του Στέφανου Μίλεση
Στις 9 Μαρτίου 1938 παρουσία του Βασιλιά Γεωργίου Β', του Πρίγκιπα Χριστοφόρου, και του Ιωάννη Μεταξά, πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του “Ιντιστούτου Χημείας και Γεωργίας Νικόλαος Κανελλόπουλος”.
Στα ίδια εγκαίνια έγιναν και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του στο προαύλιο χώρο από τον Ιωάννη Μεταξά. Πρόεδρος του Δ.Σ. Του Ινστιτούτου ήταν τότε ο Π. Ζαλόκωστας. Στη συνέχεια ο Βασιλιάς Γεώργιος Β' άνοιξε με αργυρό κλειδί την εξωτερική θύρα του Ινστιτούτου.
Το “Ινστιτούτο Χημείας και Γεωργίας Νικόλαος Κανελλόπουλος” αποτελούσε το πρωταρχικό όνειρο του ιδρυτού Νικόλαου Κανελλόπουλου, που το είχε συλλάβει την εποχή ακόμα που ήταν νέος ακόμα και πρόσφερε χωρίς μισθό επί 18 μήνες τις υπηρεσίες του στο εργαστήριο Χημείας Εστάκ, έξω από τη Μασαλία, προκειμένου να αποκτήσει προϋπηρεσία ως Χημικός. Χρειάστηκε όμως ένας ολόκληρος κύκλος ζωής ώστε το αρχικό του όραμα να υλοποιηθεί τελευταίο!
 |
| Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β', ο Πρίγκιπας Χριστόφορος και ο Ιωάννης Μεταξάς στα εγκαίνια του Ινστιτούτου Χημείας στις 9 Μαρτίου 1938. Πίσω τους διακρίνονται οι εργατικός συνοικισμός του εργοστασίου των Λιπασμάτων |
Το Ινστιτούτο Χημείας όταν εγκαινιάστηκε ήταν το μοναδικό στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή, οργανωμένο στη βάση ευρωπαϊκών και αμερικανικών ιδρυμάτων. Περιλάμβανε τμήματα Βιομηχανικών ερευνών, φυσικοχημείας, γεωπονικής χημείας, βιομηχανικών φυτών, εδαφολογίας, πεδιολογίας και φυτοπαθολογίας. Επίσης τμήματα εντομολογίας και γεωργοοικονομικής έρευνας της Ελλάδας. Στους χώρους του φιλοξενούσε μοναδική βιβλιοθήκη του είδους.
 |
| Η προτομή του Νικόλαου Κανελλόπουλου στον προαύλιο χώρο του Ινστιτούτου τα αποκαλυπτήρια της οποίας πραγματοποιήθηκαν από τον Βασιλιά Γεώργιο Β' |
 |
| Ο προαύλιος χώρος του Ινστιτούτου όπως είναι σήμερα. Το 1938 φιλοξένησε τον Βασιλιά Γεώργιο Β', τον Πρίγκιπα Χριστόφορο και τον Ιωάννη Μεταξά στα εγκαίνια του Ινστιτούτου αλλά και στα αποκαλυπτήρια της προτομής. |
Στην προετοιμασία για τον πόλεμο του '40 που ακολούθησε, το Ινστιτούτο Χημείας ανέλαβε πρωταγωνιστικό ρόλο. Και αυτό διότι κατά τον Α' Π.Π. Που είχε προηγηθεί είχε γίνει εκτεταμένη χρήση αερίων στα χαρακώματα. Όλοι πίστευαν πως όμοια και στον 2ο Π.Π. Θα γινόταν ακριβώς το ίδιο. Έτσι ο Ελληνικός στρατός είχε επενδύσει στις μελέτες του Ινστιτούτου Χημείας όπως και στο γειτονικό εργοστάσιο Λιπασμάτων για την παρασκευή χημικών όπλων.
Από το Ζευγολατιό γιος σταφιδοπαραγωγού
Ο Νικόλαος Κανελλόπουλος γεννήθηκε το 1862 στο Ζευγολατιό (Ελίκη) Αιγίου και υπήρξε γιος σταφιδοπαραγωγού. Ανατράφηκε σε αυστηρό πατριαρχικό περιβάλλον, με έντονες τις αγροτικές, θρησκευτικές και οικογενειακές παραδόσεις. Πίστευε στην κοινωνική ιεραρχία, όπως του την είχε εμπεδώσει η οικογένειά του και που αποτελούσε κατά κάποιο τρόπο παγιωμένη κατάσταση στην επαρχία που ζούσαν. Τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο κοντινό Αίγιο, που απείχε πέντε χιλιόμετρα από το χωριό του.
 |
| Το χημείο εσωτερικά |
Σε ηλικία 25 ετών έφτασε στην Αθήνα για ανώτερες σπουδές. Φοίτησε δύο χρόνια στην ιατρική σχολή του Εθνικού Πανεπιστημίου αλλά το ελεύθερο περιβάλλον τόσο της πρωτεύουσας όσο και του πανεπιστημίου δεν τον ικανοποιούσε. Είχε μάθει στην πειθαρχία και στην ιεράρχιση. Δεδομένου ότι η οικογένειά του ήταν εύπορη και μπορούσε να τον καλύψει οικονομικά στις επιλογές του, αναχώρησε το 1884 για την Ελβετία. Εκεί έρχεται για πρώτη φορά σε επαφή με το ευρωπαϊκό περιβάλλον το τόσο ανεπτυγμένο υλικοτεχνικά. Η γερμανική πειθαρχία της Ζυρίχης τον εντυπωσίασε όπως και η πρόοδος του ανθρώπου μέσω της τεχνολογίας δεν τον άφησε αδιάφορο.
 |
| Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄, ανοίγει για πρώτη φορά τη θύρα του Ινστιτούτου Χημείας, με ασημένιο κλειδί. Δίπλα του ο Πέτρος Κανελλόπουλος αδελφός του Νικόλαου που είχε πεθάνει δύο χρόνια πριν. |
Ο κύκλος της Ζυρίχης
Για τους λόγους αυτούς εγκατέλειψε την ιατρική και γράφτηκε στην Χημεία στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης. Την ίδια εποχή στη Ζυρίχη έρχεται σε επαφή με Έλληνες φοιτητές άλλων εύπορων οικογενειών με τους οποίους συναναστρέφεται. Ο κύκλος του απαρτίζεται από τους Λύσανδρο Χαρίλαο, Λεωνίδα Αραπίδη, Κων. Συγγρό, Αλέξανδρο Ζαχαρίου, Αθανάσιο Παπαθεοδώρου και τον Λεόντιο Οικονομίδη. Όλοι νέοι εύπορων οικογενειών που είχαν τους ίδιους στόχους με τον Κανελλόπουλο και διαπνέονταν από τις ίδιες αρχές.
Όταν τελείωσε τις σπουδές του ο Νικ. Κανελλόπουλος επέστρεψε στην Ελλάδα μόνο για τις καλοκαιρινές του διακοπές. Μετά το τέλος τους μετέβη στο Εστάκ, κοντά στην Μασσαλία, όπου βρίσκονταν μεγάλα εργοστάσια χημικών προϊόντων. Σε αυτά ο Κανελλόπουλος εργάστηκε χωρίς μισθό επί 18 μήνες, προκειμένου να λάβει την απαραίτητη προϋπηρεσία. Μετά το πέρας της όμως, τα εργοστάσια τον κράτησαν και από τη θέση του εθελοντή βρέθηκε να είναι διευθυντής των τεχνικών τμημάτων τους.
 |
| Ο Β. Γεώργιος Β' στην βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Χημείας. Μοναδική στην Ελλάδα με βιβλία αποκλειστικά του είδους. Ποια άραγε να είναι η τύχη των βιβλίων σήμερα; |
Εργοστάσιο Ελευσίνας
Ο Νικόλαος Κανελλόπουλος έμεινε στη Μασσαλία μέχρι το 1892 έτος που επέστρεψε στην Ελλάδα. Εργάστηκε για μικρό μόνο διάστημα στο Πυριτιδοποιείο Αθηνών. Βιαζόταν να στήσει τις δικές του επιχειρήσεις στη χώρα, χάρη φυσικά στη μεγάλη οικογενειακή του περιουσία.
Το έτος εκείνο μετά του Λύσανδρου Χαριλάου, λαμβάνει την κατοχή του εργοστασίου Ελευσίνας Ελαιουργείου με την επωνυμία “Χαρίλαος και Ράλλης” το οποίο μετονόμασε σε “Χαρίλαος και Κανελλόπουλος”. Αργότερα συναίτεροί του στην επιχείρηση θα γίνουν, όταν ο Λύσανδρος θα αποχωρήσει, οι αδελφοί του Άγγελος και Επαμεινώνδας Χαρίλαος. Ο Κανελλόπουλος επιδίδεται ολόψυχα στην επίτευξη του σκοπού του, στην επιτυχία αυτής της πρώτης του επιχείρησης στην Ελευσίνα. Σκοπός του δεν είναι ο πλουτισμός αλλά η εδραίωση της επιχείρησης και του ονόματός του. Αν κατάφερνε η επιτυχία της εταιρείας του να εδραιώσει το όνομά του, θα μπορούσε στη συνέχεια με αυτό να προχωρήσει στα σχέδιά του. Και πραγματικά σύντομα η επωνυμία “Χαρίλαος και Κανελλόπουλος” αποτελεί εγγύηση και το όνομα του Κανελλόπουλου απολαμβάνει εμπιστοσύνης.
Σταφιδική κρίση
Στο μεταξύ, το 1898, είχε προκληθεί η μεγάλη σταφιδική κρίση στην οποία είχε εμπλακεί και η οικογένειά του. Ο αμπελουργικός κόσμος βρισκόταν σε καταστροφή και φαινόταν ανήμπορος να αντιδράσει. Έλειπε η εκβιομηχάνιση της παραγωγής και η οργανωμένη αντίδραση. Ο Κανελλόπουλος έχοντας πείρα οικογενειακή, συναιτερίζεται το 1898 με τον Επαμεινώνδα Χαρίλαο (ήδη συνεργάτη του στην Ελευσίνα) και ιδρύει οινοποιητική και οινοπνευματοποιητική εταιρεία “Επ. Χαρίλαος και ΣΙΑ” η οποία στη συνέχεια θα εξελιχθεί στον μεγάλο οργανισμό “Οίνων και Οινοπνευμάτων”.
Ίδρυση
ΤΙΤΑΝ
Το 1902 μαζί με τον Λεόντιο Οικονομίδη, Ανδρέα Χατζηκυριάκο και Αλέξανδρο Ζαχαρίου ιδρύει την εταιρεία τσιμέντων “Χατζηκυριάκος, Ζαχαρίου και ΣΙΑ”, την οποία όταν στη συνέχεια θα αναλάβει μόνος του θα μετονομάσει σε Ανώνυμη Εταιρεία Τσιμέντων “ΤΙΤΑΝ”.
 |
| Εργοστάσιο τσιμέντων ΤΙΤΑΝ στην Ελευσίνα |
Ίδρυση ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΥ στο Νέο Φάληρο
Το 1909 θα συστήσει με άλλους αρχικώς την αγγειοπλαστική επιχείρηση “ΚΕΡΑΜΙΚΟΣ” που και εκεί θα γίνει στη συνέχεια θα γίνει μοναδικός διαχειριστής της για 25 ολόκληρα χρόνια! Μπορεί ο ΚΕΡΑΜΙΚΟΣ να μην είχε το μέγεθος της βιομηχανικής μονάδας που είχε ο ΤΙΤΑΝ για παράδειγμα, ωστόσο η σημαντική προσφορά του συνίστατο στο γεγονός πως αναβίωσε την αγγειοπλαστική στην Ελλάδα, τόπο γεννήσεώς της από αρχαιοτάτων χρόνων.
 |
| Το εργοστάσιο ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ στο Νέο Φάληρο |
Από όταν ήδη είχε αναλάβει την πρώτη του επιχείρηση στην Ελευσίνα, είχε φροντίσει να γίνει κάτοχος έκτασης στην παράλια ζώνη της Δραπετσώνας που τότε ήταν έρημη και ορμητήριο αλητών. Εκεί είχε διπλό όραμα! Αφενός την ίδρυση ενός χημικού εργοστασίου με αποστολή τον διπλασιασμό της αγροτικής παραγωγής της χώρας. Αφετέρου την ίδρυση ενός κέντρου μελέτης, έρευνας και παγκόσμιο συνεδριακό κέντρο χημικών ερευνών!
Όλα αυτά σε μια εποχή που η φτωχή αγροτική Ελλάδα υστερούσε με την Ευρώπη και εξαρτιόταν από την παραγωγή σταφίδας. Ακόμα όμως και η σταφίδα, παραγόταν σε μια λωρίδα γης στην βορειοδυτική Πελοπόννησο. Όλη η υπόλοιπη χώρα με τα στενά της όρια τότε, ήταν ορεινή με εδάφη κατάλληλα μόνο για την ανάπτυξη κοπαδιών και μικροκαλλιέργειες ικανές να συντηρήσουν μόνο τις οικογένειες που τις κατείχαν. Κανείς ακόμα δεν υπολόγιζε τα όρια του κράτους να φτάσουν εκεί που βρίσκονται σήμερα. Και με εκείνες τις δυνατότητες τα σχέδια του Κανελλόπουλου θα λέγαμε πως ήταν παράτολμα.
Κι όμως στην Δραπετσώνα ξεκίνησε το σχέδιό του για την ίδρυση του εργοστασίου Λιπασμάτων με αρχικό κεφάλαιο δύο εκατομμυρίων δραχμών για την παραγωγή θειϊκού οξέως και φωσφορικού λιπάσματος. Χάρις στο όνομα που είχε οικοδομήσει βρήκε στο πλευρό του συμμάχους την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, την Σταφιδική Εταιρεία, τις τράπεζες Αθηνών και Ανατολής, τα Ελληνικά Καλυκοποιεία και Πυριτιδοποιεία. Το 1909 προχώρησε στην ίδρυση του εργοστασίου. Ήταν ήδη 50 περίπου ετών αλλά είχε πολλά σχέδια.
Το 1910 εντός των Λιπασμάτων κατασκευάζει το τμήμα οξέων και υπερφωσφορικού λιπάσματος. Εξαιτίας της ανάγκης να αποθηκεύσει και να μεταφέρει το θειϊκό οξύ αρχίζει να κατασκευάζει γυάλινες νταμιζάνες. Στα διάφορα στάδια ανάπτυξής τους και μέχρι το 1926 έχει σταδιακά ιδρύσει ένα νέο εργοστάσιο γνωστό ως "Γυαλάδικο".
Ίδρυση κλωστοβιομηχανικής στην Βέροια
Το 1919 λαμβάνει στην κατοχή του στην Βέροια την κλωστοβιομηχανική επιχείρηση ΒΕΡΜΙΟΝ. Χρησιμοποιώντας τις υδατοπτώσεις του Τριπόταμου παράγει ενέργεια όχι μόνο για το εργοστάσιο αλλά και για την κάλυψη της Βέροιας και των Γιαννιτσών.
Ο θάνατός του
Έπρεπε λοιπόν να καλυφθεί όλη αυτή η διαδρομή ζωής μέχρι την ίδρυση του Ινστιτούτου Χημείας, το οποίο επαναλαμβάνω πως δεν πρόλαβε να δει. Ο Νικόλαος Κανελλόπουλος ήταν φιλοβασιλικός και για αυτό ανέλαβε και υπουργός της Εθνικής Οικονομίας της πρώτης κυβερνήσεως μετά την παλινόρθωση της Βασιλείας. Αναγκάστηκε όμως να αποχωρήσει νωρίς ύστερα από ασθένεια (κήρωση του ήπατος). Θεωρείται ο θεμελιωτής της νεότερης ελληνικής οικονομίας και πατέρας της εργασίας στην Ελλάδα.
Πέθανε από κύρωση του ήπατος στις 26 Αυγούστου 1936 σε κλινική της Βιέννης όπου νοσηλευόταν.
Διαβάστε επίσης:
Στην έρημη πολιτεία των «Λιπασμάτων» και στο «Γυαλάδικο»
