο πρώτος στην Ελλάδα αεροπορικός επιβάτης στην Ελλάδα! 

Όταν το αεροπλάνο με τους τρεις άνδρες προσγειώθηκε, κόσμος το περικύκλωσε, ζητώντας πληροφορίες για το τι αισθάνθηκαν όταν βρέθηκαν στον ουρανό! 

Ο Ουτόσκιν δυστυχώς δεν πρόλαβε να εκτελέσει τρίτη πτήση, όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί. Το ρωσικό ατμόπλοιο αναχώρησε από τον Πειραιά νωρίτερα, στις 31 Μαρτίου 1911, ημέρα που θα γινόταν η τρίτη πτήση.  

Ο Ουτόσκιν με το διπλάνο του τύπου Φαρμάν (Φωτογράφος Sergey Chelnokov
(φωτογραφία από το Ίδρυμα S. Chelnokov για τη διατήρηση της φωτογραφικής κληρονομιάς, μέσω wikipedia)


Το Νέο Φάληρο, από την ίδρυσή του και μετά αποτελούσε ένα λαμπρό πεδίο επίδειξης πρωτοποριακών συσκευών και θαυμαστών ανακαλύψεων του ανθρωπίνου νου. Στο Νέο Φάληρο ο Γρυπάρης ήταν που επιχείρησε το 1880 να παρουσιάσει το πρώτο ελληνικό υποβρύχιο, επιχειρώντας να καταδυθεί. 

Ένας άλλος τολμηρός Έλληνας ευρεσιτέχνης, ο Αρνιώτης, στο Νέο Φάληρο, είχε προσπαθήσει και την πρώτη πτήση με υδροπλάνο δικής του επινόησης και κατασκευής. Το όνομά του είχε γίνει γνωστό όταν το 1908 δήλωσε πως θα πετάξει με αεροπλάνο για πρώτη φορά στην Ελλάδα! Κόσμος κατά χιλιάδες συγκεντρώθηκε στο Τατόι, όπου ο Αρνιώτης εμφανίστηκε με μονοπλάνο να ανυψώνεται για μόνο δύο μέτρα από το έδαφος! Παρά τις προσπάθειές του δεν τα κατάφερε για περισσότερο. Ο ίδιος τότε είχε δηλώσει πως θα τα κατάφερνε αργότερα από θαλάσσης. 

Έτσι το 1910, εμφανίζεται να κάνει νέα απόπειρα χωρίς επιτυχία, στο Νέο Φάληρο με το υδροπλάνο του. Ωστόσο αν και οι δύο αυτές προσπάθειες του Αρνιώτη, ήταν αποτυχημένες, στην ουσία επρόκειτο για πρωτιές απόπειρας αεροπορικών πτήσεων. Ο Αρνιώτης λοιπόν, έστω κι έτσι, είχε καταφέρει να δημιουργήσει μεγάλο ντόρο γύρω από το όνομά του. Για να γίνει κατανοητή η φήμη που είχε αποκτήσει, αξίζει να αναφερθεί πως το υδροπλάνο του Αρνιώτη, είχε τοποθετηθεί στην ταράτσα του ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ, για να είναι ορατό από μακριά, δηλωτικό της πρωτοπορίας που κατείχε το Νέο Φάληρο στην παρουσίαση τεχνολογικών ανακαλύψεων. 

Η παραλιακή πρόσοψη του ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ που υπήρξε το κέντρο πολλαπλών δραστηριοτήτων που παρουσιάστηκαν στην Ελλάδα για πρώτη φορά. 

Εκτός όμως των παρουσιάσεων Γρυπάρη και Αρνιώτη, στο Νέο Φάληρο πραγματοποιούνταν επιδείξεις ναυτικής ισχύος, με ανάπτυξη των πολεμικών πλοίων του Στόλου στον φαληρικό όρμο, αλλά και παρουσιάσεις κάθε πρωτοποριακού τεχνικού μέσου της εποχής. Η παρουσία του Ρώσου αεροναύτη Ουτόσκιν, επιβεβαίωσε ουσιαστικά το ρόλο που διαδραμάτιζε η περιοχή του Νέου Φαλήρου. 

Λίγο μετά την αναχώρηση του Ρώσου αεροναύτη, έφτασε στον Πειραιά ένας διάσημος Γάλλος αεροπόρος ο Λουί Σαρλ Ζοζέφ Μπλεριό (Louis Charles Joseph Blériot), πρώτος νικητής τότε, στους αεροπορικούς αγώνες που είχαν πραγματοποιηθεί στην Γαλλία. Τους αγώνες εκείνους είχε προκηρύξει η γαλλική εφημερίδα «Ματέν». 

Είχε επίσης διασχίσει τη Μάγχη και είχε πραγματοποιήσει δεκάδες άλλα αεροπορικά επιτεύγματα. Ο Μπλεριό είχε τερματίσει πρώτος, ύστερα από μια πτήση 300 χιλιομέτρων, και είχε λάβει το πρώτο βραβείο, αξίας 100 χιλιάδων γαλλικών φράγκων. Ο Μπλεριό είχε φτάσει την Ελλάδα με το αεροπλάνο του (αποσυναρμολογημένο), που ήταν σχεδόν διπλάσιο στο μέγεθος από εκείνο του Ρώσου Ουτόσκιν. Όταν ο Μπλεριό έφτανε στην Ελλάδα, στην ταράτσα του ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ, είχε ήδη τοποθετηθεί το παλαιό υδροπλάνο του Αρνιώτη, που προαναφέραμε.  Και στην περίπτωση του Γάλλου, οι πειραϊκές εφημερίδες της εποχής, έγραφαν ότι θα απογειωνόταν από τον παραλιακό δρόμο μεταξύ Νέου Φαλήρου και Τζιτζιφιών. Θα ανυψωνόταν σε ύψος ασυγκρίτως ανώτερο από εκείνο του Ουτόσκιν, ήτοι χιλίων μέτρων! 

Για να γίνει κατανοητό το πόσο ψηλά θα πετούσε ο Μπλεριό, έγραφαν οι εφημερίδες, ότι τα χίλια μέτρα αντιστοιχούσαν στο ύψος του Υμηττού. Παρόλα αυτά θα ήταν ορατός δια γυμνού οφθαλμού και «εκ των δύο πόλεων, ως τεράστιον πτηνόν!».

Ο Μπλεριό θα πετούσε προς τις φλέβες, θα έκανε στροφή προς την κορυφή του Υμηττού και στη συνέχεια θα διερχόταν πάνω από το Νέο Φάληρο.

Ένα έτος μετά την πτήση του Ουτόσκιν, έφτασε από το Παρίσι στην Ελλάδα ο νεαρός Αργυρόπουλος ο οποίος εκτέλεσε τρεις πετυχημένες πτήσεις. Στην δεύτερη πέταξε ως συνεπιβάτης ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ενώ στην τρίτη η απογείωση έγινε από το Παλαιό Φάληρο, με διέλευση επίδειξης και πάνω από το Νέο Φάληρο. 

Μάρτιος 1912 - Όταν ο αεροπόρος Αργυρόπουλος κατά την τρίτη πτήση του διέρχεται πάνω από το Νέο Φάληρο.

 
Ο Αργυρόπουλος με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την μητέρα του, ύστερα από την δεύτερη πτήση του


Φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε λίγο αργότερα, το ίδιο έτος, ο πρώτος στρατιωτικός αεροπόρος, ο υπολοχαγός Δημήτριος Καμπέρος, με αφετηρία το Νέο Φάληρο θα εκτελέσει παράτολμες πτήσεις πάνω από την Φρεαττύδα και το Νέο Φάληρο. 

Το Νέο Φάληρο, δεν κατείχε μόνο πρωτιές στον τομέα των τεχνολογικών επιδείξεων, αλλά κάθε νεωτερισμού που εισαγόταν στην Ελλάδα. Συχνά στήνονταν διάφορα περίπτερα εκθέσεων, που τότε καλούνταν attractions (ατραξιόν) που παρουσίαζαν νέες συσκευές ήχου και θεάματος. Διάσημη ήταν η πολυσύχναστη Roulette humane (ανθρώπινη ρουλέτα) η οποία έμοιαζε με τη σύγχρονη «μπαλαρίνα», το γνωστό παιχνίδι των Λούνα Παρκ. 

Το Νέο Φάληρο συνεπώς δεν υπήρξε απλώς μια παραλιακή λουτρόπολη ψυχαγωγίας, αλλά έναν προθάλαμο νεωτερισμών και παρουσίασης επαναστατικών τεχνολογικών ανακαλύψεων, πολύ καιρό πριν την τελική εισαγωγή ή εφαρμογή τους στην ελληνική επικράτεια.


Διαβάστε επίσης:

Το Λούνα Παρκ του Νέου Φαλήρου (Το Άλσος της διασκέδασης)





Κωστής Μουρίκης: Ο ιδρυτής πόλης στο Σουδάν που πέθανε ως οδοκαθαριστής στον Πειραιά

Η πόλη Κόστι του Σουδάν σε αεροφωτογραφία του 1936
(Πηγή: Library of Congress

 

του Στέφανου Μίλεση

Στον Πειραιά πέθανε το 1934* ασκώντας το επάγγελμα του οδοκαθαριστή ένας 70χρονος άνδρας με το όνομα Κωστής Μουρίκης. Πέντε περίπου χρόνια εκλιπαρούσε τους δημάρχους του Πειραιά να τον προσλάβουν. Πρώτα τον Δήμαρχο Πειραιά Μιχαήλ Ρινόπουλο (1933 - 1934) και ύστερα από τον αυτόν τον διάδοχό του Σωτήριο Στρατήγη (1934 - 1938), να του εξασφαλίσει μια ασήμαντη θέση στον Δήμο Πειραιά για το καθημερινό πιάτο φαγητού του, αλλά κύρια το κατοστάρι της ρετσίνας του. 

Κι όμως ο άνθρωπος αυτός, ο οποίος αν και διηγείτο διαρκώς της ιστορίες του, δεν λαμβανόταν υπόψη στα σοβαρά από όσους τον άκουγαν. Είχαν πιστέψει ότι επρόκειτο για έναν ακόμα παραμυθά, από εκείνους που σύχναζαν στην παραλία του εμπορικού λιμανιού του Πειραιά. Κι αυτό διότι συνήθιζαν τότε να συχνάζουν στα διάφορα καφενεία άνθρωποι που υπήρξαν κάποτε ναυτικοί και είχαν να διηγηθούν ατέλειωτες ιστορίες των ταξιδιών τους. Κι όμως ο άνθρωπος αυτός, ο Κωστής Μουρίκης, ό,τι έλεγε ήταν πραγματικότητα!

Επρόκειτο για τον ιδρυτή μιας από τις μεγαλύτερες εμπορικές πόλεις στην Αφρική. Στην ακμή της εμπορικής του δόξας, τον αποκαλούσαν «μεγάλο δαίμονα» (του εμπορίου) καθώς υπήρξε ένας από τους πολλούς Έλληνες που στα τέλη του 19ου αιώνα, βρήκαν την ευκαιρία που τους προσέφερε η αφρικανική ήπειρος. Δεν ήταν μόνο οι Έλληνες της Αιγύπτου, που θριάμβευσαν κάποτε εμπορικά στη χώρα των Φαραώ. Σπουδαία ελληνική κοινότητα είχε ιδρυθεί επίσης από Έλληνες και στο γειτονικό Σουδάν, η πρωτεύουσα του οποίου είναι το Χαρτούμ.

Η δεύτερη σημαντική πόλη στο Σουδάν, η οποία ιδρύθηκε πολύ αργότερα από το Χαρτούμ, ήταν το σπουδαίο εμπορικό κέντρο Κόστι (Kosti), που υπήρξε εξ ολοκλήρου δημιούργημα του Έλληνα «δαίμονα» Κωστή Μουρίκη, εκείνον  δηλαδή με τον οποίο οι υπάλληλοι στον Δήμο Πειραιά περιγελούσαν καθώς τον θεωρούσαν μέγα ψεύτη. 

Η πόλη «Κόστι» ιδρύθηκε επίσημα λίγο μετά το 1899 από τον μετέπειτα υπάλληλο του Δήμου Πειραιά, Κωστή Μουρίκη και για αυτό το λόγο έλαβε και το μικρό του όνομα! Οι επίσημες αρχές του Σουδάν μέχρι σήμερα δέχονται επίσημα την ελληνική προέλευση της ονομασίας της πόλης αυτής που κάποτε υπήρξε ένα σπουδαίο εμπορικό σταυροδρόμι στον Λευκό Νείλο. Όμως ως σημείο εμπορικών συναλλαγών είχε επιλεγεί χρόνια πριν από την επίσημη ίδρυσή της. Βρισκόταν σε ένα καίριο σταυροδρόμι για τους οδοιπόρους εμπόρους ή προσκυνητές που από την Δυτική Αφρική κατευθύνονταν στην Μέκκα. Όλα τα καραβάνια περνούσαν από το σημείο. Όσα πήγαιναν στο Χαρτούμ από το Ελ Φάσερ, από το Κορντοφάν, από το Νταρφούρ, από την Αβησσυνία και από το Κογκό. Ο Μουρίκης παρατήρησε στην πρώτη ολιγοήμερη παραμονή του ότι τουλάχιστον δέκα καραβάνια την ημέρα διέρχονταν από το σημείο. Τότε αποφάσισε ότι δεν είχε λόγο να συνεχίσει την αναζήτησή του. Έστησε ένα υπόστεγο σε εκείνο το σημείο. Κι έτσι ξεκίνησε…

Ελληνική οικογένεια στο Σουδάν το 1898
(Πηγή: Royal Collection Trust)

Πέντε ημέρες παρατηρούσε την έλευση των καραβανιών. Και την έκτη ημέρα έριξε το πρώτο θεμέλιο λίθο για το υπόστεγό του, που συνάμα ήταν και ο πρώτος θεμέλιος λίθος για μια νέα πόλη που έμελλε να λάβει το όνομά του. Ξεκίνησε εμπορευόμενος αρχικά μόνο νερό και… σκιά! Τα καραβάνια είχαν την ανάγκη να σταθμεύουν συγκεντρωμένα. Να μην διασκορπίζονται εδώ κι εκεί. Χρειάζονταν ανοικτό χώρο, καθαρισμένο, να υπάρχουν εστίες φωτιάς, για να κρατάνε τα άγρια ζώα μακριά. Το κυριότερο όμως ήταν ότι χρειάζονταν νερό καθαρό. Για να τα έκαναν όλα αυτά, καθώς έφταναν εξαντλημένα, έπρεπε να σπαταλούν δύναμη και χρόνο, εργασία μιας ημέρας για να διαμορφώσουν το περιβάλλον.

Ο Μουρίκης τα προσέφερε έτοιμα όλα αυτά. Νερό, χώρο, στέγαση, φωτιά και ασφάλεια. Σταδιακά άρχισαν οι άνδρες των καραβανιών να του ζητάνε τη μια σαπούνι, την άλλη κάποιο φάρμακο, ένα ιώδιο. Άλλοτε πάλι έρχονταν με σχισμένα παπούτσια ή χρειάζονταν παγούρια, μαχαίρια ή και καθρέπτες. Διάφορα εμπορεύματα σταδιακά συσσωρεύονται για να καλύπτουν τις παρουσιαζόμενες ανάγκες. Τελικώς το απλό υπόστεγο του νερού και της σκιάς, μετασχηματίστηκε σε «εμπορικό πρατήριο» στο οποίο ο διαβάτης μπορούσε να προμηθευτεί τα πάντα. Από φαγητά, νερά, κάλτσες, κρέατα, πατάτες μέχρι έπιπλα, καθρέπτες και χρυσαφικά.

Ήταν δύσκολη η πορεία μέχρι εκεί όπου έδρευε το πρατήριο-υπόστεγο του Μουρίκη. Αλλά και η διατήρησή του ήταν παράτολμη πράξη. Έπρεπε να είναι κάποιος πραγματικά ριψοκίνδυνος άνθρωπος για να διασχίζει άγνωστες χώρες, ζούγκλες, παρθένες ανεξερεύνητες περιοχές. Να επιδίδεται στη συνέχεια στην εξυπηρέτηση ανθρώπων που κανείς δεν γνώριζε πώς θα αντιδρούσαν και τι πρέσβευαν. Να προστατεύει το εμπόρευμά του, τη ζωή του, να κοιμάται και να ξυπνά έχοντας το όπλο του αγκαλιά. Όταν ο Κωστής Μουρίκης άνοιξε το εμπορικό του πρατήριο, ίσχυε το σύστημα των ανταλλαγών. Με λίγα μέτρα υφάσματος, με κουτιά αλάτι μπορούσε να βρεθεί κάτοχος πολύτιμου ελεφαντόδοντος, δερμάτων ακόμα και χρυσού. 

Όμως εκτός από τους ανθρώπους ο Μουρίκης είχε να αντιμετωπίσει και την άγρια φύση, τα έντομα και τις ασθένειες όπως τον κίτρινο πυρετό από τα έλη. Η περιοχή Μπαρχ Ελ Γκαζάλ που ήταν τότε ανεξερεύνητη, με έκταση όσο του Βελγίου, υπήρξε το νεκροταφείο πολλών Ευρωπαίων και ντόπιων που έπεσαν θύματα τέτοιων ασθενειών. Μόνο στην εποχή του Μουρίκη 142 Ευρωπαίοι είχαν χάσει τη ζωή τους από τους οποίους οι 139 ήταν Έλληνες.

Όσο ο καιρός περνούσε δεν αρκούσε το ένα υπόστεγο. Ήταν λίγο. Κατασκεύασε δεύτερο και ύστερα τρίτο. Σιγά-σιγά τα υπόστεγά του κάλυπταν έκταση ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου.

Όταν σταδιακά άρχισαν διάφοροι ντόπιοι να εγκαθίστανται ολόγυρά του, άρχισε παράλληλα να γίνεται ο δάσκαλος, ο δικαστής, ο γιατρός τους. Έγινε ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης στο συγκεκριμένο οικισμό, που δειλά-δειλά άρχιζε να ξεπροβάλλει από το πουθενά. Η κυβέρνηση παρείχε στο πρατήριό του φάρμακα, καθαρτικά, απολυμαντικά, επιδέσμους και άλλο υλικό, το οποίο αναλάμβανε να διανείμει στις φυλές.


Εξέδρα που έστησαν οι Έλληνες του Χαρτούμ με βρετανικές, αιγυπτιακές και ελληνικές σημαίες για να καλωσορίσουν τον Δούκα του Connaught
(Πηγή: Durham University Library)


Κάποια στιγμή δεν τα κατάφερνε μόνος του. Χρειάστηκε βοήθεια και σκέφτηκε να την προσφέρει σε Έλληνες. Έγραψε σε γνωστό του στην Ελλάδα «Στείλε μου όσους Έλληνες μπορείς, ίσως και τριάντα…Προσφέρω είκοσι λίρες τον μήνα στον καθένα!»

Έφτασαν στη δούλεψή του μόνο δώδεκα. Μόλις όμως αυτοί πήγαν, τον εγκατέλειψαν μετά τον πρώτο μισθό, καθώς είχαν μάθει την δουλειά. Ο καθένας τους έφτιαξε δικό του υπόστεγο! 

Και δεν ήταν μόνο εκείνοι. Ήρθαν και Αρμένιοι και άλλοι από διάφορες χώρες. Όμως τα οκτώ δέκατα των υπόστεγων τα δούλευαν Έλληνες, με πρώτο από όλους τον Μουρίκη. Η μέχρι τότε περιοχή που στερείτο ονομασίας προσδιορίστηκε με το μικρό του όνομα. Διότι ανεξάρτητα σε ποιο υπόστεγο πήγαιναν τα καραβάνια, έλεγαν ότι θα διανυκτερεύσουν ή ότι κατευθύνονται στον Κόστι. Κι ας μην πήγαιναν σε αυτόν!

Ακολούθησαν κρατικά περίπτερα, όπως αστυνομικό σταθμό με Άγγλο αστυνομικό και ταχυδρομείο. Το Κόστι είχε ιδρυθεί, η τοποθεσία είχε βαπτιστεί έστω και με λάθος τονισμό του ελληνικού ονόματος. Σε τρία μόλις χρόνια μετά την εγκατάσταση του υπόστεγου του Κωστή Μουρίκη τα υπόστεγα είχαν ξεπεράσει τα 150! Ανάμεσά τους κουρείς, εστιάτορες, αρτοποιούς και κάθε λογής επαγγέλματα. Ακολούθησε και ο Άγγελος Καπάτος και άλλοι Έλληνες που ίδρυσαν και το πρώτο ξενοδοχείο στη νέα πόλη. Μετά τον Κωστή Μουρίκη όσοι Έλληνες ακολουθούσαν έφτιαχναν υπόστεγα-πρατήρια. Έλεγαν τότε πως για να μετρήσεις του Έλληνες του Σουδάν, αρκούσε να μετρήσεις τα υπόστεγα. Ακόμα και ο μισέλληνας Άγγλος Λόρδος Κρόμερ ομολόγησε στα απομνημονεύματά του ότι ο εκπολιτισμός του Σουδάν οφειλόταν στους Έλληνες.

Κοστί Σουδάν από Tripadvisor

Ο Κωστής Μουρίκης πλούτισε, απέκτησε μεγάλη περιουσία. Μέγαρα στο Κόστι και στο Χαρτούμ, στο Κάϊρο και στην Αλεξάνδρεια. Τα καραβάνια με τα εμπορεύματά του διέσχιζαν όλη την Αφρική. Η περίοδος όμως αυτή δεν διήρκεσε για πολύ. Οι εμπορικοί δρόμοι άλλαξαν, ενώ ο αγγλικός ανταγωνισμός που δεν επιθυμούσε να συναγωνίζεται με Έλληνες. Ένας Αγγλοκινούμενος εμπορικός πόλεμος που περιλαμβάνει έκδοση απαγορευτικών διαταγών εκ μέρους των τοπικών κυβερνήσεων, που στρέφονται κατά των όσων δεν είναι Άγγλοι. Η αγγλική κυβέρνηση έθεσε ως στόχο να είναι η μόνη και αρμόδια για την διακίνηση του εμπορίου στο Σουδάν. Όσοι ήταν ξένοι έπρεπε να καταστραφούν. Ένας μόνο νόμος ήταν αρκετός. Όλοι οι ιδιοκτήτες γαιών στην Αφρική όφειλαν να περιτοιχίσουν τις εκτάσεις που κατείχαν και να οικοδομήσουν ένα τουλάχιστον δωμάτιο ή αποθήκη ανά στρέμμα! Όμως όλο το Σουδάν το διαχειρίζονταν δεκαπέντε Έλληνες ιδιοκτήτες. Οι Σταματόπουλος, Γρίβας, Καπάτος, Καββαδίας, Λοΐζος, Ζάλλας, Γεωργίου, Αλιφερόπουλος, Μουρίκης και άλλοι μικρότεροι.

Μια έκταση διπλάσια της Γερμανίας! Τι να πρωτοκατασκευάσουν οι άνθρωποι αυτοί. Μονομιάς εξαιτίας αυτού του νόμου σωριάστηκαν οι ιδιοκτησίες σαν τα τραπουλόχαρτα. Ακολούθησε ένας δεύτερος νόμος που υποχρέωνε τους ντόπιους να σταματήσουν το ανταλλακτικό εμπόριο. Άλλωστε η Σουδανική κυβέρνηση είχε μετατρέψει όλα τα αγαθά του Σουδάν σε μονοπωλιακά προϊόντα.

Και πραγματικά πολλοί Έλληνες πτώχευσαν.  Ένας άλλος Έλληνας κολοσσός του εμπορίου ο Ζερβουδάκης πέθανε στη φυλακή ενώ άλλοι τίναζαν τα μυαλά τους στον αέρα καθώς καταστρέφονταν σε μεγάλη ηλικία. Ο Νούγκοβιτς πέθανε από συγκοπή καθώς δεν άντεξε την καταστροφή του. Ο Γεώργιος Σταματόπουλος από την Πελοπόννησο, που μεταξύ άλλων στάθηκε ο πρωτεργάτης δημιουργίας σιδηροδρομικού δικτύου στο Σουδάν (είχε κατασκευάσει γραμμή 210 χιλιομέτρων μέσα στις εκτάσεις του που υπερέβαιναν τα 400 τετραγωνικά χιλιόμετρα), μόλις που κατάφερε να κάνει μια αρχή στην Αθήνα ως μικροεισοδηματίας. Ο Γρίβας, ο πιο πλούσιος άνθρωπος στην Αφρική του 1930 πέθανε εγκαταλελειμμένος και θάφτηκε δια εράνου. Όσοι βρίσκονται στην πτώση αδυνατούν να παλέψουν. Είναι μεγάλοι στην ηλικία, κουρασμένοι από τα χρόνια του αγώνα για να στήσουν το δημιούργημά τους. Ανάμεσά τους και ο Κωστής Μουρίκης. Κατά την διάρκεια της πτώσης του δέχθηκε απανωτά χτυπήματα και από το εσωτερικό της επιχείρησης. Οι υπάλληλοί του τον έκλεψαν, έμποροι που του χρωστούσαν χρήματα εξαφανίστηκαν ή κήρυξαν πτώχευση, οι Αρμένιοι έκαναν «τραστ» για να ανταπεξέλθουν, ενώ οι Έλληνες έπεφταν μονάχοι.


Τάφος Ελληνίδας στο Χαρτούμ 
(Πηγή: Wikipedia)


Έτσι ο Κωστής Μουρίκης βρέθηκε όπως είχε ξεκινήσει, με ό,τι μπορούσε να μεταφέρει ο ίδιος στις αποβάθρες του Πειραιά. Τι θα μπορούσε όμως να κάνει στην ηλικία και στην κατάσταση που βρισκόταν; Ήταν εξήντα ετών και χωρίς να γνωρίζει συγκεκριμένη τέχνη, αφού με το ανταλλακτικό εμπόριο είχε καταπιαστεί. Έτσι βρέθηκε στην πόρτα του Ωρολογίου, του Δημαρχείου του Πειραιά περιμένοντας μια συνάντηση με τον Δήμαρχο να του εξηγήσει ποιος ήταν και πώς κατέληξε. Έστω μια θέση των εξήντα δραχμών, τόσο ήταν ο κατώτερος μισθός την δεκαετία του τριάντα. Δεν διέθετε ούτε τα κατάλληλα έγγραφα, ούτε καν εκλογικό βιβλιάριο… 

Πειραιάς 1933


Και αφού έμεινε στην πόλη χωρίς κανείς να γνωρίζει για αυτόν, έφτασε το 1934 ο Δήμος να αναζητά ανθρώπους για να επανδρώσουν συνεργεία του Δήμου. Έπιασε να καθαρίζει τους δρόμους της πόλης στην ηλικία των 70 ετών. Δεν εργάστηκε για καιρό. Μια χειμωνιάτικη μέρα τον βρήκαν πεσμένα στο οδόστρωμα. Ο Κωστής Μουρίκης, ο άρχοντας της «Μαύρης Ηπείρου» είχε πεθάνει σαν το σκυλί στον δρόμο…

Η πόλη Κόστι σήμερα σύμφωνα με την απογραφή του 1993 έχει  173.599 κάτοικους. Βρίσκεται στα νότια του Χαρτούμ, στην δυτική όχθη του ποταμού δυτικού Νείλου. Θεωρείτο κάποτε ως ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της Αφρικής, χαρακτηριστικό που διατήρησε για περισσότερο από 50 χρόνια (μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950). Και σήμερα όμως παραμένει μια αξιόλογη πόλη.

*: Υπάρχει και η εκδοχή ως προς το έτος θανάτου για το 1939.

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"