Ιστορία του Μεγάρου Αδελφών Βάττη




Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης

Επί της Ακτής Μιαούλη στον Πειραιά συναντούμε ένα από ωραιότερα κτήρια που υπάρχουν μέχρι σήμερα στον Πειραιά. Συγκεκριμένα στην συμβολή της Ακτής Μιαούλη με την οδό Μπουμπουλίνας, βρίσκεται το γνωστό για τους Πειραιώτες "Μέγαρο Αδελφών Βάττη" που σήμερα στεγάζει υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας.


Το Μέγαρο Βάττη σήμερα


Το Μέγαρο των Αδελφών Βάττη κατασκευάστηκε από την αρχή προορισμένο για δύο χρήσεις. Το ένα μέρος για εγκατάσταση εμπορικών επιχειρήσεων το άλλο για ξενοδοχείο Πολυτελείας.
Κατασκευάστηκε από τον Αρχιτέκτονα Α. Νικολούδη το 1924
Ως έτος κατασκευής εμφανίζεται το 1925, ωστόσο σε διαφημίσεις και καταχωρήσεις του Τύπου βρίσκουμε εταιρείες να καταχωρούνται ήδη από την 28η Σεπτεμβρίου του 1924 όπως η εγκατάσταση σε αυτό της ατμοπλοΐας Βασιλικών Βρεττανικών Ταχυδρομείων και η Εθνική Ατμοπλοΐα Ελλάδος

Ο Αρχιτέκτονάς του Αλέξανδρος Νικολούδης είχε ήδη σχεδιάσει πολύ γνωστά κτήρια των Αθηνών όπως το Μέγαρο Λιβιεράτου (Πατησίων και Ηπείρου), την Λέσχη Αξιωματικών (Πλατεία Ρηγίλλης), τη στοά Νικολούδη και τον κινηματογράφο "ΑΤΤΙΚΟΝ".


Το Μέγαρο Βάττη στο παρελθόν και σήμερα

 
Λειτούργησε ως ξενοδοχείο με την επωνυμία "Διεθνές", ενώ σε κριτικές της εποχής βρίσκουμε την αναφορά "και ο πλέον παράξενος και απαιτητικός ταξιδιώτης, να δυσκολευτεί να εύρει και την παραμικρότερη έλλειψη σε αυτό. Θέρμανση τελειοτάτου συστήματος, φωτισμός ηλεκτρικός άπλετος, πράγματι υπηρεσία πρόθυμος και εν γένει οργάνωση καθ΄ όλα ευρωπαϊκή. Αναβατήρ και τηλέφωνα συμπληρώνουν μαζί με λουτήρας και άφθονο ύδωρ, το ωραιότατον τούτο οικοδομικό κόσμημα του Πειραιώς. Τμήμα του πελωρίου τούτου Μεγάρου καταλαμβάνουν πολυάριθμα εμπορικά γραφεία  ".


Γενικόν Πρακτορείον Τουρκικής Ατμοπλοΐας - Κάποιες από τις εταιρείες που στεγάζονταν στο Μέγαρο

Σημαντικές εμπορικές επιχειρήσεις πλαισίωναν το έτερο ήμισυ αυτού του κτηρίου. Ήδη από το 1924 συναντάμε διαφημίσεις της "Ατμοπλοϊκής εταιρείας Βασιλικών Βρεττανικών Ταχυδρομείων", ενώ το 1925 η Γερμανική εταιρεία "Χάμβουργ Σουνταμερικάνισε", είχε συνάψει σύμβαση με την Κυβέρνηση της Ουρουγουάης και πριμοδοτούσαν την εγκατάσταση Ελλήνων γεωργών και κτηνοτρόφων στην Ουρουγουάη

Χρειαζόμαστε 10.000 γεωργούς και κτηνοτρόφους για εγκατάσταση στην Ουρουγουάη (Δημοσίευση του 1925)
   
Έδρα το Μέγαρο Βάττη είχε και η γνωστή εταιρεία Canadian Pacific και πολλές άλλες.
Το Μέγαρο Βάττη φωταγωγημένο 
(Φωτογραφία από Ιστορικό Αρχείο Εθνικής Τραπέζης)

 Οι Μάχες του Δεκεμβρίου του 1944 στο Μέγαρο Βάττη:


Το Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά το 1944 στεγαζόταν τότε στο Μέγαρο Βάττη. Όπως όλα τα κυβερνητικά κτήρια και ειδικά εκείνα που ανήκαν σε ένστολες υπηρεσίες την εποχή εκείνη επανδρώθηκαν με ένοπλες φρουρές για την προστασία τους. Έτσι και στο Κ.Λ.Π. είχαν συγκεντρωθεί ένοπλοι Λιμενικοί, μεγάλο μέρος της Αστυνομικής Δύναμης του Πειραιά αποτελούμενο από 55 άντρες υπό την Διοίκηση του Αστυνόμου Παυλόπουλου και Άγγλοι Πεζοναύτες. Οι συγκρούσεις που ακολούθησαν με σκοπό την κατάληψή του ήταν σφοδρότατες. Συγκεκριμένα από τις 3 Δεκεμβρίου του 1944 ένοπλα τμήματα του Ε.Α.Μ-ΕΛΑΣ το πολιόρκησαν. Δύο ήταν τα κύρια σημεία που τα τμήματα του ΕΛΑΣ αδυνατούσαν να καταλάβουν στον Πειραιά. Το Μέγαρο Βάττη και η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων που προστατεύονταν από τα κανόνια των Βρετανικών πολεμικών.

Επειδή η ιστορία του εμφυλίου έχει πολλά μελανά σημεία οφείλω να παραθέσω και την άποψη του ΕΑΜ όπως εκφράστηκε μέσα από επιστολή που έστειλε τις ημέρες εκείνες προς τους Πρεσβευτές των συμμάχων χωρών και τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, σχετικά με τα επεισόδια που γίνονται παράλληλα σε πολλά σημεία της Αθήνας και του Πειραιά. Μεταξύ άλλων αναφέρει για το Μέγαρο Βάττη:

" Άγγλοι Στρατιώτες μετέφεραν την περασμένη Δευτέρα στο Μέγαρο Βάττη, όπου διαμένουν οι ίδιοι, εξοπλισμένους αξιωματικούς και χωροφύλακες με την πρόφαση να τους προστατέψουν. Χθές τους εξαπέλυσαν εναντίον του Λαού του Πειραιώς. Όταν ο Λαός τους εκυνήγησε οι Άγγλοι στρατιώτες τους πήραν υπό την προστασία τους, με τον προφανή σκοπό να τους εξαπολύσουν και πάλι εναντίον του Λαού". 

Λίγο πιο κάτω στην ίδια επιστολή βρίσκουμε

"Αγγλικά τανκς υποστηρίζουν τις επιχειρήσεις των δολοφόνων των ταγμάτων Ασφαλείας του Κουίσλιγκ Ράλλη, όπου αποφυλακίσθηκαν επίτηδες για τον σκοπό αυτό από το στρατόπεδο Γουδί. Στον Πειραιά αποβιβάζονται αραπάδες για να επιβάλουν στον περήφανο Ελληνικό Λαό με τη φωτιά και το σίδερο τη ματοβαμμένη κυβέρνηση του Παπανδρέου. Ζητούμε να επέμβετε αμέσως για να πάψει το πυρ των Βρεττανικών στρατευμάτων, να πάψουν οι Άγγλοι να προστατεύουν τις συμμορίες των δοσίλογων και να αποσυρθούν στους στρατώνες" .

Το γεγονός αυτό αναφέρεται μάλιστα και στα απομνημονεύματα του Ουίνστον Τσώρτσιλ με την ένδειξη "ηρωική άμυνα των αξιωματικών του Λιμενικού Σώματος στο Λιμεναρχείο Πειραιά" χωρίς να αναφέρει ότι εντός του κτηρίου υπήρχε τμήμα Αγγλικού Στρατού.

Δυστυχώς στις συγκρούσεις του εμφυλίου έχασαν πολλοί την ζωή τους μεταξύ αυτών και ο Ναύαρχος Παπαθεοδώρου. Μια εξήγηση που έδιναν οι Άγγλοι για την παρουσία τους στο κτήριο ήταν εκτός από την προστασία του Κεντρικού Λιμεναρχείου Πειραιά και η ταυτόχρονη ύπαρξη υποκαταστήματος της "Αγγλικής Ατμοπλοϊας Βασιλικού Ταχυδρομείου" στον 2ο όροφο του κτηρίου, που έδρευε εκεί από το 1924 όπως προαναφέραμε λίγο πιο πάνω.

Βασιλικά Ταχυδρομεία στο Μέγαρο Βάττη (Δημοσίευση του 1924)

Την εποχή εκείνη για την ιστορία και μόνο Αρχηγός του Λ.Σ. ήταν ο Υποναύαρχος Μιλτιάδης Χριστοφής. Είχε αναλάβει καθήκοντα αρχηγού λίγο πρίν τα Δεκεμβριανά στις 26 Οκτωβρίου του 1944.    

Το Μέγαρο Βάττη σε φωτογράφηση 
του Γρηγόρη Ξανθού το 1997

Για την ίδια μάχη η αναφορά της Αστυνομικής Διεύθυνσης Πειραιά αναφέρει:

"Την έπομένην 5-12-44 ή έν τω Μεγάρω Βάττη φρουρά εδέχθη καταιγιστικά πυρά όλμων, πυροβόλων και πολυβόλων εκ της περιοχής Μεγάρου Γιαννουλάτου και της Σχολής Παπαϊωάννου έκ τής Πλατείας Τερψιθέας. Ή φρουρά τοϋ Μεγάρου Βάττη μεταξύ τών όποίων και ή δύναμις ημών άπήντησεν εις τά πυρά βάλλουσα έκ τής ταράτσας τοϋ Μεγάρου και τών παραθύρων. 

Είς την ταράτσαν του Μεγάρου έπεσαν περί τά 26 βλήματα όλμων μέ αποτέλεσμα τον τραυματισμόν 3 ναυτών. Το στηθαίον του Μεγάρου κρημνίζεται άπο βολην βαρέος πυροβόλου. Μέχρι τής 11ης ώρας ή έπίθεσις τών έλασιτών κατά τοϋ Μεγάρου εξακολουθεί πεισματώδης.

Περί ώραν δμως 17ην περί τους πέντε χιλιάδες κομμουνισταί ένοπλοι έχοντες έμπροσθεν αυτών γυναικόπαιδα ήρχισαν νά κατέρχωνται προς τό Μέγαρον Βάττη έκ τής όδοΰ Μπουμπουλίνας.
Ουτοι συνεκρατήθησαν είς τήν όδόν Φίλωνος και περί ώραν 22αν ήρχισαν νά υποχωρούν. 


Περί ώραν 23ην ήρχισεν μεθοδική έκκαθάρισις τών κομμουνιστικών εστιών".   


Φωτογραφία από την ταράτσα του Μεγάρου Βάττη. Το ύψος του κτηρίου ήταν τέτοιο από όπου μπορούσαν οι "πολιορκημένοι" να ελέγχουν όλη την γύρω περιοχή.

Το Μέγαρο Βάττη μετά τον Εμφύλιο:

Ακριβώς με την λήξη του εμφυλίου πολέμου, εγκαταστάθηκε η Υπηρεσία Ανέλκησης Ναυαγίων. 

Ο Οργανισμός Ανέλκυσης Ναυαγίων στο Μέγαρο Βάττη εξέδιδε για πολλά χρόνια Διακηρύξεις διαγωνισμών για την ανέλκυση ναυαγίων που εμπόδιζαν την είσοδο - έξοδο πλοίων σε όλα τα λιμάνια της χώρας

 Τις δεκαετίες του '50 και '60 εδρεύει η εταιρεία του Ποταμιάνου (Ηπειρωτική Ατμοπλοϊα) που αργότερα θα γίνει μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες στα πλοία αναψυχής (κρουαζιερόπλοια) και στην οποία έτυχε να εργαστώ την δεκαετία του '80. Στο ίδιο κτήριο υπήρχε και η Ναυτιλιακή εταιρεία του Χανδρή.




Ηπειρωτική Ατμοπλοία όταν ακόμα έδρευε στο Μέγαρο Βάττη
 
Το ακίνητο περιέρχεται το 1970 στην Εθνική Τράπεζα κατόπιν αγοράς.

Στις 25 Ιανουαρίου του 2000, γίνονται τα εγκαίνια του Ναυτιλιακού καταστήματος της Εθνικής Τραπέζης από τον τότε Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Σημίτη. Την ανακαίνισή του ανέλαβε ο Αρχιτέκτονας Διονύσης Βλαχόπουλος.







Πηγές:
Βικιπαίδεια
Αρχηγείο Λιμενικού Σώματος (http://www.hcg.gr)
Βιβλίο "ΥΕΝ και Λιμενικό Σώμα, 90 χρόνια από την ίδρυση του (1919-2009)" του Σάββα Αθανασίου
Ημερήσιος Τύπος
Ιστορικό Χρονολόγιο Εθνικής Τραπέζης (φωτογραφίες)
Εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" της 3ης Αυγούστου 2000
 

Ναυτικό Νοσοκομείο Νέου Φαλήρου (1912-13)

Μια από τις σπάνιες φωτογραφίες του Ναυτικού Νοσοκομείου Νέου Φαλήρου

Του Στέφανου Μίλεση

Κατά την περίοδο του Βαλκανικού Πολέμου του 1912-13, η Υγειονομική Υπηρεσία του τότε Βασιλικού Ναυτικού για τις ανάγκες του πολέμου, δημιούργησε πρόσκαιρο Ναυτικό Νοσοκομείο στο Νέο Φάληρο το οποίο στεγάστηκε στο ξενοδοχείο "ΑΚΤΑΙΟΝ" με αποστολή τη συνδρομή του Ναυτικού Νοσοκομείου Ναυστάθμου Σαλαμίνας το οποίο αδυνατούσε να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες του πολέμου σε τραυματίες.

Το ξενοδοχείο ΑΚΤΑΙΟΝ χρησιμοποιήθηκε ως Ναυτικό Νοσοκομείο Νέου Φαλήρου με Διευθυντή το Επίατρο Αποστολίδη που είναι ο γνωστός λογοτέχνης Παύλος Νιρβάνας

Η κατάσταση με τα Ναυτικά Νοσοκομεία το 1912:
 
Το Νοσοκομείο Σαλαμίνας ήταν στην ουσία το παλιό Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιά, που ιδρύθηκε το 1869 και στεγάζονταν σε κτήριο του Τελωνείου Πειραιά, μέχρι την οριστική του μεταφορά στην Σαλαμίνα το 1890. Δεν πρέπει να συγχέουμε αυτό το Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιά με το Ρωσσικό Νοσοκομείο Πειραιά επί της οδού Μουτσοπούλου στη Ζέα το οποίο μετονομάστηκε σε Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιά το 1925 όταν ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης το απαλλοτρίωσε προς όφελος του ελληνικού δημοσίου. Αν και αξίζει να αναφέρουμε ότι και το Ρώσσικο Νοσοκομείο την περίοδο αυτή (1912-13) αν και δεν ανήκει στη δύναμη της Υγειονομικής Υπηρεσίας Β.Ν. δέχεται πληθώρα ναυτών πολεμικών σκαφών προς περίθαλψη.

Και αφού λοιπόν έτσι έχει η κατάσταση με την περίθαλψη, δημιουργείται εντός του ΑΚΤΑΙΟΝ και μόνο για τις ανάγκες του πολέμου το Ναυτικό Νοσοκομείο Νέου Φαλήρου. Διοικητής του Ναυτικού Νοσοκομείου Νέου Φαλήρου είναι ο Επίατρος Πέτρος Αποστολίδης που είναι ο γνωστός ειδικά για τον Πειραιά ακαδημαϊκός, ποιητής και λογοτέχνης Παύλος Νιρβάνας. Ο Νιρβάνας αν και σύμφωνα με το πλάνο της εποχής θα διοικούσε το νοσοκομείο μόνο για την περίοδο του 1912-13, όμως το νοσοκομείο λειτούργησε ξανά και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914 - 1918) και στην Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922). 
Ο Παύλος Νιρβάνας ένστολος. Διετέλεσε Διευθυντής του Ναυτικού Νοσοκομείου Νέου Φαλήρου
 
Ο Νιρβάνας περιγράφοντας την κατάσταση εντός του Νοσοκομείου που επικρατούσε τότε γράφει:

"Στα 1912 είχα την διεύθυνση του έκτακτου Ναυτικού Νοσοκομείου του Νέου Φαλήρου που είχε εγκατασταθεί στο μεγάλο ξενοδοχείο ΑΚΤΑΙΟΝ πλησίον του σταθμού του Νέου Φαλήρου. Από τη δοξασμένη αλλά σύντομη δράση του Ελληνικού Στόλου δεν είχαμε παρά λιγοστούς τραυματίας. Και επειδή το νοσοκομείο είχε περισσές κλίνες, λάβαμε την διαταγή να δεχόμεθα και άντρες του Στρατού Ξηράς. Κάθε φορά λοιπόν που τα πλωτά νοσοκομεία αποβίβαζαν στην προβλήτα της Τρούμπας νέους τραυματίες  το νοσοκομείο μας είχε το μερίδιό του. Μια μέρα θυμάμαι είχαμε ειδοποιηθεί να παραλάβουμε από το "Ιωνία" έναν αριθμό τραυματιών. Ένας ανθυπίατρος με δύο νοσοκόμους είχαν κατεβεί στον Πειραιά να τους παραλάβει. Και κατά τις οχτώ το βράδυ το τραυματιοφόρο αυτοκίνητο, μας αποβίβασε στην πόρτα του νοσοκομείου καμία δεκαρία φαντάρους και τσολιάδες με διαφόρων ειδων τραύματα. 
-Έχεις σοβαρούς τραυματίες; ρώτησα τον Ανθυπίατρο που τους είχε παραλάβει.
-Οι τραυματίαι, μου ανέφερε, έχουν επιδεθεί μέσα στο καράβι και δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω λεπτομερώς τα τραύματά τους. Ένας φαντάρος όμως από αυτούς φαίνεται να υποφέρει πολύ. Βογγούσε τρομακτικά σε όλο μας το ταξίδι από τον Πειραιά. Στο παραμικρότερο τίναγμα του αυτοκινήτου ούρλιαζε κυριολεκτικώς τόσο που παραγγείλαμε στον σωφέρ να πηγαίνει όσο μπορεί σιγώτερα.
Ο Κήπος του ΑΚΤΑΙΟΝ
Ένα από δωμάτια του ΑΚΤΑΙΟΝ. Χρησιμοποιήθηκαν ως θάλαμοι νοσηλείας όταν το ξενοδοχείο "επιτάχτηκε" για να λειτουργήσει ως Ναυτικό Νοσοκομείο Νέου Φαλήρου

Από την περιγραφή του Νιρβάνα γίνεται κατανοητό ότι σε όλες τις μεγάλες μονάδες του στόλου υπήρχε η παρουσία ιατρών και νοσοκόμων που παρείχαν τις πρώτες βοήθειες εν πλω μέχρι και την μεταφορά τους στο Νοσοκομείο. Το "ΙΩΝΙΑ" που αναφέρει ήταν πλωτό νοσοκομείο, ενώ το άλλο μεγάλο πλωτό νοσοκομείο ήταν ο "ΑΛΒΑΝΙΑ" το οποίο οργανώθηκε και συντηρήθηκε με δαπάνες της Πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτη και είχε μεταφέρει πάνω από 16.000  τραυματίες, διέθετε 250 κλίνες, αριθμό απίστευτο για την εποχή εκείνη αλλά ακόμα και για τα σημερινά δεδομένα
Δημοσιεύματα του 1913
Με κάθε άφιξη τραυματιών του μετώπου οι εφημερίδες της εποχής δημοσίευαν τα ονόματα των αφιχθέντων κατά νοσοκομεία
 Η παραδοξότητα της ιστορίας:
 Το ξενοδοχείο ΑΚΤΑΙΟΝ μετά τον συμμαχικό βομβαρδισμό του 1944 καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό και ουδέποτε ξαναεπισκεύαστηκε. Στην θέση του βρίσκεται σήμερα το ιδιωτικό νοσοκομείο Μετροπόλιταν. Λες και η ιστορία έπαιξε με την ιστορική μνήμη και στην θέση ενός έστω και επιταγμένου ξενοδοχείου, που έγινε Ναυτικό Νοσοκομείο, σήμερα λειτουργεί ένα άλλο νοσοκομείο, ιδιωτικό αυτή την φορά.

Πηγές:
- Υγειονομική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13) του Πλοιάρχου (ΥΙ) Π.Ν. Αριστείδη Διαμαντή και Αρχικελευστή (Νοσ) Ιωάννη Κατσαβού
- Ένθετο "100 χρόνια από την εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913" έκδοση Πολεμικού Ναυτικού
- Φωτογραφίες από ΕΛΙΑ  
         

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"