Η Εν Πειραιεί Γαλαξειδιωτική παροικία

Γαλαξειδιώτικο βαπόρι βρίσκεται αραγμένο στο λιμάνι του Πειραιά. Αριστερά διακρίνεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου Πειραιώς ενώ στο φόντο στο μεγαλύτερο μέρος του δεσπόζει η Υδραϊκή Συνοικία.

 

του Στέφανου Μίλεση

Μια ζωντανή, με δυνατή προσωπικότητα παροικία στον Πειραιά, ήταν και συνεχίζει να είναι των Γαλαξειδιωτών. Ο Πειραιάς, το μεγαλύτερο βιομηχανικό, ναυτικό και εμπορικό κέντρο της Ελλάδας, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομία της χώρας παρέχοντας ευκαιρίες ανάπτυξης σε ανθρώπους που επέλεξαν να εγκατασταθούν σε αυτόν. 

Οι Γαλαξειδιώτες άνθρωποι γαλουχημένοι από την θάλασσα και τις ναυτικές παραδόσεις, με ανοιχτούς ορίζοντες από τους πολυταξιδευμένους προγόνους τους εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά, σε μια εποχή που το πανί άρχισε να πεθαίνει νικημένο από τον θανάσιμο αντίπαλό του τον ατμό. Γαλαξιδιώτικες σκούνες, μπρατσέρες, μπρίκια και γολέτες μπαινόβγαιναν παλαιότερα στο λιμάνι του Πειραιά ερχόμενα από τη Μαύρη Θάλασσα και την Ιταλία. Πότε η “Ευαγγελίστρια” του Καπετάν Πετρατζά, πότε ο “Δούναβις” των Λεβανταίων, η “Αλτάνα” του Παπαπέτρου, η “Κατίνα” του Μητρόπουλου, ο “Ιωάννης” του Βιζεΐκη, το “Ευτυχία” του Κωστέλλου, το “Αμφιτρίτη” του Μπεριστιάνου, το βαπόρι “Πατρίς” του Μπομπογιάννη, τα μπάρκα του Κουτσοπέταλου έπιαναν στις πειραϊκές προβλήτες για να φορτώσουν εμπορεύματα και να ξεφορτώσουν νέα από τη πατρογονική γη στους λιγοστούς ακόμη εν Πειραιεί συμπατριώτες τους. Μαζί με τα πετροβάρελα της Μαύρης Θάλασσας, την ξυλεία από την Τεργέστη, τον Γαλαξειδιώτικο ασβέστη και τα κρεμμύδια από τα Βάτικα τα πληρώματα έφερναν μαζί τους μαντάτα για τον Άη Νικόλα της πατρίδας. Το Γαλαξίδι το 1878 όταν ακόμα ο Πειραιάς πάλευε να ξεπεράσει το λιμάνι της Σύρου, μετρούσε ήδη 435 ιστιοφόρα, αλλά η Γαλαξειδιώτικη παρουσία συνεχιζόταν ακόμα και την εποχή των “Μοναχοβάπορων”...

Οι Γαλαξιδιώτες άνθρωποι ευγενικοί, με σεβασμό και ήθος, φορείς ναυτικού πολιτισμού, από οικογένειες πλοιοκτητών ή καπεταναίων οι περισσότεροι, καταπιάνονταν με τη ναυτιλία δίνοντας ζωή στη μικρή πολιτεία τους που αριθμούσε κάποτε 7 χιλιάδες ψυχές. Όταν όμως ο ατμός νίκησε στις αρχές του 20ου αιώνα, η μικρή πολιτεία μεταμορφώθηκε στο “σκελετόβραχο” της Εύας Βλάμη... Τότε οι άνθρωποί της βρέθηκαν στον Πειραιά. Κι εδώ όμως ουδέποτε ένιωσαν ξεκομμένοι από τη γενέθλια γη τους.

Κι όσο τα χρόνια περνούσαν άδειαζε το Γαλαξείδι και γέμιζε ο Πειραιάς. Οι επτά χιλιάδες κάτοικοι της αλλοτινής ναυτοπολιτείας έγιναν οι έξι χιλιάδες της Γαλαξειδιώτικης παροικίας του Πειραιά και πίσω στο γενέθλιο τόπο απέμειναν λιγότεροι από χίλιοι φύλακες του παρελθόντος. Οι Γαλαξειδιώτες εγκαταστάθηκαν σε όλο τον Πειραιά μη έχοντας ανάγκη να συγκεντρωθούν όλοι μαζί σε ένα σημείο. Κοσμογυρισμένοι οι περισσότεροι, με πλατιά αντίληψη και κοινωνικότητα, θαλασσοδαρμένοι και πολύπειροι ένιωσαν ασφαλείς σε όποιο σημείο της πόλης κι αν στάθηκαν. Δεν είχαν καιρό για ανασφάλειες και καθ' υπόδειξη μετοικήσεις. Διότι όπως είναι γνωστό “Το Γαλαξείδι είναι μικρό, μα έχει πολλά καράβια / έχει κορίτσια όμορφα και ναύτες παλληκάρια”. 

Με τα εμβάσματά τους οι Γαλαξειδιώτες ναυτικοί αλλά και οι ξενιτεμένοι στήριξαν τις φαμίλιες τους αλλά και την τοπική οικονομία σε δύσκολες περιόδους. Οι Γαλαξειδιώτες του Πειραιά προπολεμικά κατέβαιναν από τον Άγιο Βασίλειο στην Πλατεία Καραΐσκάκη. Εκεί βρισκόταν το ναυτικό πρακτορείο που Π. Δαμουλάκη για να αγοράσουν εισιτήρια της Κρητικής Ατμοπλοΐας, που είχε αναλάβει τις δεκαετίες του '20 και του '30 να συνδέει κάθε Τρίτη ατμοπλοϊκώς τον Πειραιά με το Γαλαξίδι. Για πολλά χρόνια στην Ελλάδα όλες οι διαδρομές λόγω έλλειψης οδικού δικτύου διεκπεραιώνονταν από θαλάσσης. Δημιουργικοί στη νέα τους πόλη οι Γαλαξειδιώτες ουδέποτε λησμόνησαν το ιστορικό τους παρελθόν. Από τον ιατρό Κωνσταντίνο Σάθα με το “Χρονικό Ανέκδοτο του Γαλαξειδίου” (1866) μέχρι τον ζωγράφο Σπύρο Βασιλείου, όλοι τους διέσωσαν μέρος της ναυτικής του παράδοσης. 

Δεν μπορούσε όμως να γίνει αναφορά στους Γαλαξειδιώτες του Πειραιά και να μη κατέχει σημαντική θέση η Εύα Βλάμη το πατρικό σπίτι της οποίας βρισκόταν επί της οδού Βασιλέως Γεωργίου 19 στο κέντρο του Πειραιά, ενώ αργότερα μετακόμισε στην ακτή Μουτσοπούλου, στο Πασαλιμάνι. Στον Πειραιά υπήρξε μαθήτρια στο Γυμνάσιο στου Παπακώστα, ενώ παρακολούθησε μαθήματα μουσικής στο Ωδείο του Πειραϊκού Συνδέσμου. Η Εύα Βλάμη εγκατέλειψε τον Πειραιά το 1940, όπως και χιλιάδες άλλοι Πειραιώτες και μετά το τέλος του πολέμου δεν επέστρεψε στην πόλη. Ο πατέρας της Νικόλαος Βλάμης ήταν Γαλαξειδιώτης Ναυτικός που μεταλαμπάδευσε στην κόρη του Εύα όλη την αγάπη για το Γαλαξείδι. Η Εύα Βλάμη πρωτεργάτρια των Γαλαξειδιωτών Πειραιά διοργάνωνε την δεκαετία του 1960 μαζί με τον Φυσιολατρικό Όμιλο “Ζήνων” εκθέσεις έργων, βιβλίων και φωτογραφίας του Γαλαξειδίου (Πρόεδρος τότε του Συνδέσμου Γαλαξειδιωτών Πειραιώς ήταν ο Ι. Μητρόπουλος). Στις εκθέσεις αυτές λάμβανε μέρος και η Γαλαξειδιώτισσα ζωγράφος Ευθυμία Βλασσοπούλου-Σάθα ανιψιά του ιστοριοδίφη Κ. Σάθα.

Γαλαξείδι και Πειραιάς δημιούργησαν ήδη από τα προπολεμικά χρόνια έναν άρρηκτο ναυτικό δεσμό. Ενδεικτικό της αγάπης αυτής αποτέλεσε και το γεγονός της μετονομασίας ενός δρόμου του Γαλαξειδίου, σε οδό Πειραιώς. Συγκεκριμένα το 1937 η Κοινότητα Γαλαξειδίου, επί προεδρίας Σ. Αρβανίτη, αποφάσισε τη μετονομασία της κεντρικής οδού, από το κτήριο του Γυμνασίου μέχρι την οικία του Θεόδωρου Καμένου σε οδό Πειραιώς. Την ίδια ακριβώς χρονιά, στις 22 Ιουνίου σε ανταπόδοση ο Δήμαρχος Πειραιά Σωτήριος Στρατήγης ονόμασε μια οδό σε “οδό Γαλαξειδίου” στον Καραβά (αριθμ. Απόφασης Δ.Σ. 566).

Το άρθρο είναι αφιερωμένο στον αείμνηστο Γαλαξειδιώτη του Πειραιά πλοίαρχο Δημήτριο (Τζίμη) Στεφόπουλο. Από παιδί ακόμα στάθηκε μέντοράς μου στον κόσμο των συλλογών και του πολιτισμού.

(Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Απανταχού Γαλαξειδιωτών "ΤΟ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙ", φ. Νοεμβρίου Δεκεμβρίου 2023, αριθ. Φύλλου 796)

Διαβάστε επίσης:

Μικρές πειραϊκές ιστορίες αποτυπωμένες σε φωτογραφίες (Δ' μέρος)