του Στέφανου Μίλεση
Η ιστορία του Β' Γυμνασίου Αρρένων Πειραιώς του οποίου η ιστορία και η παράδοση έχει πλέον διαρραγεί λόγω των απανωτών μετονομασιών και μετακινήσεων (βρισκόταν για πολλά χρόνια στην Υδραίικη συνοικία και τώρα βρίσκεται στα Κρητικά) είναι πραγματικά μεγάλη.
Όλα αρχίζουν με ένα θάνατο και με μια διαθήκη που πρέπει να εκτελεστεί. Συγκεκριμένα στις 30 Μαΐου 1874 πεθαίνει ο αδελφός του παλαιού Δημάρχου Λουκά Ράλλη, ο Ιάκωβος. Δύο χρόνια πριν το θάνατό του, στις 7 Μαρτίου 1872, είχε προλάβει ο Ιάκωβος να συντάξει διαθήκη, με την οποία άφηνε στον Δήμο Πειραιώς, ένα διώροφο σπίτι που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από την έκταση που καταλάμβανε το Πολεμικόν Σχολείον (Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων).
Πρόθεσή του ήταν σε αυτό το σπίτι να εγκατασταθεί ορφανοτροφείο θηλέων καθώς τα ανήλικα παιδιά περιφέρονταν τότε κατά εκατοντάδες στο λιμάνι του Πειραιά (Βλέπε το σχετικό βιβλίο μου “Γαβριάδες οι απόκληροι του Πειραιά”). Οι περισσότεροι φιλάνθρωποι την εποχή εκείνη τα παιδιά ήθελαν να ευεργετήσουν, διότι ο Πειραιάς αντιμετώπιζε μέγιστο πρόβλημα (δεν ήταν τυχαία η ύπαρξη τόσων ορφανοτροφείων στην πόλη). Επιπρόσθετα ο Ιάκωβος Ράλλης είχε μεριμνήσει στην διαθήκη του και είχε αφήσει κι το ποσό των 250 χιλιάδων φράγκων, ώστε να εξασφαλιστεί η λειτουργία του ορφανοτροφείου που θα λειτουργούσε εντός του ακινήτου του.
Όμως από την εποχή που ο Ιάκωβος Ράλλης είχε συντάξει την διαθήκη του (το 1872) μέχρι το θάνατό του (1874) είχαν περάσει δύο χρόνια. Σε αυτή την περίοδο το τραπεζικό κεφάλαιο που προόριζε για το ορφανοτροφείο του ελαττώθηκε. Είχε βοηθήσει με αυτό κατά τα τελευταία έτη της ζωής του, τους γαμπρούς του Νεγρεπόντη και Μαυροκορδάτο. Έτσι όταν μετά τον θάνατό του οι εκτελεστές της διαθήκης άνοιξαν τον λογαριασμό, τα μόνα χρήματα που βρέθηκαν από τις 250 χιλιάδες της διαθήκης έφταναν τις 39 χιλιάδες!
Χωρίς κεφάλαιο υποστήριξης ήταν απολύτως αδύνατο να λειτουργήσει οποιοδήποτε ίδρυμα, έστω κι αν διέθετε ακίνητο. Ο Δήμος εκείνη την περίοδο -όπως διαχρονικά συμβαίνει- ήταν χρεοκοπημένος. Έτσι έγινε συμβιβασμός με την οικογένεια ώστε ο Δήμος Πειραιώς να αποδεχθεί την δωρεά, αποτελούμενη από το σπίτι και τις 39 χιλιάδες, χωρίς όμως να έχει την υποχρέωση να ιδρύσει το ορφανοτροφείο. Αυτό σήμαινε πως το σπίτι και τα χρήματα του Ιακώβου Ράλλη ήταν ελεύθερα πλέον προς κάθε χρήση.
Με τα χρήματα αυτά το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να οικοδομήσει κτήριο που θα προοριζόταν για Παρθεναγωγείο για τα κορίτσια της Υδραίικης συνοικίας στη συνοικία του Βρυώνη. Το 1875 ο Δήμος Πειραιά αγόρασε για το σκοπό αυτό, από τον μεγαλοκτηματία Οριγώνη όλο το οικοδομικό τετράγωνο που του ανήκε, επί της κεντρικής λεωφόρου Νοσοκομείου (μετέπειτα Θεόδωρου Αφεντούλη). Η συμφωνία για την αγορά 3,50 δραχμές τον πήχη κι έτσι το συνολικό ποσό αγοράς έφτασε τις 8.059,80 δρχ. Εκ παραλλήλου ο Δήμος ενοικίασε το σπίτι του Ιακώβου Ράλλη (που προοριζόταν για ορφανοτροφείο), για να στεγαστεί το Ειρηνοδικείο Πειραιώς. Αργότερα το πούλησε για να οικοδομηθεί στη θέση του το μέγαρο του Ταχυδρομείου (νυν Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιώς).
Με τα χρήματα από την πώληση του σπιτιού του Ιακώβου Ράλλη άρχισε η οικοδόμηση του Β' Παρθεναγωγείου, η θεμελίωση του οποίου έγινε στις 26 Σεπτεμβρίου 1876 ενώ τα εγκαίνια λειτουργίας του πραγματοποιήθηκαν στις 10 Μαρτίου 1878. Το Β' Παρθεναγωγείο λειτούργησε μέχρι τον Μάιο του 1918 που άλλαξε χρήση.
Εγκαίνια Δευτέρου Παρθεναγωγείου παρουσία του Υπουργού Παιδείας και του Λουκά Ράλλη αδελφού του Ιακώβου με την παρατήρηση πως "δια του κληροδοτήματος του οποίου ανιδρύθη η σχολή αύτη" δεν είναι απολύτως ορθή.
Στο μεταξύ από το 1914 είχε συσταθεί και Δεύτερο Γυμνάσιο στον Πειραιά προς υποβοήθηση του ήδη λειτουργούντος Α' Γυμνασίου Αρρένων. Το 1918 όμως ιδρύθηκε το Πρωτοδικείο Πειραιώς και εγκαταστάθηκε στο κτήριο που μέχρι τότε στεγαζόταν το Δεύτερο γυμνάσιο. Στον Δήμο όσο κι αν έψαχναν κτήριο άλλο δεν έβρισκαν για το Δεύτερο κι αποφάσισαν να εγκατασταθεί αυτό στο κτήριο του Β' Παρθεναγωγείου της Υδραίικης συνοικίας. Βοήθησε στην απόφασή τους και το γεγονός πως οι μαθήτριες αριθμητικά είχαν μειωθεί και ουσιαστικά το Παρθεναγωγείο υπολειτουργούσε.
Συνεπώς από τα παραπάνω προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα. Το Δεύτερο Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς δε συστάθηκε από τον Ιάκωβο Ράλλη, ούτε το κτήριο που ανεγέρθηκε στη συνοικία Βρυώνη υπήρξε αποτέλεσμα δικής του δωρεάς σε ευθεία γραμμή. Απλά για λόγους εξιστόρησης και συντομίας καθώς το ιστορικό προέλευσης είναι περίπλοκο, αλλά και για να τιμήσουν τον αδελφό του που τότε ζούσε, διατήρησαν αυτή την εντύπωση. Ο Ι. Ράλλης ορφανοτροφείο επιθυμούσε να ιδρυθεί και τίποτε άλλο.
Για ποιο λόγο το αναφέρω αυτό; Διότι ουσιαστικά το κτήριο που ταυτίστηκε με την ιστορία του Δευτέρου Γυμνασίου Πειραιώς στην οδό Αφεντούλη ήταν οικοδομημένο επί οικοπέδου που αγόρασε ο Δήμος από ιδιώτη, ενώ το ακίνητο οικοδομήθηκε μεν από χρήματα που προέκυψαν από την πώληση του σπιτιού του Ιακώβου Ράλλη, αλλά αφού προηγούμενα είχε επέλθει συμφωνία ώστε να μην τηρηθούν οι όροι της διαθήκης του.
Έτσι όταν το 1931 εκδόθηκε ο Νόμος 5019 που έλεγε πως όλα τα ακίνητα των δήμων που προέρχονταν από δωρεές ιδιωτών για να γίνουν σχολεία, όφειλαν να περιέλθουν στην ιδιοκτησία των Σχολικών Ταμείων ήτοι του κράτους, ο νόμος σαφώς και δεν συμπεριλάμβανε το εν λόγω κτήριο που ανήκε εξ ολοκλήρου στον Δήμο. Η απόφαση του υπουργείου παιδείας την δεκαετία του '60 να το κατεδαφίσει και να οικοδομήσει στη θέση του η σημερινή σχολική μονάδα, στηρίχθηκε σε μια προγενέστερη λανθασμένη κίνηση του Δήμου Πειραιά που το ενέταξε στις διατάξεις του προαναφερομένου νόμου που έκανε λόγο μόνο για ακίνητα εκ δωρεών που εξ αρχής περιείχαν όρο να γίνουν σχολεία. Τέτοιος όρος όμως στην διαθήκη του Ι. Ράλλη δεν υπήρχε...
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί πως αν το σπίτι του Ιακώβου Ράλλη ήταν μεγαλύτερο, τότε το Β' Γυμνάσιο θα έδρευε εξ αρχής στην οδό Άρεως (σημερινή Καραολή και Δημητρίου) και η σημερινή Δημοτική Πινακοθήκη δεν θα είχε καν υπάρξει!
Η ιστορία της πόλης όπως πολλές φορές επαναλαμβάνω, είναι ένα γαϊτανάκι στο οποίο περιφέρονται κτήρια κι άνθρωποι, όλα άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους, τίποτα το τυχαίο και ανεξάρτητο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Δεύτερο (2ο) Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου