ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΜΑΝΙΑΤΙΚΑ (ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ)

 

 

του Στέφανου Μίλεση

 

«Στον Πειραιά, Μανιάτης είναι ο παππάς, Μανιάτης ο Αστυνόμος, Μανιάτικος και ο Νόμος!»

 

Οι Μανιάτες εκτός από μια ένδοξη θέση στην ιστορία της Ελλάδας, κατέχουν και ένα επίσης σημαντικό μερίδιο στην οικοδόμηση του σύγχρονου Πειραιά. Ιστορικά βεβαίως οι δύο πληθυσμιακές ομάδες εποίκων που κυριάρχησαν πρώτες την επανίδρυση της πόλης, ήταν οι Υδραίοι και οι Χιώτες. 

Κατά κύριο λόγο οι Υδραίοι ήταν που αριθμητικά επικράτησαν το 1835 και δεν ήταν τυχαίο που και ο πρώτος δήμαρχος του Πειραιά, ο Κυριάκος Σερφιώτης, ήταν υδραϊκής καταγωγής. Στα χνάρια τους αλλά σε μικρότερους αριθμούς, ακολουθούσαν οι Χιώτες. Η όχι και τόσο θερμή ανταπόκρισή τους στο κάλεσμα για εποικισμό μιας νέας πόλης, είχε να κάνει με την προγενέστερή τους εγκατάσταση στην Σύρο. Οι Χιώτες μετά την καταστροφή του νησιού τους από τους Τούρκους, εγκαταστάθηκαν στην Σύρο όπου ίδρυσαν μια νέα πόλη, αφιερωμένη στο εμπόριο, την Ερμούπολη (πόλις του Ερμή). Ήταν δύσκολο να μετακινηθούν εκ νέου. Παρόλα αυτά έλαβαν και αυτοί την δικαίωση της ιστορίας, όταν ο επόμενος δήμαρχος του Πειραιά μετά τον Υδραίο Κυριάκο Σερφιώτη ήταν ο Χιώτης Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης. Κι οι εναλλαγές Υδραίων Δημάρχων με Χίων ήταν απανωτές επιδεικνύοντας έτσι ξεκάθαρα τη σύνθεση του πληθυσμού της πόλης.

Το πληθυσμιακό κενό που άφησαν πίσω τους οι Χιώτες, δεν ήταν δυσαναπλήρωτο καθώς ο νομοθέτης είχε προβλέψει και την δημιουργία μιας τρίτης συνοικίας, τη λεγομένη των Παροίκων. Αυτή θα αναπτυσσόταν στο βόρειο μέρος της πόλης και αποτελείτο κύρια από Πελοποννησίους πολλούς εκ των οποίων ήταν Λάκωνες. 

Η ηρωίδα Μανιάτισσα, φιλοτεχνημένη από τον γλύπτη Πέτρο Γεωργαρίου, πρωτοβουλία της Ένωσης Απανταχού Μανιατών.

Πρώτοι συνοικισμοί Λακώνων στον Πειραιά

Ανάμεσα στους πρώτους Λάκωνες που διακρίθηκαν στον Πειραιά ήταν ο Ιωάννης Χαραμής που στο τέλος της δεκαετίας του 1860 αγόρασε έκταση στην έρημη περιοχή της Πειραϊκής. Το παράδειγμα της εγκατάστασης του ακολούθησαν κι άλλοι Λάκωνες η συγκέντρωση των οποίων δημιούργησε έναν συνοικισμό γνωστό ως το «Χωριό του Χαραμή» με κέντρο την εκκλησία της Παναγίας Ρόδον το Αμάραντον. Άλλος μανιάτικος πυρήνας εμφανίστηκε στην Ενορία του Αγίου Βασιλείου στην Φρεαττύδα απασχολούμενος κύρια στο Τελωνείο και σε διάφορα εργοστάσια. Όμως η μανιάτικη συνοικία του Αγίου Βασιλείου δεν αναπτύχθηκε περαιτέρω. 

  

Από το "Χωριό του Μελετόπουλου" στην Αγία Σοφία και στα "Μανιάτικα"

Στους πρώτους εποίκους συγκαταλέγονταν και αρκετοί Μανιάτες οι οποίοι όμως ακόμα δεν έχουν φτάσει σε αριθμούς τέτοιους, ώστε να δημιουργήσουν την δική τους συνοικία κατά το πρότυπο των Υδραίων ή των Χίων. Οι πρώτοι Μανιάτες οργανώθηκαν σε μικροκοινωνία όταν εργάστηκαν στην υπηρεσία του γαιοκτήμονα Νικόλαου Μελετόπουλου. Οι εκτάσεις του καταλάμβαναν όλη αυτή την περιοχή που σήμερα προσδιορίζεται ως «Μανιάτικα» και όχι μόνο. Οι Μανιάτες απασχολούνταν με τη λατόμευση και τη λειτουργία των καμινίων για ασβέστη. Είχαν εξειδικευθεί στη λατόμευση μαρμάρων, στην οποία ασκούνταν συστηματικώς πριν ακόμα αφιχθούν στον Πειραιά, ευρισκόμενοι στην Ύδρα και σε διάφορα άλλα μέρη.

Αυτή η πρώτη αλλά μικρή συγκέντρωση Μανιατών οδήγησε τις εφημερίδες της εποχής να κάνουν λόγο για το Μανιάτικο «Χωριό του Μελετόπουλου» ενώ η περιοχή που ορίζεται από τους σημερινούς δρόμους Δερβενακίων - Σαλαμίνος - Αρτεμισίου-Παλαμηδίου στον οποίο υπήρχαν κήποι επίσης του Μελετόπουλου, ονομάστηκε αρχικώς Νεάπολη, ονομασία που όμως δεν ευδοκίμησε. Η λειτουργία του Ι. Ν. Αγίας Σοφίας στην περιοχή την έκανε γνωστή επί δεκαετίες ως ενορία Αγίας Σοφίας, με την τελική επικράτηση της ονομασίας σήμερα να είναι «Μανιάτικα».

  

Λόφος Βώκου, Μανιάτικα 1939

1939 - Το Μανιάτικο καφενείο των αδελφών Βουγιουκλάκη, στα δεξιά τους ο Σωτήρης Βρεττάκης

Η εκδίωξη των Μαλτέζων αχθοφόρων

Ανταπόκριση υπήρχε, ειδικά από περιοχές των οποίων η πατρογονική γη δεν προσέφερε στους ανθρώπους τους ευκαιρίες επιβίωσης. Μια τέτοια κοινότητα ήταν των Μαλτέζων που αρχικά είχαν εγκατασταθεί στο Ναύπλιο ως ψαράδες και αχθοφόροι, αλλά όταν η Αθήνα το 1834 έγινε πρωτεύουσα του μικρού ελληνικού βασιλείου, μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά. Οι Μαλτέζοι είχαν αναλάβει το έργο των φορτοεκφορτωτών (αχθοφόρων) σε ένα λιμάνι όπου η προσέγγιση των πλοίων ήταν εφικτή μόνο σε μια προβλήτα (Τρούμπα), ενώ τα πλοία έμεναν φουνταριστά στο κέντρο του λιμανιού. 

Η μετακίνηση προς και από αυτά γινόταν με βάρκες. Κάθε μετακίνηση προσώπων ή πραγμάτων επιβαρυνόταν με βαρκαδιάτικα αλλά και αχθοφορικά δικαιώματα. Όσο το λιμάνι του Πειραιά καθιερωνόταν ως το κύριο και μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι στην Ελλάδα, τόσο τα κέρδη από τα βαρκαδιάτικα και τα αχθοφορικά μεγάλωναν. Προς τα τέλη του 1890 άρχισε για τους Μανιάτες η ομαδική και συστηματική μετακίνηση και εγκατάστασή τους στον Πειραιά. Τότε ήταν που οι Μαλτέζοι εκδιώχθηκαν. Κάποιοι από αυτούς στράφηκαν στην αλιεία με έδρα το Πασαλιμάνι. Τα πολύχρωμα καΐκια τους, τα παράξενα τραγούδια τους και οι διάφορες σκληρές εργασίες που μόνο αυτοί αναλάμβαναν, έμειναν για πάντα χαραγμένα στις διάφορες στήλες των εφημερίδων.

Αχθοφόροι ακτής Τζελέπη 1937

Κρητικοί και Μανιάτες στα «ορεινά» του Πειραιά

Οι νεοφερμένοι Μανιάτες πήγαιναν να εγκατασταθούν εκεί που είχαν ακούσει πως υπήρχαν δικοί τους. Δηλαδή στο «χωριό του Μελετόπουλου» που απλωνόταν στον δεύτερο λόφο του Πειραιά, τον λόφο του Βώκου. Τον πρώτο λόφο είχαν ήδη καταλάβει οι κρητικοί που εξαιτίας των κρητικών εξεγέρσεων, την ίδια περίπου εποχή, έστελναν τα γυναικόπαιδα για ασφάλεια να εγκατασταθούν στο λόφο της Καστέλλας. Έτσι τόσο οι Κρητικοί όσο και οι Μανιάτες βρέθηκαν να εγκαθίστανται σε δύο αντικρυστούς λόφους, έχοντας το μεγάλο εμπορικό λιμάνι με τις ευκαιρίες που προσέφερε ανάμεσά τους. 

Και οι δύο αυτές ομάδες περηφανεύονταν για τη μεγάλη ορεινή πατρίδα από την οποία προέρχονταν. Ο λόφος του Βώκου ήταν έρημος εκείνη την εποχή και η μόνη κατοίκηση ήταν από τις Μανιάτικες οικογένειες του χωριού του Μελετόπουλου. Γύρω από αυτές άρχισαν να οικοδομούνται νέα σπίτια και το «χωριό» να αρχίσει να αποκτά τα χαρακτηριστικά μιας νέας μεγάλης συνοικίας. Παλιά Μανιάτικα ονόματα των πρώτων οικιστών του Πειραιά (εποχής Μελετόπουλου) ήταν του Γιάννη Ντουζέπη, Ηλία Κατσαφάνη, Ηλία Ορφανάκου, Αντώνη Πιακάκου, Πέτρου Μπουραζάνη, Δημητρίου Κούβαρη, Ντάμιλου, Δ. και Π. Βουγιουκλάκη (πατρογονική ρίζα της ηθοποιού Αλίκης Βουγιουκλάκη).

Η σύγκρουση μεταξύ Λακώνων και Κρητών

Τα κέρδη του λιμανιού, οι βεντέτες στη Μάνη από τις οποίες είχαν αποδεκατιστεί πολλές οικογένειες, στάθηκαν τα μεγαλύτερα κίνητρα της Μανιάτικης μετανάστευσης. Οι Μαλτέζοι αχθοφόροι παραμερίστηκαν και ήδη στις αρχές του 20^ου αιώνα τα αχθοφορικά δικαιώματα κατά κύριο λόγο, είχαν περάσει αποκλειστικά στα χέρια των Μανιατών. Οργανωμένοι οι αχθοφόροι του Πειραιά σε μια ιδιαίτερη «κάστα» εργαζομένων, είχαν καταφέρει να εισπράττουν «δικαιώματα» (κέρδη) ακόμα και από τους επιβάτες που δεν είχαν αποσκευές! Και για μια ομπρέλα που κρατούσε στο χέρι ο επιβάτης, καλείτο να καταβάλει αχθοφορικά δικαιώματα! Αν αυτά δεν καταβάλλονταν, οι Μανιάτες αναλάμβαναν την είσπραξή τους με «Μανιάτικες» μεθόδους… 

Μια τέτοια τακτική ήταν που οδήγησε τα επεισόδια της 12ης Φεβρουαρίου 1906 που άρχισαν από την απαίτηση των Μανιατών να καταβάλλουν οι Κρητικοί επιβάτες τα αχθοφορικά. Οι κρητικοί αρνήθηκαν και η διαφωνία εξελίχθηκε σε «φυλετική» βεντέτα μεταξύ των Κρητικών και των Μανιατών. Όλα ξεκίνησαν όταν ο Μανιάτης αχθοφόρος Ευστάθιος Σαραντέας χτύπησε με μαχαίρι τον κρητικό επιβάτη Γιάννη Πολυμενάκη. Τα πρώτα επεισόδιο έλαβαν χώρα στο "Γιαχνί Σοκάκι" στον Άγιο Σπυρίδωνα αλλά σύντομα οι συμπλοκές απλώθηκαν σε όλο τον Πειραιά. 

Η πόλη αιματοκυλίστηκε με τους Μανιάτες να επιτίθενται σε κρητικά «Στέκια» και το αντίθετο. Υπήρξαν στα επεισόδια εκείνα, που χαρακτηρίστηκαν ως ο «εμφύλιος του Πειραιά», νεκροί και τραυματίες και έληξαν με την επέμβαση του ιππικού και ενόπλων στρατιωτικών σωμάτων που επέβαλαν την απαγόρευση κυκλοφορίας στην πόλη. Αργότερα φυσικά, οι «αρχηγοί» των δύο κοινοτήτων ανέλαβαν να γεφυρώσουν την «έχθρα» που υπήρχε, συνάπτοντας γάμους και κουμπαριές μεταξύ επιφανών οικογενειών.

  

Αγία Σοφία, η εκκλησία των Μανιατών του Πειραιά

Όπως συνέβαινε στον Πειραιά με τις διάφορες ομάδες εποίκων που οικοδομούσαν τον δικό τους ναό, ο οποίος αποτελούσε το κέντρο πολιτισμού και συνάντησής τους έτσι έκαναν και οι Μανιάτες. Οι Κρητικοί για παράδειγμα είχαν στην κορυφή της συνοικίας τους τον Προφήτη Ηλία, οι Υδραίοι τη μεγάλη εκκλησία του Αγίου Νικολάου, οι Χιώτες τον Άγιο Κωνσταντίνο στο κέντρο της πόλης (δίπλα από την Πλατεία Κοραή) κ.ο.κ. 

 

Ο Ι.Ν. Αγίας Σοφίας πριν την ανακαίνιση (πάνω) με κόκκινους θόλους και στη σημερινή ανακαινισμένη μορφή του (κάτω)

Όμοια και οι Μανιάτες του Βώκου απέκτησαν την δική τους εκκλησία που ήταν η Αγία Σοφία. Η κατάθεση του θεμελίου λίθου της εκκλησίας πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιουλίου 1898. Η οικοδόμηση της Αγίας Σοφίας Πειραιώς ολοκληρώθηκε δυο περίπου χρόνια αργότερα, όταν στις 20 Αυγούστου 1900 ο νομάρχης Αττικής Καρατζάς επιθεώρησε την εκκλησία για να αποφασίσει την παραλαβή της καθώς είχε επέλθει διαφωνία μεταξύ του δημάρχου Πειραιά Τρύφωνα Μουτζόπουλου (στην δεύτερη θητεία του 1895-1903) και του εργολάβου Ι. Κουρή. Από την διαφωνία αυτή, μεσολαβητής τέθηκε ο νομάρχης ο οποίος αποφάσισε την παραλαβή εκ μέρους του Δήμου Πειραιώς, παρά την άρνηση του Δημάρχου.

Ι.Ν. Αγίας Σοφίας όταν βρισκόταν υπό ανακαίνιση

Εντύπωση προκαλεί η διαφωνία καθώς πρόκειται για μια εκκλησία που ουσιαστικά φέρει το όνομα της συζύγου του Δημάρχου, Σοφίας Μουτζοπούλου. Λέγεται πως η διαφωνία προέκυψε στο τελικό κόστος ανοικοδόμησης που επιβάρυνε υπέρμετρα τον Δήμο (όλες οι εκκλησίες τότε αναγείρονταν δαπάνη της δημοτικής αρχής). Οι εικόνες του Τέμπλου της Αγίας Σοφίας φιλοτεχνήθηκαν από τον ιερέα του ναού Αχίλλειο Κρίθαρη.   

 

Η «τιμή του αδελφού» αιματοκυλεί τον Πειραιά

Η τιμή της αδελφής στη Μάνη ήταν υπόθεση φοβερή. Και συνέχισε να αποτελεί άγραφο ηθικό κανόνα, όχι μόνο στην Μάνη αλλά και στα Μανιάτικα του Πειραιά. Από τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους στον Πειραιά οι Μανιάτες έφεραν στις αποσκευές τους και τα ιδιαίτερα ήθη που τους χαρακτήριζαν και που εφάρμοζαν από παλιά, στα πατρογονικά τους εδάφη. 

 

Την «Τιμή της αδελφής» και τον «γδικιωμό» κοινώς την βεντέτα. Γενικώς όχι μόνο τα εγκλήματα τιμής αλλά και οι άγραφοι νόμοι της εκδίκησης (βεντέτα), δημιουργήθηκαν στη Μάνη κάτω από ειδικές συνθήκες που είχαν να κάνουν με πανάρχαιες καταβολές. Βιβλία ολόκληρα έχουν γραφτεί και ειδικές μελέτες σχετικά με τις καταβολές των μανιάτικων εθίμων.

 

Η άφιξη των Μανιατών κατά κύματα στον Πειραιά κορυφώθηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε τελικώς οι Μανιάτες του Πειραιά να είναι αριθμητικώς περισσότεροι από τους Μανιάτες της Μάνης. Όσο οι συνθήκες ζωής στον Πειραιά άλλαζαν, μεταβάλλονταν και τα ήθη όχι μόνο των Μανιατών του Πειραιά και όλων των Μανιατών εν γένει. 

 

Στον Πειραιά ως πλέον σύνηθες μέρος για το στήσιμο ενέδρας (χωσιάς) ήταν η οδός Αιτωλικού, την εποχή φυσικά που ακόμα ήταν ένας κακοτράχαλος χωματόδρομος. 

Η "χωσιά" για τους Μανιάτες δεν είχε το χαρακτήρα της άτιμης ή της άνανδρης πράξης. Αυτό ήταν μια αντίληψη αρχαία με προέλευση από την αρχαιότητα όταν με όμοιο τρόπο οι έφηβοι Σπαρτιάτες εφάρμοζαν την "κρυπτεία". (όλα τα Μανιάτικα έθιμα στο σχετικό άρθρο)

Οδός Αιτωλικού 1938

Η κοινωνική ζωή του Πειραιά άνοιξε διάπλατα τα ερμητικά κλειστά σπίτια της συνοικίας. Στον Πειραιά δεν υπήρχαν πετρόκτιστα καστρόσπιτα, παρά μικρά σπιτάκια αυτοσχέδια κτισμένα και άνθρωποι που αγωνίζονταν σε λιμάνι και εργοστάσια να επιβιώσουν. Απλά για την προσαρμογή αυτή η αλήθεια είναι ότι απαιτήθηκε αρκετός χρόνος. (Περισσότερα στο άρθρο: Δια την τιμή της αδελφής)

 Η «γέννηση» του ΟΛΠ που επιφέρει τον «θάνατο» των αχθοφόρων

Από το 1931 που ιδρύθηκε ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) οι Μανιάτες ανέλαβαν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του, εγκαταλείποντας το συνδικάτων αχθοφόρων που παραδοσιακά έλεγχαν. Είχαν εκ των πραγμάτων επεκταθεί καθώς ο ρόλος και η σπουδαιότητα των αχθοφόρων είχε αρχίσει να περιθωριοποιείται.  Είχε ξεκινήσει ένα μεγάλο εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα στο λιμάνι όπου προέβλεπε την προσέγγιση όλων των επιβατηγών πλοίων στις προκυμαίες. 

Τόσο τα «βαρκαδιάτικα» όσο και τα «αχθοφορικά» δικαιώματα (κέρδη) περιορίζονταν καθώς ο ρόλος τους περιθωριοποιείτο. Οι Μανιάτες πλέον μορφώνονταν, πολλοί έμποροι και επιστήμονες είχαν αναδειχθεί από τους κόλπους τους. Είχαν την δυνατότητα να καταλάβουν σημαντικές θέσεις στην διοίκηση του Οργανισμού από τις οποίες στη συνέχεια στήριζαν τους συμπατριώτες τους. Η περίφημη φράση που είχε επικρατήσει στον Πειραιά σχετικά με το λιμάνι και τους Μανιάτες, φαίνεται πως ακόμα και σήμερα παραμένει στον Πειραιά δημοφιλής «Εγεννήθη άρρεν, κρατήσατε θέσιν!».

Μάιος 1931 το πλεύρισμα των πλοίων στο λιμάνι σηματοδοτεί την παρακμή των βαρκάρηδων και τον περιορισμό της παντοδυναμίας των αχθοφορικών δικαιωμάτων. Ο έλεγχος των Μανιατών περνά από το σωματείο αχθοφόρων στην ίδια την διοίκηση του νέου Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς που θα ιδρυθεί την ίδια χρονιά. 

Οι Αχθοφόροι του ΟΛΠ την δεκαετία του '60 φέρουν πλέον ομοιόμορφες στολές

1932 - Λάκωνες υποψήφιοι πολιτικοί στον Πειραιά. Η επιτυχία ενός υποψηφίου εξαρτάτο άμεσα από την δυνατότητα εξυπηρέτησης συμπατριωτών του. Η ίδρυση του ΟΛΠ το 1930-31, επέφερε τη μονιμοποίηση περισσοτέρων των 4.500 υπαλλήλων με ένα ποσοστό 70 τοις εκατό εξ αυτών να είναι Λάκωνες! Την περίοδο 1946 - 1950 που ανέλαβε πρόεδρος στον ΟΛΠ ο Νικόλαος Γεννηματάς οι προσλήψεις Μανιατών πολλαπλασιάστηκαν στον οργανισμό. Τότε ήταν που "γεννήθηκε" το περίφημο "Εγεννήθη άρρεν, κρατήσατε θέσιν!".  

Οι αντιδράσεις, συγκρούσεις και έριδες των πολιτικών αντιπάλων στον Πειραιά για τον ΟΛΠ, συχνά προκαλούσαν δημοσιεύσεις στις εφημερίδες όπως η συγκεκριμένη του 1936
 

Τα προβλήματα της Μανιάτικης συνοικίας

Κακοτράχαλοι ανηφορικοί δρόμοι που στο κέντρο τους υπήρχε σκαμμένο στο χώμα ένα λούκι στο οποίο συγκεντρώνονταν τα βρώμικα νερά, ήταν η πρώτη εντύπωση που αποκόμιζε ο επισκέπτης από τα Μανιάτικα μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1930. Η έλλειψη δρόμων δεν ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Δεν υπήρχε δίκτυο υπονόμων, τα ακάθαρτα ύδατα δημιουργούσαν εστίες μόλυνσης που με τη σειρά τους αποτελούσαν εστίες μόλυνσης για τους κατοίκους. Δεν υπήρχε δημοτικό ιατρείο, ούτε πόσιμο νερό (ΟΥΛΕΝ). 

Η συνοικία υδροδοτείτο από τα 300 περίπου πηγάδια που οι ίδιοι οι κάτοικοί της είχαν ανοίξει. Είχαν όμως «Αδελφότητα» με την επωνυμία «Λακωνική Αδελφότητα Αθηνών – Πειραιώς» η οποία μεταπολεμικά παράκμασε. Μεγάλη πρόοδος σημειώθηκε την εποχή που Δήμαρχος Πειραιώς ανέλαβε ο πρώτος πρόεδρος του Ολυμπιακού, Μιχάλης Μανούσκος. Δημιούργησε δίκτυο υπονόμων, οι δρόμοι ασφαλτοστρώθηκαν, ιδρύθηκε δημοτικό ιατρείο, σχολεία και πλατείες με δένδρα.

Έργα Δημάρχου Μανούσκου του 1938 στην οδό Ασκληπιού που διέρχεται μπροστά από την εκκλησία Αγία Σοφία Πειραιώς (Αποχετευτικό δίκτυο).

Ο οδός Αγίου Δημητρίου το 1938 πριν την διαμόρφωση οδοστρώματος

Ο εμβληματικός Κινηματογράφος ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ

Ο Έλληνας μετανάστης Νικόλαος Μάμας με καταγωγή από το Γαλαξίδι, το 1924 έχοντας αποκτήσει χρήματα εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Πειραιά όπου επένδυσε μέρος της περιουσίας του σε ακίνητα μεταξύ των οποίων ήταν και το εμβληματικό κινηματοθέατρο «ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ» στην Αγία Σοφία. 

Απέδωσε στον κινηματογράφο την επωνυμία της περιοχής των Η.Π.Α. όπου εργάστηκε και πρόκοψε και το έκανε διάσημο σε όλη τη συνοικία της Αγίας Σοφίας αρχικά και του Πειραιά στη συνέχεια. Το 1941 πέθανε στον Πειραιά αλλά ενταφιάστηκε στο Γαλαξίδι. Η λειτουργία του κινηματοθεάτρου ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ είχε προβλεφθεί να ανατεθεί από τον ίδιο τον ευεργέτη  Νικόλαο Μάμα, σε ίδρυμα που θα έφερε την επωνυμία του, το οποίο είχε ως έδρα το Γαλαξίδι που σήμερα όμως ανήκει στον Δήμο Δελφών. Ο ευεργέτης επιθυμούσε τα έσοδα από το «Καλιφόρνια» να βοηθούσαν νέους και νέες του Γαλαξιδίου. 

Το κινηματοθέατρο «ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑ» ολοκληρώθηκε στα τέλη του 1930 και η λειτουργία του ξεκίνησε στις 25 Ιανουαρίου του 1931. 

Στις 19 Μαρτίου 1950 μια ανάφλεξη που προκλήθηκε από υπερθέρμανση στο θάλαμο προβολής στάθηκε αιτία πρόκλησης πυρκαγιάς. Από τον πανικό που δημιουργήθηκε πέθαναν 8 άνθρωποι και άλλοι 26 τραυματίστηκαν. Σήμερα παρότι η λειτουργία του έχει διακοπεί η περιοχή γύρω του αποτελεί το κέντρο της εμπορικής ζωής στα Μανιάτικα.

 

Διαβάστε επίσης:

Η Βεντέτα (γδικιωμός) στα Μανιάτικα του Πειραιά

Δια την τιμήν της αδελφής... στα Μανιάτικα στον Πειραιά

Τα αχθοφορικά δικαιώματα που εξελίχθηκαν σε βεντέτα (12 Φεβρουαρίου 1906)

Οι Μαλτέζοι του Πειραιά