 |
| Το καΐκι με το όνομα "ΤΑΜ" ("Πειραματικόν Αλιευτικόν") ήταν σχεδιασμένο και κατασκευασμένο το 1935 από τον ίδιο τον Φραγκή Βερνουδάκη και είχε καταχωρηθεί στο λεμβολόγιο του Πειραιά με αριθμό 2009. |
του Στέφανου Μίλεση
Την δεκαετία του 1930 στην ακτή του Τουρκολίμανου ανάμεσα στους δεκάδες ψαράδες που ζούσαν και εργάζονταν στην ακτή, ζούσε κι ένας παράξενος ερημίτης. Έμενε σε ένα ταπεινό σπιτάκι προς το ύψωμα της ακτής, μα ενώ είχε καΐκι δεν ήταν ούτε ψαράς, μα ούτε και ψάρευε για να ζήσει. Οι γείτονές του τον είχαν για σοφό και στην πραγματικότητα τέτοιος ήταν.
Επρόκειτο για τον Φραγκή Βερνουδάκη, που ήταν επιστήμονας ιχθυολόγος και είχε αφιερώσει τη ζωή του στη μελέτη των θαλασσών και των ειδών που ζούσαν σε αυτήν. Οι απλοϊκοί ψαράδες ήταν διχασμένοι για αυτόν. Κάποιοι επιζητούσαν την παρουσία του στα σκάφη τους για να μάθουν απίστευτα πράγματα από τη ζωή των ψαριών. Άλλοι τον θεωρούσαν τρελό πιστεύοντας πως τα πολλά γράμματα είχαν σκοτίσει το μυαλό του. Μα και οι πρώτοι που τον ήθελαν μαζί τους, σκόπευαν περισσότερο στο συμφέρον. Διότι τις ελάχιστες φορές που τον είχαν πείσει να πάει μαζί τους για ψάρεμα, τους καθοδηγούσε στο πώς να γεμίσουν τα δίχτυα τους. Κάποτε ακολούθησε το πλήρωμα ενός μεγάλου καϊκιού του Τουρκολίμανου, του ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ. Έδεσε στην πρύμνη του σκάφους ένα θερμόμετρο ώστε να κρέμεται μέσα στη θάλασσα κι ύστερα έριχνε θαλασσινό νερό σε έναν δοκιμαστικό σωλήνα. Τον έβαζε στο μικροσκόπιο και έβλεπε τους γόνους των ψαριών που ζούσαν σε αυτό. Τότε δήλωνε τι είδους ψάρια θα έπιαναν, αν έριχναν εκεί τα δίχτυα τους. Έφτανε στο σημείο να καταφέρει να υπολογίσει μέχρι και την ποσότητά τους!... Έτσι είχε καταφέρει να γίνει περιζήτητος ανάμεσα στους ψαράδες της ακτής.
 |
| Ο Φραγκής Βερνουδάκης (σε πρώτο πλάνο) με φόντο τους αλιείς που τον βοήθησαν να πιάσει καρχαρία έξω από το Λουτράκι, βάρους 420 κιλών και μήκους τριών μέτρων, ενώ το 1953 θα πιάσει έναν ίδιο έξω από τις ακτές της Αίγινας. |
Ο Βερνουδάκης όμως δεν ήταν από εκείνους που μπορούσες εύκολα να πλησιάσεις καθώς η ενασχόλησή του απορροφούσε όλο του το εικοσιτετράωρο. Δεν διέθετε καιρό για χάσιμο και κοινωνικές συναναστροφές. Έλεγαν για αυτόν, πως κάποτε ήταν πλούσιος, αλλά η επιστήμη τον ώθησε να θυσιάσει όχι μόνο τα χρήματά του, αλλά και τους φίλους, την οικογένεια μέχρι και τις κοινωνικές του σχέσεις. Είχε σπουδάσει στην Γερμανία ιχθυολογία και με το σκάφος του είχε γυρίσει όλες τις θάλασσες της Μεσογείου. Πριν εγκατασταθεί στο Τουρκολίμανο, ταξίδευε για εικοσιτέσσερα χρόνια συνεχώς μελετώντας τη θαλάσσια ζωή. Είχε καταφέρει να καταγράψει 14.500 είδη ψαριών και γνώριζε κάθε λεπτομέρεια περί των ειδών τους.
Το Τουρκολίμανο το 1938, την περίοδο όπου ζούσε και εκτελούσε τις μελέτες του εκεί ο ιχθυολόγος Φραγκής Βερνουδάκης
Με ορμητήριο πλέον το Τουρκολίμανο γύριζε τις ελληνικές θάλασσες και μόνο με έναν πόθο. Να αναπτύξει στην Ελλάδα την επιστημονική αλιεία και να επιτύχει την “βιομηχανοποίησή” της. Επιθυμούσε την απόλυτη εκμετάλλευση του ιχθυολογικού πλούτου της χώρας. Εργαζόταν με τόση μεθοδικότητα ώστε μέχρι και το καΐκι του είχε σχεδιάσει και ναυπηγήσει το 1935 ο ίδιος ώστε να διαθέτει στο κατάστρωμα του γυαλί για να βλέπει τους βυθούς και να διαθέτει τον κατάλληλο εξοπλισμό. Το είχε βαπτίσει “ΤΑΝ” ήταν λεμβολογημένο στον Λιμένα Πειραιώς, φέροντας το χαρακτηρισμό “Πειραματικόν Αλιευτικόν” (αριθμός λεμβολογίου Πειραιώς 2009).
Το σπίτι του στην ακτή το είχε διαμορφώσει σε εργαστήριό του και εκεί περνούσε τις μέρες και τις νύχτες του. Η μόνη συντροφιά που ανεχόταν ήταν του μπάρμπα Δημήτρη, ενός έμπειρου ψαρά της περιοχής. Όταν δεν εργαζόταν ο Φραγκής Βερνουδάκης διάβαζε βιβλία. Καμιά άλλη μέριμνα δεν τον απασχολούσε. Γνώριζε τα πάντα γύρω από τα ψάρια και είχε φτάσει σε σημείο να γνωρίζει πώς μπορούσε να παραχθούν χρώματα από αυτά, να παρασκευαστεί ιχθυέλαιο μέχρι και να θεραπεύσει ασθένειες. Ισχυριζόταν πως η φυματίωση που χτυπούσε ανελέητα τους ανθρώπους στην εποχή του, μπορούσε να θεραπευτεί από το λάδι του κεφαλιού του ξιφία αλλά και από το συκώτι του καρχαρία. Ισχυριζόταν ακόμα πως κάθε ασθένεια μπορούσε να θεραπευτεί από τα ιχθυέλαια που εκτός από θεραπευτικές ιδιότητες ήταν πλούσια και σε βιταμίνες. Μπορούσε να συμβουλεύσει για το πώς θα παραχθεί αλεύρι, λάδι, χρώματα, δέρματα, λιπάσματα... τα πάντα από τα ψάρια.
Ειδική συρτή σχεδιασμένη και κατασκευασμένη από τον Βερνουδάκη
Η φήμη που υπήρχε για αυτόν στην εποχή του είχε εξαπλωθεί μέχρι που το 1938 κάποιοι δημοσιογράφοι του περιοδικού “Θεατής", τον επισκέφθηκαν στο σπίτι του στο Τουρκολίμανο για να τον συναντήσουν. Τον έπεισαν να τους ανοίξει το σπίτι-εργαστήριό του, γεγονός που ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς αποτελούσε το “μυστικό” του βασίλειο. Η πρώτη εντύπωση που αποκόμισαν μόλις εισήλθαν ήταν πραγματικά να ξαφνιαστούν από την αταξία που επικρατούσε εντός αυτού. Πάνω στα τραπέζια δεκάδες εκατοντάδες περιοδικά και βιβλία για την ιχθυολογία, γραμμένα σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Στους τείχους διάφορα σύνεργα αλιείας, μερικά εξ αυτών παράδοξα που χρησιμοποιούσαν σε μακρινές εκτός Ελλάδας χώρες.
Τυφέκια για καρχαρίες και κάθε είδους δίχτυα ενώ σε ένα διπλανό δωμάτιο άπειρες μικρές φιάλες με νερό, με μικροσκοπικούς οργανισμούς θαλάσσης, με λάδι ψαριών, με χρώματα παραγόμενα από αυτά. Σε βιβλιοθήκες υπήρχαν λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, άπειρα ντοσιέ με δικές του σημειώσεις και φυσικά βιβλία και μελέτες δικές του. Σε εκείνο το σπίτι του Τουρκολίμανου βρισκόταν κρυμμένος ένας επιστημονικός θησαυρός, που είχε συλλεχθεί ύστερα από μακροχρόνιες σπουδές και ταξίδια σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης με μοναδικό σκοπό την ιχθυολογία.
Από τις καταγραφές του Βερνουδάκη
Ο Βερνουδάκης πληροφόρησε τους επισκέπτες του περιοδικού πως σκοπός του ήταν η δημιουργία μιας εγκυκλοπαίδειας για την αλιεία, που θα περιλάμβανε εκτός από όλα τα είδη ψαριών που υπήρχαν στις ελληνικές θάλασσες και δίχτυα, τρόπους αλιείας κλπ. Θα περιλάμβανε και τις μελέτες με τα πορίσματα του ιδίου όπως για παράδειγμα πως το περισσότερο λάδι αναλόγως του βάρος του το έχει ο σπάρος και η σαρδέλα. Οι ανακοινώσεις στις οποίες είχε προβεί στην εποχή τους, σήμερα θεωρούνται ιδιαιτέρως πολύτιμες καθώς καταγράφουν θαλάσσια ζωή που σήμερα δυστυχώς δεν υφίσταται πλέον.
Ο Βερνουδάκης είχε καταγράψει πως στον κόλπο της Λεσσιάς, έξω από τα Μέθανα υπήρχαν σαλάχια, ξιφοειδή και καρχαριοειδή καθώς και τόνοι τεσσάρων και πέντε μέτρων! Ο συγκεκριμένος κόλπος των Μεθάνων αποτελούσε τόπο συγκέντρωσης αυτών των ειδών όταν πρόκειται να γεννήσουν. Έπειτα τον εγκατέλειπαν για να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τα Δαρδανέλια.
Το 1938 κατάφερε σε μια υπερπροσπάθεια να αλιεύσει έναν καρχαρία βάρους 420 κιλών και μήκους 3,5 μέτρων στην περιοχή του Λουτρακίου, ενώ ένα έτος νωρίτερα (το 1937) είχε εφεύρει εργαλείο για το ψάρεμα της συρτής. Στις διάφορες εξορμήσεις του Βερνουδάκης είχε πιάσει συνολικά 27 καρχαρίες.
Από τις δακτυλογραφημένες μελέτες του που έφταναν μέχρι και στην καταγραφή των τιμών της αγοράς ανά περιοχή στην Ελλάδα.
Είχε καταγράψει ακόμα πως τα ψάρια αναπαράγονται όταν η θάλασσα έχει συγκεκριμένη θερμοκρασία και πυκνότητα, σε ένα βάθος, σε ένα μέρος. Κατά τον Φραγκή Βερνουδάκη "ο καλός ψαράς όφειλε να είναι καλός χημικός, κατάλληλα μορφωμένος και να διαθέτει τα σωστά εργαλεία αλιείας".
Στις 2 Ιανουαρίου 1944 από το Κάιρο υπέβαλλε υπόμνημα σχετικά με την αντιμετώπιση του επισιτισμού από την αλιεία και τον ενάλιο πλούτο. Ο πληθυσμός των πόλεων λόγω κατοχής λιμοκτονούσε τη στιγμή που ο Βερνουδάκης είχε προτείνει την ίδρυση ψαροσταθμών για την αντιμετώπισή του. Οι εισηγήσεις του είχαν βρει ανταπόκριση σε τέσσερα ελληνικά νησιά, σε Τήνο, Πάρο, Νάξο και Μύκονο.
Παρότι τα νησιά βρίσκονται και σε αυτά σε κατοχή μέσω της οργάνωσης των τοπικών αλιέων η παραγωγή τους την περίοδο 27/1/1942 – 9/9/1943 είχε φτάσει τις 300 χιλιάδες οκάδες ψάρια τα οποία πωλούνταν στον κόσμο στην τιμή 60-480 δραχμές την οκά, όταν την ίδια εποχή στην Αθήνα πωλούνταν σε τιμή 5000 – 40.000 δραχμές την οκά! Με το σύστημα Βερνουδάκη ο πληθυσμός των τεσσάρων αυτών νησιών στην κατοχή, δεν πείνασε, παρότι οι αλιείς τους ψάρευαν με παλαιά και ακατάλληλα εργαλεία, με σάπιες κλωστές βγαλμένες από ξηλωμένα στόρια...
Ο Φραγκής Βερνουδάκης σε όλο του τον βίο υποστήριξε με πάθος πως η Ελλάδα, μια κατεξοχήν θαλασσινή χώρα, θα μπορούσε να έχει εξασφαλίσει επισιτιστική αυτοτέλεια από τη θάλασσα, να εξάγει σε όλο τον κόσμο νωπά ή επεξεργασμένα αλιεύματα αλλά και να έχει αναπτύξει βιομηχανική παραγωγή στηριγμένη στα παράγωγα των ψαριών (χρώματα, ιχθυέλαια κ.ο.κ.).
Η παρουσία του Φραγκή Βερνουδάκη στο Τουρκολίμανο
καταγράφηκε και στις 9 Ιουλίου 1953
Οι μελέτες του υπό μορφή άρθρων και υπομνημάτων απεστάλησαν προς έκδοση σε διάφορα περιοδικά ακόμα και στον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο προκειμένου να λάβει η επαγγελματική αλιεία τη θέση που της αξίζει να κατέχει στην Ελλάδα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου