Στου Ταγκόπουλου το Δημοτικό

Πρώην 20ο Δημοτικό Σχολείο (55ο σήμερα)

Του Στέφανου Μίλεση

Ο Δημήτρης Ταγκόπουλος γεννήθηκε στην Ύδρα και σπούδασε γιατρός. Το επάγγελμα που άσκησε και αγάπησε όμως ήταν του δημοσιογράφου. Εξέδωσε ένα περιοδικό το Νουμά και καυτηρίαζε την κοινωνική πραγματικότητα με την χρήση της δημοτικής γλώσσας. 

Έτσι λοιπόν για πολλά χρόνια επικρατούσε η εντύπωση ειδικά στους κατοίκους της περιοχής του Αγίου Βασιλείου Πειραιά, ότι είχαν δώσει σε ένα Δημοτικό Σχολείο του Πειραιά το όνομά του μεγάλου λογοτέχνη στον οποίον, όπως και σε μερικούς άλλους, οφείλουμε τη χρήση της δημοτικής μας γλώσσας.  


Στις 22 Μαρτίου Μαρτίου 1926 ο δημοτικιστής Ταγκόπουλος, γνωστός από το περιοδικό "Νουμάς", απεβίωσε


Η αλήθεια για το όνομα "Ταγκόπουλου":

Προσωπικά δεν πίστευα την προέλευση της συγκεκριμένης ονομασίας και οι υποψίες μου στηρίζονταν κύρια στο γεγονός της παλαιότητας της ονομασίας του κτηρίου, που σήμαινε αυτομάτως και την τίμηση κάποιου που την εποχή εκείνη θα βρισκόταν εν ζωή και μάλιστα στα πρώτα του βήματα, χωρίς ακόμα να έχει αναγνωριστεί το έργο του. 

Επίσης η ονοματοθεσία ειδικά σε Δημοτικό Σχολείο αποτελούσε μάλλον δύσκολο γεγονός και εάν συνέβαινε γινόταν μόνο αν η ίδρυση του ήταν συνεπεία ευεργεσίας. Για παράδειγμα Ράλλειος, Ιωνίδειος, Ζάννειο, κάτι που φυσικά δεν ίσχυε στην περίπτωση του σχολείου του "Ταγκόπουλου" καθώς Ταγκόπουλος ως ευεργέτης στον Πειραιά ουδέποτε υπήρξε.

Πραγματικά μετά από πολλά χρόνια, αλιεύοντας δημοσιεύματα εφημερίδων για την ιστορία του Πειραιά, έπεσα σε πλήθος άρθρων που φανέρωναν, αλλά συνάμα επιβεβαίωναν τις αμφιβολίες μου. 

Από τις αρχές του 1900, υπηρετούσε στον Πειραιά κάποιος Διδάσκαλος Ταγκόπουλος. Ήταν γνωστός στην περιοχή για την σκληρότητά του. Γονείς και παιδιά απέφευγαν το σχολείο αυτό, για να μην έχουν μπλεξίματα με τον Ταγκόπουλο.

Τον Οκτώβριο του 1905 ο Διδάσκαλος Ταγκόπουλος μέσα στα συνηθισμένα πλαίσια της τιμωρίας του χτυπά σκληρά κάποιον μαθητή. Την ίδια μέρα, κάποιος άλλος μαθητής (ο Στενιώτης) στο ίδιο σχολείο πεθαίνει από μηνιγγίτιδα. Όλοι οι γονείς και οι μαθητές "σίγουροι" ότι ο θάνατος του μαθητή, προέρχεται από την βαναυσότητα του Ταγκόπουλου, τον καταγγέλλουν στην Αστυνομία. 
Η Αστυνομία κάτω από την πίεση του κόσμου, διεξάγει έρευνα, από την οποία προκύπτει ότι ο Στενιώτης έχει πεθάνει από μηνιγγίτιδα

Ανακοινώσεις στις εφημερίδες, αποκαθιστούν το όνομα του Ταγκόπουλου -ως προς τον θάνατο του μαθητή βεβαίως και όχι ως προς τις εκπαιδευτικές του μεθόδους-.

Το σχολείο όμως δεν ήθελε και πολύ για να "βαπτιστεί" με το όνομά του. Το σχολείο του Ταγκόπουλου ονομασία που εν περιλήψει σήμαινε "το σχολείο που είναι ο δάσκαλος Ταγκόπουλος και το οποίο διακρίνεται για τη σκληρότητά του"

Ο Ταγκόπουλος τα επόμενα χρόνια απαλλαγμένος και με τη βούλα της Αστυνομίας για τη σκληρότητά του ανέρχεται και καταλαμβάνει τη θέση του Διευθυντού του Σχολείου.


"Εφόνευσε προχθές εξ απροσεξίας" δηλαδή αν ήταν προσεχτικός θα τον έσπαγε στο ξύλο χωρίς να τον φονεύσει

Δεν απέθανεν εκ τραύματος, το οποίον του κατέφερε δήθεν δια ράβδου ο Δημοδιδάσκαλος Ταγκόπουλος,  αλλά εξ αιτίας της φυματιώδους μηνιγγίτιδος. Το δημοσίευμα ωστόσο δεν αναφέρει αν ο αποθανών μαθητής από μηνιγγίτιδα, ήταν και δαρμένος!

Προσωπική Μαρτυρία: 

Σε αυτό το παμπάλαιο σχολείο λοιπόν που ονομάζονταν "Ταγκόπουλου" πήγαινα σε όλο το δημοτικό. 

Ακόμα από την εποχή εκείνη (μιλάμε για τέλος δεκαετίας 60 και αρχές δεκαετίας '70) το σχολείο ήταν ήδη παλαιό. Αλλά και η μητέρα μου, που πήγαινε στο ίδιο ακριβώς σχολείο, μιλούσε στη δική της εποχή για ένα παλαιό κτήριο. 

Σε αυτό το σχολείο λοιπόν που δεν έφερνε το όνομα ενός εκμοντερνιστή της γλώσσας αλλά το όνομα ενός σκληρού δασκάλου, όπου η πειθαρχία και ο χάρακας βασίλευαν για πολλά χρόνια, σύμφωνα με την παράδοση που είχε δημιουργήσει ο παλαιός διευθυντής του ο Ταγκόπουλος.  

Το τελείωσα στην κυριολεξία με χίλιους δυο κόπους και βάσανα, τόσο που κάποια στιγμή νόμισα ότι δεν θα καταφέρω ούτε στο γυμνάσιο να πάω! 
Τίποτα, μα τίποτα εκεί δεν ταίριαξε με τον μάλλον απείθαρχο χαρακτήρα μου, που όμως θα έλεγα ότι θα αποτελούσε μάλλον πρότυπο ηρεμίας και νηφαλιότητας σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση. 

Δεν θέλω να γίνω γραφικός δίνοντας περιγραφές τρόπων τιμωρίας που εφάρμοζαν στο δικό μου δημοτικό σχολείο, διότι οι μεν νέες γενιές θα έλεγαν ότι υπερβάλλω οι δε παλαιότερες θα μου υπενθύμιζαν τις ακόμη σκληρότερες μεθόδους διδασκαλίας που οι ίδιοι βίωσαν. Εξάλλου εκείνη την εποχή οι μέθοδοι τιμωρίας μάλλον ήταν οι ίδιοι σε όποιο σχολείο κι αν πήγαινες. Όμως θα το πράξω καθώς έτσι νοιώθω.

Οι τρόποι τιμωρίας ανηλίκων παρουσίαζαν ομολογουμένως μια κάποια ποικιλία. 

Δημοφιλής βεβαίως ο χάρακας τα κτυπήματα του οποίου μετρούσαμε οι ίδιοι στις παλάμες μας. Ένα, δύο, τρία μέχρι να φτάσουμε τον αριθμό εκείνο που είχε επιβληθεί με συνοπτικές διαδικασίες τόσο για την τιμωρία μας, όσο και για τον παραδειγματισμό των υπολοίπων, που όμως δεν φαίνονταν διόλου να παραδειγματίζονται από τα δικά μου παθήματα. Η κορυφαία στιγμή της σχολικής μου σταδιοδρομίας αποτελεί εκείνη που καταμέτρησα τριάντα κτυπήματα με χάρακα στα δύο μου χέρια. Μούδιασαν τόσο και πονούσαν όμοια, με τον πόνο που προκαλεί η ξαφνική βύθιση και των δύο χεριών σε παγωμένο νερό. 

Εκτός από τον χάρακα, μια άλλη μορφή τιμωρίας ήταν η στάση προσοχής τουλάχιστον για μια ώρα, στη μια γωνία του εξώστη της αυλής, όπου ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών, γινόταν καθημερινά η προσευχή και η έπαρση του Εθνικού μας ύμνου, συνοδεία ηχογραφημένης μουσικής.

Δημοφιλές ήταν επίσης και το τράβηγμα του αυτιού τόσο, ώστε το βάδισμα προς το γραφείο του Διευθυντή -συνοδεία του δασκάλου- να γίνεται στις μύτες των ποδιών του μαθητή. Αυτός ο πόνος μοιάζει με εκείνον του χαλασμένου φρονιμίτη που σε κτυπάει απευθείας στο νεύρο του αυτιού. 

Ομολογώ ότι είχα δοκιμάσει σχεδόν όλο το μενού των επιλογών, κατά συνέπεια δικαιολογούμε και δικαιούμαι να έχω άποψη για τις διαβαθμίσεις του πόνου και τα αποτελέσματα που προκαλούν, περισσότερο ίσως από τους υπόλοιπους συμμαθητές μου.  

Ανεξίτηλες επίσης παραμένουν οι μνήμες μου για ορισμένες εικόνες από το σχολείο όπως το βαρύ μεταλλικό κουδούνι, που χτυπούσαμε χειροκίνητα, ο ήχος του οποίου αποτελούσε πραγματική θεϊκή παρέμβαση, λύτρωση και έξοδο από μια ασφυκτική εξέταση, όμοια με την έξοδο των Εβραίων της Αγίας Γραφής. Πραγματικό θαύμα πώς ένας μικρός και στενός διάδρομος χωρούσε εξήντα και εβδομήντα παιδιά που έτρεχαν αλαφιασμένα ειδικώς όταν επρόκειτο για λήξη μαθημάτων. Οι τάξεις τότε πολυπληθείς καταμετρούσαν μέχρι και εβδομήντα μαθητές ανά τμήμα. Άλλωστε για να χωρέσουμε τόσοι σε μια αίθουσα καθόμασταν τριάδες στα παλιά ξύλινα θρανία. Απορίας άξιον ο μικρός χρόνος της πραγματικής εκκένωσης που πετύχαινε η τάξη πριν καν ακουστεί ο πρώτος ήχος του χειροκίνητου κουδουνιού.

Άλλη εικόνα που διατηρείται έντονα στη μνήμη μου, είναι οι συκιές που δέσποζαν με την παρουσία τους στην αυλή του σχολείου. Γηραιές τόσο, όσο και το κτήριο, προσέφεραν ίσκιο στα παιχνίδια μας κατά την διάρκεια των διαλειμμάτων.

Αν κατά τα πρότυπα των ξένων σχολείων, εφαρμοζόταν και στην Ελλάδα η επιλογή ενός συμβόλου που να αντιπροσωπεύει κάθε σχολείο ξεχωριστά, μπορώ να πω μετά βεβαιότητος πως για το συγκεκριμένο θα ήταν εκείνα τα δένδρα. 

Κάτω από αυτές τις συκιές τοποθετούσαν τα ξύλινα θρανία, πάνω στα οποία ανέβαιναν οι πίσω σειρές τις τάξεις κατά τις ομαδικές φωτογραφήσεις που γινόντουσαν ετησίως ως αναμνηστικές κάθε έτους. 

Σε κάποιο συρτάρι της βιβλιοθήκης του πατρικού μου σπιτικού βρίσκονται ξαπλωμένες πολλές τέτοιες φωτογραφίες που διαφέρουν μόνο ως προς τη χρονολογία τους. 
"Σχολικόν έτος 1970 - 1971", 
"Σχολικόν έτος 1971 - 1972". 
Αλήθεια η φωτογραφία του 1973 - 1974 απουσιάζει. Γιατί άραγε;

Σε αυτές τις φωτογραφίες και σε δεύτερο φόντο κυριαρχούν τα πυκνά φυλλώματα των γέρικων συκιών. Κάθε φορά που περνούσα έξω από το σχολείο (ποτέ δεν έφυγα από τον Πειραιά), πάντα κοιτούσα την πορεία των δένδρων αυτών, που κόπηκαν δυστυχώς μόλις τα τελευταία χρόνια.    

Θυμάμαι ακόμη πως στις αρχές της δεκαετίας του '70, έκαναν την εμφάνισή τους στην πόλη μας πολλοί Έλληνες από την πρώην Ροδεσία, που μετά την επανάσταση μετονομάστηκε σε Ζιμπάμπουε. Οι διωγμοί και ο επαναπατρισμός που ακολούθησε όπως συνήθως συμβαίνει με τις διαδικασίες εκείνες που ατυχώς ονομάζονται "επαναστατικές" έφεραν κόσμο και κοσμάκη πίσω στην Ελλάδα. 

Οι Έλληνες της διασποράς που ουδέποτε υπήρξαν υπάλληλοι αλλά επιχειρηματίες και ειδικά μικροεπιχειρηματίες, επιστρέφοντας στην Ελλάδα, άνοιξαν διάφορα καταστήματα. Τρανή απόδειξη αυτών και το γνωστό ζαχαροπλαστείο που έφερε την προεπαναστατική ονομασία της αφρικανικής αυτής χώρας "ΡΟΔΕΣΙΑ". 


Το γνωστό στον Πειραιά, Ζαχαροπλαστείο Ροδεσία

Παιδιά αυτών των Ελλήνων της αφρικανικής διασποράς κατέφτασαν  και στην τάξη του σχολείου μας του Ταγκόπουλου.  
Όλοι αυτοί επέμεναν δυστυχώς όπως και ο ιδιοκτήτης του προαναφερόμενου ζαχαροπλαστείου, να αποκαλούν τη χώρα με το όνομα εκείνο που είχαν μάθει, που είχαν γεννηθεί, που είχαν αγαπήσει. Όντας δύσκολο να απαλλαγούν από τα αισθήματα αυτά, επέμεναν πεισματικά ακόμα και στα διαγωνίσματα της γεωγραφίας να συνεχίζουν να γράφουν για Ροδεσία μη αποδεχόμενοι τη νέα κατάσταση, έστω κι αν αυτό στοίχιζε κάποιο βαθμό λιγότερο. 

Βέβαια μοναδική θύμηση και αυτή του μαθήματος της γυμναστικής. Την αποκαλούσαν "σουηδική γυμναστική", αλλά εμένα δεν μου φάνηκε καθόλου σουηδικό να κάνεις παρέλαση γύρω γύρω στο προαύλιο τραγουδώντας "πάνω κει στης Πίνδου μας τις κορφές...". 

Το μάθημα της γυμναστικής περιελάμβανε το φτιάξιμο των γραμμών και οι αποστάσεις από τους διπλανούς, που παίρναμε σηκώνοντας μια το δεξί και μια το αριστερό μας χέρι. 

Να θυμίσω ότι όλοι οι μαθητές τότε, φέραμε μπλε ποδιές που έμοιαζαν με κοντά μπουφάν, κουρεμένοι, με τους λευκούς γιακάδες (που σχεδόν ποτέ δεν φορούσα), ενώ στο ύψος της καρδιάς κρεμόταν μια μεταλλική κονκάρδα που ανέγραφε το σχολείο που πηγαίναμε περιμετρικά καθώς στο κέντρο κυριαρχούσε το πουλί της σοφίας η Κουκουβάγια. Δυστυχώς ενώ είχα το σήμα αυτό φυλαγμένο για πολλά χρόνια, η Κουκουβάγια έπεσε θύμα κάποιας μετακόμισης και εξαφανίστηκε.

Το ξύλο ως μέσο διαπαιδαγώγησης βέβαια ούτε από τον παράδεισο βγήκε ούτε αν το έτρωγες έβαζες περισσότερο μυαλό. Γίνονταν με τη γνώση και ανοχή των ίδιων των γονέων άσχετα με το αν οι ίδιοι το χρησιμοποιούσαν ως μέσο διαπαιδαγώγησης εντός της οικογενείας ή όχι. 

Χωρίς να αποδέχομαι το αντίθετο άκρο στο οποίο εισήλθε σήμερα η κοινωνία μας, αυτό της ασυδωσίας της ατιμωρησίας και του κινδύνου που διατρέχουν οι εκπαιδευτικοί να διωχθούν υψώνοντας και μόνο τη φωνή τους περισσότερο ίσως από ότι πρέπει, θα έλεγα ότι χαίρομαι που δεν εφαρμόζεται πλέον.

Χωρίς να είναι λίγοι αυτοί που το αναπολούν με νοσταλγία υπερασπιζόμενοι το θεραπευτικό αυτό -κατά την άποψή τους- μέτρο. Οφείλω μετά από τόσα χρόνια να δηλώσω ότι το ξύλο δεν εφαρμοζόταν με τον ίδιο ζήλο σε όλους τους μαθητές. Κι αυτό δεν είχε να κάνει με τον χαρακτήρα τους, αν δηλαδή ήταν καλοί ή όχι μαθητές, αν ήταν πειθαρχημένα παιδιά ή απείθαρχα, αλλά είχε να κάνει μάλλον με τους ίδιους τους γονείς τους. 

Δεν είναι κάποιο μυστικό, ότι τα δώρα στα σχολεία, κατά τις περιόδους των εορτών των Χριστουγέννων και του Πάσχα, ούτε μικρά ήταν, ούτε εθιμικά όπως υποθέτω θα συμβαίνει σήμερα. Υπήρχαν γονείς που αντίθετα με τους περισσότερους προσέφεραν δώρα μεγάλης αξίας, ειδικά όταν ο πατέρας ήταν ναυτικός. 
Αυτά ήταν γνωστά τότε και δε νομίζω η αναφορά τους εδώ να προκαλεί έκπληξη σε κανέναν. Δεν γνωρίζω εάν τελικά αυτός ήταν ο λόγος που καθιστούσε τότε το ξύλο άγνωστο για κάποια παιδιά παρότι η συμπεριφορά τους ήταν ανάρμοστη και αταίριαστη με το υπόλοιπο περιβάλλον. Ίσως όμως και να ήταν.  


Κάποτε, αυτό το σχολείο απώλεσε το διάσημο παρατσούκλι του και έμεινε να ονοματίζεται με έναν από αυτούς τους αριθμούς. 
Βλέπετε κάποιοι αποφάσισαν ότι τα δημόσια σχολεία δεν πρέπει να ονομάζονται αλλά να απαριθμούνται!
Φαίνεται ότι η ονομασίες αποτελούν προνόμιο μόνο των ιδιωτικών ενώ τα δημόσια θα πρέπει να φέρουν αρίθμηση όμοια με διμοιρίες, λόχους και συντάγματα. 

Έτσι όταν ερωτά κάποιος το όνομα του σχολείου που τελείωσες, θα πρέπει να απαντάς όχι με όνομα αλλά με αριθμό. Τελείωσα το εικοστό, όμοια με το απολύθηκα από το 34ο σύνταγμα πεζικού!


Αυτά τα χρόνια που περιγράφω, του δημοτικού σχολείου, είναι τα μόνα που δεν επιθυμώ, τα μόνα που δεν νοστάλγησα ποτέ μου, αντίθετα με τα γυμνασιακά μου χρόνια που έμειναν για πάντα χαραγμένα βαθιά μέσα μου.

ΑΒΑ, ΑΡΜΟΝΙΑ, ΔΕΛΦΟΙ ΚΑΙ ΦΑΝΤΑΖΙΟ


Εδώ ήταν το "ΑΡΜΟΝΙΑ"


ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗ ΗΤΑΝ Ο  ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ "ΔΕΛΦΟΙ"
Θέλω να σας μεταδώσω αυτή την χαμένη αίσθηση που έχω από την εποχή του συνοικιακού κινηματογράφου. Μιλάω βέβαια γιαυτό το είδος που δεν υπάρχει σήμερα όπως προανέφερα και ακούει στο όνομα συνοικιακός. 

Ο συνοικιακός διέφερε από τον κανονικό κινηματογράφο σε πολλά σημεία, τόσα που θα έλεγα ότι αποτελούσε ένα ξεχωριστό είδος. Στους κινηματογράφους αυτούς βέβαια δεν έβαζες τα καλά σου για να πας, ούτε έκανες κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία. Απλά μια συνενόηση με τους φίλους σου και ξαφνικά βρισκόσουν μπροστά στο ταμείο. Έτσι, τόσο απλά ώστε η διαδικασία αυτή να είναι, ότι είναι σήμερα να πας σε κάποιο βίντεο κλάμπ και να νοικιάσεις τη ταινία που θέλεις να δεις. Στον συνοικιακό κινηματογράφο επίσης δεν ανησυχούσες για την ταινία που θα έβλεπες αφού ήταν σχεδόν δεδομένο ότι επρόκειτο για κάποιο συγκεκριμένο είδος ταινιών που λες και υπήρχαν για να προβάλονται μόνο από τέτοιους κινηματογράφους. Μιλάμε δηλαδή για ταινίες κυρίως καράτε, κινγκ κονγκ, γκονζίλα, τρόμου, γουέστερν -επί το πλείστον σπαγγέτι μούβις- φθηνές αστυνομικές παραγωγές και γενικά μπι μούβις όπως λέμε σήμερα. Για μας βέβαια τότε δεν ήταν καθόλου μπι ταινίες αλλά και πολύ πρώτες. Συνήθως πηγαίναμε στις πρώτες απογευματινές προβολές που ξεκινούσαν στις έξι το απόγευμα. Εξαίρεση σε αυτό αποτελούσε ο κινηματογράφος Άβα πάνω από την Πηγάδα το πρόγραμμα του οποίου ξεκινούσε στις τέσσερις και μισή και περιλάμβανε δύο ταινίες πάντα. Η πρώτη ήταν καράτε και η δεύτερη γκονζίλα. Όταν πήγαινες σε αυτόν τον κινηματογράφο δεν ρώταγες ποτέ τι παίζει σήμερα. Το πρόγραμμά του ήταν δεδομένο. Ακόμα μου έρχεται στο μυαλό μου η μυρουδιά αυτού του κινηματογράφου. Κάτι ανάμεσα σε τσιπς, υγρασία και αυτή η μυρουδιά που έχουμε όλοι από τους κινηματογράφους, των καθισμάτων, του σελιλόιντ; 

Σε καλύτερη θέση ήταν βέβαια η αρμονία και οι Δελφοί. Και τα τρία σήμερα βέβαια δεν υπάρχουν. Αρχικά ο πρώτος που έκλεισε ήταν η Άβα ίσως γιατί ήταν ο παλαιότερος των τριών. Κάποια μέρα ο μακρόστενος αυτός χώρος έγινε αποθήκη ξυλείας. Σήμερα το μόνο που υπάρχει στο σημείο εκείνο είναι μια στάση λεωφορείου με αυτό το όνομα, να θυμίζει ότι κάποτε στο σημείο αυτό με ένα δίφραγκο έβλεπες δύο ταινίες. Οι Δελφοί έγιναν σούπερ μάρκετ ενώ βέβαια και η αρμονία έπαψε από χρόνια να λειτουργεί. Οι χώροι αυτοί άλλωστε έγιναν ανάρπαστοι, καθότι μοναδικοί για την άπλα τους ανάμεσα στην κλεισούρα των πολυκατοικιών. Εγώ μίλησα για αυτούς τους τρεις κινηματογράφους όχι γιατί ήταν οι μοναδικοί στον Πειραιά, αλλά γιατί αυτοί οι συγκεκριμένοι αποτελούσαν τον τότε μαγικό μου κόσμο. Κύκλωναν το σπίτι μου και αποτέλεσαν την πρώτη μας επαφή με τον κόσμο του κινηματογράφου.
Τέλος μια άλλη περίπτωση συνοικιακού κινηματογράφου αλλά θερινού, στην περιοχή μου πάντα, ήταν αυτή του Φαντάζιο. Η εικόνα βέβαια ήταν γνώριμη για σχεδόν όλους τους θερινούς κινηματογράφους. Έναστρος ουρανός, αγιόκλιμα, μυρωδιές από τις παρακείμενες κουζίνες σπιτιών, φωνές παιδιών, πασατέμπος και σιδερένιες πολυθρόνες με πλαστικά κορδόνια. Οι ταινίες λίγο καλύτερες από τους υπόλοιπους συνοικιακούς. Από όλους τους κινηματογράφους του δικού μου παρελθόντος, ο μόνος που συνεχίζει και στέκει σε πείσμα των ιδιοκτητών του, που περιμένουν ο χρόνος να κάνει την εργολαβεία του, είναι το Φαντάζιο... 
 Όσο και αν στις μέρες μας φτιάχτηκαν τα βίλατζ και τα cinemas centers αυτοί οι κινηματογράφοι θα μείνουν στη φαντασία μου αξεπέραστοι και μοναδικοί.


Κινηματογράφος Φαντάζιο
Το Φαντάζιο όπως το ξέραμε


(εκτός από τις φωτογραφίες του Φαντάζιο οι υπόλοιπες προέρχονται από cinemahellas.wordpress.com)

Το Λιοντάρι του Πειραιά και το μυστήριο της Ρουνικής γραφής


Αναπαράσταση της ρουνικής γραφής του λέοντος



του Στέφανου Μίλεση

Ο Ενετός ναύαρχος Φραντσέσκο Μοροζίνι, όταν επέστρεψε στη Βενετία πήρε μαζί του και το γνωστό Λιοντάρι του Πειραιά, το οποίο φυσικά δεν ήταν στημένο εκεί που βρίσκεται σήμερα το αντίγραφό του αλλά στον Τινάνειο κήπο, και το πήγε στη Βενετία. Κάθε απεικόνιση λιονταριού είχε μεγάλη σημασία για την πόλη της Βενετίας γιατί μετατρεπόταν σε απεικόνιση του Ευαγγελιστή Μάρκου, του πολιούχου αγίου δηλαδή της Βενετίας. 

Γι΄ αυτό τον λόγο και η Βενετία είναι γεμάτη από λέοντες κάθε μορφής, φερμένοι από όλο τον κόσμο, απεικονίζοντας ταυτόχρονα και τη δύναμη της Βενετικής θαλασσοκρατορίας. Ποιος όμως ήταν αυτός που κατασκεύασε και τοποθέτησε στον Πειραιά αυτό το Λιοντάρι είναι ένα ερώτημα ουσιαστικά αναπάντητο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι εξ΄ αιτίας του το λιμάνι είχε μετονομαστεί στους μεσαιωνικούς χρόνους σε Πόρτο-Λεόνε ή λιμάνι του Δράκου. 

Το θέμα της ιστορίας μας σήμερα όμως δεν είναι ουσιαστικά να περιγράψουμε την ήδη γνωστή ιστορία του αλλοτινού συμβόλου του Πειραιά, που οι περισσότεροι την γνωρίζουν, αλλά να κάνουμε περισσότερο γνωστό τις επιγραφές που είναι χαραγμένες και από τις δύο πλευρές του λιονταριού, επιγραφές χαραγμένες σε ρουνική γραφή και που μέχρι σήμερα για την ερμηνεία τους έχουν δοθεί πολλές εξηγήσεις. 

Τα ρουνικά είναι η γραφή των τευτονικών λαών κυρίως των αρχαίων Σκανδιναβών, των Αγγλοσαξώνων και των Γερμανών. Η χρήση των ρουνικών ταυτίστηκε κυρίως με την χρήση μύθου και μαγείας. Μην ξεχνάμε ότι το RUN σημαίνει από μόνο του "μυστικό". Το θέμα της ρουνικής γραφής επί του λιονταριού δεν σημερινό αλλά στο παρελθόν απασχόλησε πολλούς ιστορικούς και επιστήμονες, μεταξύ άλλων και τον μεγάλο Έλληνα ιστορικό Παπαρηγόπουλο

Το 1856 ένας Δανός αρχαιολόγος ο Ραφν δημοσίευσε μια ερμηνεία των επιγραφών αυτών. Σύμφωνα με τον Ραφν η επιγραφή που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του λιονταριού αναφέρει:

"Ο Χάκων από κοινού μετά του Ούλφ, Ασφμούνδ και Οέρν εκυρίευσαν τον λιμένα τούτο. Οι άνδρες αυτοί και ο Χάρολδ ο Μακρός επέβαλαν βαρειά χρηματική ποινή εξαιτίας της αποστασίας του Ελληνικού Λαού. Ο Δακ αιχμαλωτίστηκε στις αποκάτω χώρες. Ο Έγιλ και ο Ραγνάρ εκστράτευσαν στην Ρουμανία και Αρμενία".


Στη δεξιά πλευρά του λιονταριού η επιγραφή αναφέρει:

"Ο Ασμούνδ από κοινού μετά του Ασγείρ, Θαρδ και Ιβάρ χάραξαν τους ρούνους αυτούς μετά την παραγγελία του Χάρολδ του Μακρού, αν και οι οργισμένοι Έλληνες ήθελαν να τους εμποδίσουν να το κάνουν".΄

Οι πρώτες παρατηρήσεις που μπορούν να γίνουν ως προς την ερμηνεία των παράξενων αυτών ρούνικων επιγραφών είναι:

Ο Χάραλδ ο Μακρός ήταν υπαρκτό πρόσωπο καθότι μιλάμε για τον Θρυλικό νορβηγό ήρωα (Χάραλντ) μετέπειτα βασιλιά της Νορβηγίας από το 1046 έως το 1066 μ.χ.

Ως αρχηγός μοίρας Βαράγγων υπηρέτησε στον Βυζαντινό στρατό και είχε πολεμήσει μαζί με τον Γεώργιο Μανιάκη στη Σικελία, ενώ είχε αντιμετωπίσει πολλές φορές τους Βουλγάρους. Αν δεχτούμε την ερμηνεία των επιγραφών από τον Δανό Ράφν, τότε βρισκόμαστε μπροστά σε ένα γεγονός εντελώς άγνωστο μέχρι σήμερα. 

Δηλαδή ότι οι Βυζαντινοί χρησιμοποίησαν Σκανδιναβούς μισθοφόρους για να καταστείλουν αναταραχές που συνέβαιναν τότε στον Πειραιά; Μιλάμε δηλαδή για το 1041 όταν στο θρόνο του Βυζαντίου βρίσκεται ο Μιχαήλ ο Δ΄ και είναι αλήθεια ότι επί βασιλείας του συνέβησαν δραματικές ταραχές και στάσεις που ταράζουν όλη την επικράτεια. Ταραχές αναφέρονται στη Συρία στην σημερινή Ιβηρική χερσόνησο, στη Σικελία ενώ ταυτόχρονα ξεσηκώνονται Σέρβοι και Βούλγαροι. Άρα τα ιστορικά γεγονότα της εποχής εκείνης ταυτίζονται πλήρως με τις πληροφορίες που μας δίνουν οι επιγραφές αυτές. 

Τα ερωτηματικά είναι πολλά:

1. Οι Βυζαντινοί αντιμετώπιζαν ταραχές στην Ελλάδα, χρησιμποιώντας μισθοφόρους όπως έκαναν και με τις ταραχές στη Συρία, στη Σικελία και αλλού;

2. Οι Βυζαντινοί έβλεπαν τους εαυτούς τους ως Βυζαντινούς όντως, ενώ συνέχιζαν να αποκαλούν τους κατοίκους της Ελλάδας Έλληνες; (....αποστασίας του Ελληνικού Λαού, .....οργισμένοι Έλληνες ήθελαν....)

3. Υπήρχε Πειραιάς τότε σε μια εποχή που όλοι αναφέρουν ότι πόλη δεν υπήρχε παρά ένας λιμένας; και μάλιστα με κατοίκους οργισμένους και επαναστατημένους; και σε τέτοιο αριθμό μάλιστα ώστε να χρησιμοποιηθούν και μισθωμένα σώματα Βαράγγων;

Ένα άλλο ερωτηματικό που γεννιέται είναι ότι οι Βαράγκοι ή Ρούνοι ή Βόρειοι ή Υπερβόρειοι ή Ρως όπως αναφέρονται εκτελούσαν τις αποστολές τους με πληρωμή την αρπαγή χρυσού και δώρων από τα λάφυρα των ηττημένων, ενώ η συμφωνία τους με τον Βυζαντινό αυτοκράτορα εξαιρούσε την λεηλασία βυζαντινών περιοχών τότε όμως ποιά η εξήγηση στην επιγραφή (.........επέβαλαν βαριά χρηματική ποινή);

Όλα αυτά όμως ταυτίζονται και με μια άλλη ιστορία που εξελίσσεται στη Νορβηγία, Σουηδία, Δανία και Ισλανδία αυτή την φορά. Αναφερόμαστε σε αυθεντικά βυζαντινά αντικείμενα που βρέθηκαν στα Σκανδιναβικά αυτά κράτη. Συγκεκριμένα 635 βυζαντινά νομίσματα βρέθηκαν στη Σουηδία σε τάφους ή σε κατοικίες σπιτιών Vikings. 270 νομίσματα από αυτά φέρουν τη μορφή του Βασιλείου του Β΄(πεθ. το 1025). O Βασίλειος ο Β΄ ήταν αυτοκράτορας του Βυζαντίου πριν από τον Μιχαήλ Δ΄ και ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε υπερβόρειους ως μισθοφόρους στον Βυζαντινό στρατό.

Ως επίλογος στα ανωτέρω αξίζει να αναφερθεί ότι στο ιστορικό Ναυτικό Μουσείο της Βενετίας, υπάρχει ξεχωριστή ενημερωτική πινακίδα, η οποία αναφέρει αδυναμία ανάγνωσης της ρουνικής γραφής, λόγω καταστροφής μέρους της, σβήνοντας έτσι από την ιστορία τη στάση των Πειραιωτών; Αθηναίων; Ελλήνων τέλος πάντων επί Βυζαντίου.

(Για το συγκεκριμένο άρθρο χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από:
  • κ. Παπαθανασόπουλο Θάνο (Αρχιτέκτων) - Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες
  • κα. Βαφειάδου Αντωνία (Αρχαιολόγο) - Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες
  • Περι του Εν Πειραιεί Λέοντος - Εστία
  • Ιστορία Παπαρρηγόπουλου
  • Ελεύθερη έρευνα)

Πειραϊκός Σύνδεσμος


Ένα από τα σχέδια που κατατέθηκαν για το κτήριο του Πειραϊκού΄Συνδέσμου (1930)




ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΝΤΥΠΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΩΝ ΕΝΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΥ ΤΟ 1904


Σπανίως βλέπω τον Πειραιά και μου είναι σχεδόν από τις άγνωστες πόλεις. Γνώριμος όμως είναι ο Λιμένας του. Η ζωή αρχίζει από τον λιμένα. Η Αθήνα φαντάζομαι ότι θα ήσαν αλλιώς σήμερα, εάν έβλεπαν εμπρός των καθημερινώς ένα λιμένα. Ο Πειραιάς μια πόλη τόσο καλά ρυμοτομημένη με τις λεωφόρους της που κατεβαίνουν προς την θάλασσα, τόσο την εμπορική όσο και αυτή του Φαλήρου, την θάλασσα του κουπιού, του τραγουδιού, με την πλατεία Αλεξάνδρας. 

Δια άλλους ο Πειραιάς είναι μια πόλη αναπαύσεως όπως για τους απόμαχους ναυτικούς. Για άλλους μια πόλη αναχωρήσεως...

Περνών είδα δια μίαν στιγμή το Γηροκομείο του Πειραιώς, ένα μέγαρο ιδρυθέν από κάποιον γέρο παπά. Εις τα Αθήνας δια να υπάρξει Γηροκομείο έπρεπε να το κτίση ένας Συγγρός, εις τον Πειραιά αρκέσθηκε να το κάνει ένας Παπάς. Αυτή είναι η απόστασις Αθηνών και Πειραιώς, όσο και αν την συντομεύει ο ηλεκτρισμός.

Την έννοια της αποστάσεως μεταξύ των δύο γειτόνων μου την δίδει και ένα Πειραϊκό ίδρυμα. Μη σας κακοφανεί εάν το ίδρυμα αυτό είναι σωματείο. Υπάρχουν πολλά τέτοια εις τον Πειραιά. Ο "Πειραϊκός Σύνδεσμος" που συντηρεί Σχολή απόρων παίδων, Σχολή μηχανουργών, Γυμναστήριο, Ωδείο.

Εις αυτή την μεγάλη σχολή, με τεράστιο στίβο μαθητικής, γυμναστικής, 2.000 παιδιά δρόμων και καλυβών γίνονται άνθρωποι. Η σχολή των Απόρων του "Πειραϊκού Συνδέσμου" προπαρασκευάζει του μαθητές δια την σχολής των Μηχανικών, την οποία ο ίδιος συντηρεί. Η Σχολή των Μηχανικών είναι υπό την εποπτεία του Υπουργείου των Ναυτικών και αποσκοπεί στην απόκτηση διπλώματος Α΄ τάξεως μηχανικού εμπορικού ατμοπλοίου, και κατάταξη αυτών ως υπαξιωματικών μηχανικών στο Βασιλικό Ναυτικό. Οι δύο νυκτερινές σχολές λειτουργούν εις το σχολαρχείον Πειραιώς. Και οι δύο σχολές ιδρύθηκαν και λειτουργούν προ εννέα ετών. (1895 δηλαδή)


Το γυμναστήριο του Πειραϊκού Συνδέσμου ιδρύθηκε προ τριετίας με 12.000 δραχμάς. Έχει ετήσια συντήρηση 6 χιλιάδων δραχμών. Λειτουργεί επί του αρχαίου αμφιθεάτρου (εννοεί το σημερινό αρχαιολογικό μουσείο Πειραιά επί της Λεωφ. Χαριλάου Τρικούπη). Η είσοδος φθηνότατη μια δραχμή τον μήνα. Έχει εφαρμόσει κατά μέρος και την Σουηδική γυμναστική. Η Ελλάς περιμένει τους Ολυμπιακούς αγώνες του 1906 δια να την σπρώξουν πάλιν έμπροσθεν επί πέντε μήνες το πολύ και δια να την λησμονήσουν τον έκτον (πόσο αληθές και σήμερα;).


Ο Πειραιεύς έχει το Ωδείον του. Έως πέρυσι ήτο παράξενον και να λέγεται, σήμερον όμως οι γείτονες έχουν το ωραίον των ίδρυμα ισχυρώς θεμελιωθέν. Πρέπει να θεωρηθή ευτύχημα ότι ο κ. Αξιώτης και ο κ. Λαμπελέτ, ο πρώτος διευθυντής και ο δεύτερος Καθηγητής του Πειραϊκού Ωδείου. Εκ Νεαπόλεως προσεκλήθη μία αληθινή αξία, ο νέος κ. Τζιορντάνο, εις τον οποίον ανετέθη η διδασκαλία της ωδικής. Διδάσκουν εκτός του κ. Λαμπελέτ και οι κ. Μαντσίνι, Μοντεσάντος, Δεμένης. Σήμερον το Ωδείον λειτουργεί με ασυνήθη δια νέον ίδρυμα αυστηρότητα και έχει 73 μαθητάς.


Ο Πειραϊκός Σύνδεσμος διαιρείται:


Εις το φιλολογικόν τμήμα (κοσμήτωρ ο κ. Αναγνωστόπουλος) εις το Γυμναστικόν (κοσμήτωρ ο κ. Ρουνόπουλος) εις το καλλιτεχνικόν (κοσμήτωρ ο κ. Σταθάτος). Πρόεδρός του ο δημοτικός σύμβουλος και βιομήχανος κ. Σημίτης. Γενικός Γραμματέας ο κ. Πολιτάκης και Ταμίας του ο υπολοχαγός της Οικονομίας κ. Τούγιας. Αλλά αντί να σας παρουσιάσω τον ταμίαν, σας παρουσιάζω τον προϋπολογισμό του. Δραχμαί 42.541


Εν Πειραιεί τη Παρασκευή 8 Οκτωβρίου 1904


Η μεγάλη πυρκαϊά του Πειραιά (1928)


Βρισκόμαστε στις 9 Σεπτεμβρίου του 1928
Ήταν 09.30 το βράδυ όταν μια μικρή φωτιά έκανε την εμφάνισή της σε υπόγειο εργαστήριο που βρίσκονταν στη διασταύρωση των οδών Αλιπέδου και Ρετσίνα κοντά στη Πλατεία Ιπποδαμείας. Σύντομα η φωτιά αυτή μεταπηδά στο διπλανό κατάστημα και αμέσως μετά στο παραδίπλα βοηθούμενη από σφοδρό άνεμο που πνέει εκείνη την ώρα. Περνάει τον δρόμο και μεταδίδει την καταστροφή της και στην απέναντι πλευρά. Η μια φωτιά τώρα είναι δύο και οι οποίες παραδόξως ακολουθούν αντίθετες πορείες. Πρώτος αντιλαμβάνεται τη φωτιά ο Γιάννης Βερυκοκάκης αστυφύλακας σκοπός του Γ΄ αστυνομικού τμήματος της Αστυνομίας Πόλεων και ειδοποιεί το Πυροσβεστείο Πειραιά τότε όπως λέγονταν. Την βραδιά εκείνη συμβαίνει και κάτι άλλο όμως. Όλοι οι πυροσβέστες που απάρτιζαν τον πυροσβεστικό λόχο του Πειραιά βρίσκονται χτυπημένοι από πυρετό στα σπίτια τους με πόνους, ναυτίες και εμετούς. Δεν γνωρίζουν ότι είναι χτυπημένοι από τον τρομερό για την εποχή εκείνη δάγκειο αιμορραγικό πυρετό που μεταδίδεται από το κουνούπι στον άνθρωπο αρχικά και από άνθρωπο σε άνθρωπο στη συνέχεια. 
Άνδρες Πυροσβεστικού Λόχου του 1896

Όρθιοι και υγιείς είναι μόνο ο Ανθυπολοχαγός Σπυριδάκης με πέντε πυροσβέστες. Αμέσως επανδρώνουν τα δύο και μοναδικά οχήματα και κατευθύνονται προς την φωτιά. Βρίσκονται στο σημείο σχετικά γρήγορα για την εποχή εκείνη αλλά με το που ρίχνουν ότι νερό διαθέτουν τα οχήματα αυτά, ανακαλύπτουν ότι ο πλησιέστερος σταθμός από όπου θα μπορούσαν να ανεφοδιαστούν με νερό δεν λειτουργεί λόγω βλάβης της ατμοκίνητης αντλίας του. Εγκαταλείπουν την πλατεία Ιπποδάμειας και αρχίζουν να τρέχουν προς τον πλησιέστερο σταθμό της Τερψιθέας που και εκεί έκπληκτοι ανακαλύπτουν ότι και αυτός δεν λειτουργεί. Φεύγουν και από εκεί και πηγαίνουν στον τρίτο κατά σειρά σταθμό που βρίσκεται στην Τρούμπα. Εκεί καταφέρνουν να ανεφοδιαστούν αλλά μόλις συμβαίνει αυτό η αντλία και εκεί σταματά. Τώρα τα οχήματα αφήνουν τον μόνο μηχανικό πυροσβέστη στον σταθμό Τρούμπας για να επισκευάσει τη ζημιά και οι υπόλοιποι τέσσερις ουσιαστικά, τρέχουν πίσω στην πλατεία Ιπποδαμείας. Στο μεταξύ η φωτιά είχε εξαπλωθεί με τέτοιο ρυθμό που οι τεράστιες φλόγες ήταν πλέον ορατές από το κέντρο της Αθήνας, την Σαλαμίνα και την Αίγινα. Στο μεταξύ η αντλία της Τρούμπας επιμένει να μην παίρνει μπροστά. 

Ο Υπαστυνόμος Νικόλαος Κόττης πηγαίνει στο εργοστάσιο της Ηλεκτρικής εταιρείας που βρίσκεται στο Νέο Φάληρο, και παραλαμβάνει μηχανικό ο οποίος θα βοηθήσει στην επισκευή της αντλίας της Τρούμπας. Έχουν περάσει δύο ώρες και ουσιαστικά λίγα έχουν γίνει για τον περιορισμό της φωτιάς. Στις 11.30 το βράδυ φθάνουν από την Αθήνα μια κινητή αντλία για να αντικαταστήσουν αυτή την χαλασμένη της Τρούμπας που δεν κατάφερε κανείς τελικά να επισκευάσει και δύο πυροσβεστικά οχήματα με άλλους 15 πυροσβέστες. Μηδαμινή όμως δύναμη για αυτή την ανελέητη φωτιά που απειλεί πλέον όλη την ευρύτερη περιοχή του Πειραιά. Ότι κτήριο υπάρχει στην Πλατεία Ιπποδαμείας έχει καεί. Στην περιοχή ρόλο πυροσβέστη πλέον αναλαμβάνει όλο το Φρουραρχείο, η Αστυνομία και οι 58 ναύτες που δημιουργούν αγήματα και αποβιβάζονται από τα Θωρηκτά "Αβέρωφ" και "Λήμνος" που βρίσκονται τυχαία στο Λιμάνι του Πειραιά. Μέχρι το επόμενο πρωί κρατάει αυτή η μάχη με τις φλόγες και όταν τελικά σβήνει έχει αποτεφρώσει ένδεκα εργοστάσια και όλα τα καταστήματα της περιοχής. Όλη η παραγωγική τάξη της εποχής εκείνης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι βρίσκονταν στην πλατεία Ιπποδαμείας. 

Αν μπορούμε να αντιληφθούμε την καταστροφή ένδεκα εργοστασίων με τα σημερινά μέτρα, φανταστείτε την εποχή εκείνη τι μπορούσε να σημαίνουν ένδεκα εργοστάσια κατεστραμμένα σε μια χώρα επί το πλείστον αγροτική. Ενδεικτικά αναφέρονται ως κατεστραμμένες ολοσχερώς αποθήκες μπαχαρικών, εργοστάσια ποτοποιίας  γενικές αποθήκες και αποθήκες καλαθιών, καταστήματα βιομηχανικών ειδών, αποθήκες φαρμάκων, εργοστάσιο βαρελοποιίας - το γνωστό του Ιωάννου Ευριπιώτου, ο οποίος ήταν μάλιστα και Πρόεδρος των Βαρελοποιών Πειραιά-. 

Γεγονός αναμφισβήτητο ήταν ότι ο Πειραιάς μεταξύ των ετών 1925 με 1929 είχε πληγεί πολλές φορές από φωτιά. Τα περιορισμένα μέσα της εποχής εκείνης αλλά κυρίως οι ξυλοκατασκευές των προσφυγικών σπιτιών από το 1922 και μετά δημιουργούσαν εκρηκτικό μείγμα το οποίο γίνονταν ακόμα πιο επικίνδυνο όταν έπνεαν ισχυροί άνεμοι. Η καταστροφή αυτή συμπλήρωσε στην ουσία την καταστροφή των αποθηκών καπνού των Αδελφών Παπαστράτου που έγινε στις 30 Μαρτίου του ίδιου έτους (1928) και για το οποίο υπήρξε έντονα η φήμη του εμπρησμού.

Πυροσβεστική Αντλία του 1891

Πειραϊκοί αστικοί μύθοι

Κάποιες φορές από την παιδική μας ηλικία ακούγαμε διάφορες ιστορίες γύρω από την περιοχή μας που τελικά εντυπώνονταν στο μυαλό μας τόσο, που μερικοί τις θεωρούσαν ήδη δεδομένες. Για άλλους οι ιστορίες αυτές παρέμειναν για πάντα απλά μύθοι. Τέτοιες ιστορίες στοιχειώνουν κάθε περιοχή, ειδικά όταν πρόκειται για περιοχές δυσπρόσιτες ή απομονωμένες. Όταν όμως πρόκειται για πόλεις, ή για αστικά κέντρα, τότε οι μύθοι αυτοί είναι οι λεγόμενοι αστικοί μύθοι ή urban legends όπως είναι ευρύτερα γνωστοί. Οι αστικοί μύθοι δεν αναφέρονται μόνο σε παράξενες ιστορίες, φαντάσματα ή ανεξήγητα περιστατικά όπως πολλοί πιστεύουν. Αστικός μύθος είναι και μια φημολογία που διαδίδεται από στόμα σε στόμα σε μια συγκεκριμένη περιοχή και αφορά μόνο τους κατοίκους της περιοχής αυτής. Πόσες όμως τέτοιες ιστορίες με το πέρασμα του χρόνου αποδείχτηκαν ότι ήταν υπαρκτές δηλαδή ότι βασίζονταν σε υπαρκτά γεγονότα; Τι ήταν που συντέλεσε στη δημιουργία της συγκεκριμένης ιστορίας;

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιου αστικού μύθου ήταν την δεκαετία του ’70 η ύπαρξη ενός καρχαρία που καραδοκούσε έξωθεν της πλαζ Φρεαττύδας να αρπάξει κάποιο ανυποψίαστο κολυμβητή. Μάλιστα η ιστορία αυτή είχε χρωματιστεί και με επί πλέον παρεμφερείς εκδοχές όπως ότι ο καρχαρίας αυτός ήταν τεράστιος λόγω της ύπαρξης λυμάτων του παρακείμενου αντικαρκινικού νοσοκομείου που χύνονταν στη θάλασσα, τα οποία περιείχαν ραδιενεργά ισότοπα ώστε ο καρχαρίας να υπάρχει στο μυαλό των παιδιών τότε ως ένα ον απόκοσμο και μεταλλαγμένο το οποίο τρέφονταν αποκλειστικά με κολυμβητές από την συγκεκριμένη παραλία. Αν κάνουμε μια έρευνα επί της συγκεκριμένης ιστορίας τι θα μπορούσαμε να δούμε; Γιατί η ιστορία αυτή ήταν υπαρκτή για την παραλία της φρεαττύδας και όχι για την πλαζ βοτσαλάκια ή για τα βράχια της πειραϊκής ή για οποιαδήποτε άλλη περιοχή ας πούμε; Γεγονός είναι ότι η ιστορία αυτή ξεκινάει έχοντας ως βάση κάποια αλήθεια. Και η αλήθεια αυτή δεν είναι άλλη από την εμφάνιση των πρώτων θυμάτων καρχαριών που εμφανίστηκαν στον Σαρωνικό. Σύμφωνα με στοιχεία που αναφέρονται στην ιστοσελίδα του ερευνητή κ. Κουτουζη (www.Koutouzis.gr), στις 25 Ιουλίου του 1948 καρχαρίας κατασπαράζει τον δεκαεφτάχρονο Δημήτρη Βαλασάκη. Αυτό το περιστατικό λαμβάνει χώρα όμως στο Κερατσίνι. Σκάφος του Λιμενικού που σπεύδει να εξουδετερώσει τον καρχαρία μιλάει για ένα κήτος πέντε μέτρων που ορμά στη λέμβο και προσπαθεί να την αναποδογυρίσει. Μερικά χρόνια αργότερα καρχαρίας πάλι στο Κερατσίνι αρπάζει χέρι εργάτη που δουλεύει στο ηλεκτρικό εργοστάσιο. Επίσης το 1958 καρχαρίας αρπάζει παιδάκι στην παραλία της Καστέλας, ενώ το 1979 καρχαρίες εμφανίζονται ανάμεσα στη Σαλαμίνα και στο Λιμάνι του Πειραιά. Βάζοντας και άλλες παραμέτρους στο σκεπτικό μας δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στη δεκαετία του 1970 και στους κινηματογράφους ήδη κάνει ρεκόρ εισιτηρίων η γνωστή ταινία «Τα σαγόνια του Καρχαρία». Ταινία που προκαλεί φόβο σε χιλιάδες ανθρώπους οι οποίοι για πολλά χρόνια μένουν στα ρηχά πάσχοντας από την γνωστή φιλμική φοβία ΄΄καρχαριομανίας΄΄. Ίσως τα ανωτέρω να ήταν και τα βασικότερα αίτια γέννησης της συγκεκριμένης ιστορίας.


Άλλος ένας αστικός μύθος επίσης ήταν η ένωση της πλατείας Αλεξάνδρας με την απέναντι ακτή εκεί που σήμερα υπάρχει το Ε΄ Λιμενικό Τμήμα Πειραιά (ακριβώς αυτό που βρίσκεται στην αρχή της γεφυρούλας της Ζέας). Ένωση που γλιτώνει τους περιπατητές από την διαδρομή των τριών χιλιομέτρων που απαιτούνται για καλύψουν τον κύκλο που σχηματίζουν οι περιοχές της Μαρίνας Ζέας, Πασαλιμανιού και Πλατείας Αλεξάνδρας. Στην περίπτωση αυτή μια έρευνα δείχνει ότι δεν πρόκειται για απλή φημολογία αλλά στηρίζεται σε πραγματικά περιστατικά. Στις 27 Ιουλίου του σωτήριου έτους 1900 η Λιμενική Επιτροπή Πειραιά που τότε υπήρχε, απεφάσισε ότι έπρεπε να κατασκευασθεί ξύλινη αποβάθρα η οποία να χρησιμεύσει για την μετάβαση των πολιτών από την μια πλευρά του Λιμένα Ζέας στην άλλη έναντι μάλιστα μικρού τιμήματος. Το σχεδιάγραμμα του έργου είχε υποβληθεί και η ολική δαπάνη είχε υπολογιστεί στις 10.000 δραχμές τότε. Το αξιοπερίεργο ήταν ότι είχε το όλο τόλμημα χαρακτηριστεί και επείγον και οι εργασίες θα ξεκινούσαν αμέσως με μειοδοτική δημοπρασία.


Άλλοι μύθοι της εποχής που αξίζουν να αναφερθούν είναι ορισμένα σπίτια της Καστέλας που θεωρούνται στοιχειωμένα ή το Σηράγγιο της Καστέλας ή αλλιώς όπως λέγεται από εμάς η Σπηλιά του Παρασκευά ή η γνωστή Σήραγγα της Αρετούσας στην αρχαιότητα που κάλυπτε λειτουργικές θρησκευτικές ανάγκες ή τούνελ και υπόγειες διαδρομές που ενώνουν την ακρόπολη με την πειραϊκή. Δεν θα σταθώ όμως σε αυτά γιατί έχουν ήδη εξαντληθεί σαν θεματολογία από άλλους ερευνητές και έχουν αναπτυχθεί πλήρως αλλού ακόμα και σε τηλεοπτικές εκπομπές. Μερικοί αστικοί μύθοι επίσης που ακούγονταν τότε αφορούσαν την πλατεία Πηγάδας και τι άλλο φυσικά παρά τα πηγάδια της απ΄ όπου πήρε και το όνομά της, τον Προφήτη Ηλία κ.λ.π. Θα χρειάζονταν πάρα πολύ χρόνος και έρευνα για να εξηγηθούν ιστορικά ή έστω λογικά οι μύθοι αυτοί. Γεγονός αναμφισβήτητο πάντως είναι ότι κέντρισαν το ενδιαφέρον πολλών, γέννησαν τον φόβο σε άλλους ενώ ακόμα και σήμερα προκαλούν το ενδιαφέρον.

Όταν το καρούμπαλο ήταν είδηση

Τότε που οι Πειραιώτες γνωρίζονταν ακόμα μεταξύ τους, ένα απλό χτύπημα στο κεφάλι ήταν αρκετό για να γίνεις θέμα στον τύπο. Μιλάμε για το 1908 όταν υπάλληλος καταστήματος δέχθηκε χτύπημα στο κεφάλι από παραθυρόφυλλο λόγω ανέμου.

Το Ρώσικο Νοσοκομείο Πειραιά

Το Ρώσικο Νοσοκομείο Πειραιά (τότε και σήμερα) 



του Στέφανου Μίλεση

Η ιστορία κατά ένα παράξενο τρόπο συνέδεσε τον Πειραιά με την παρουσία Ρωσικής κοινότητας στις γειτονιές του. 

Το 1902 η τότε Βασίλισσα Όλγα, σύζυγος του Γεωργίου Α΄, γνωστή και ως Όλγα Κωνσταντίνοβα της Ρωσίας, κόρη του Μεγάλου Δούκα Νικολάιβιτς και της Δούκισας Αλεξάνδρας της Ρωσίας, υποστήριξε με προσωπικά κεφάλαια τη δημιουργία Ρωσικού Νοσοκομείου, του οποίου το προσωπικό θα αποτελείτο από Ρώσους. Έτσι δημιουργήθηκε το Ρωσικό Νοσοκομείο που εγκαταστάθηκε σε πρώην κτίρια του Μελετόπουλου στον Πειραιά και το οποίο έμελλε να γίνει ένα από τα κύρια κέντρα των Ρώσων στην Ελλάδα. Η πρώην έπαυλη Δημητρίου Μελετόπουλου είχε τεθεί σε πλειστηριασμό μαζί με το οικόπεδο (έκτασης 3.675 μέτρα) από την Εθνική Τράπεζα Ελλάδος, ύστερα από αποτυχημένη εμπορική δραστηριότητα του ιδιοκτήτη της. 




Η Βασίλισσα Όλγα αποφασίζει να αγοράσει την έπαυλη και να τη μετατρέψει σε νοσοκομειακό συγκρότημα δυναμικότητας 35 κλινών. Όραμά της ήταν η πρώην έπαυλη Μελετόπουλου, να μετατραπεί όχι σε ένα απλό νοσοκομείο αλλά σε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα των Ρώσων στην Ελλάδα. Δια μέσου αυτού παρείχε τρόφιμα, ρουχισμό και βοηθούσε τους Ρώσους που επιθυμούσαν να εγκατασταθούν στον Πειραιά να νομιμοποιήσουν την παρουσία τους και να αποκτήσουν και απασχόληση. 

Στις 19 Φεβρουαρίου του 1902 το νοσοκομείο εγκαινιάσθηκε από την Βασιλική Οικογένεια, η οποία αποβιβάστηκε στον Λιμένα Ζέας με τη θαλαμηγό «Αμφιτρίτη». Για τα εγκαίνια δε είχε προσέλθει επίσης όλο το προσωπικό της Ρωσικής Πρεσβείας καθώς και του Ρωσικού προξενείου που υπήρχε στον Πειραιά. Η τελετή εγκαινίων έγινε στις 04.00 ώρα μ.μ. ώστε να υπάρχει χρόνος έγκαιρης προσέλευσης και αποβίβασης εκ των πλοίων. Δήμαρχος Πειραιά τότε ήταν το Τρύφων Μουτζόπουλος. Έξω από το Νοσοκομείο την ημέρα εκείνη είχε παραταχθεί άγημα από Ρώσους Ναύτες, έγινε έπαρση τριών σημαιών, της Ρωσίας της Ελλάδος και αυτής του Ερυθρού Σταυρού.


Η ημερομηνία εγκαινίων του Ρωσικού νοσοκομείου δεσπόζει μέχρι σήμερα στο αέτωμα της κεντρικής πύλης του κτηρίου 
Στην είσοδο του Ρώσικου Νοσοκομείου δεσπόζει το άγαλμα του Χριστού


Τους Έλληνες Βασιλείς κατά την άφιξή τους (Γεώργιο Α΄και Όλγα) συνόδευαν οι υπασπιστές τους (Βουδούρης και Κουντουριώτης). 

Την δοξολογία τέλεσε ο Σέρβος ιερέας Μύρωνας ο οποίος γνώριζε ρωσικά γιατί κανείς εκ των Ελλήνων ιερέων που είχαν προσφερθεί δεν γνώριζε τη γλώσσα αυτή. 


ΡΩΣΣΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ
Διευθυντής του Νοσοκομείου ο Κωτάνωφ 

Ο Σέρβος ιερομόναχος Μύρων την εποχή εκείνη είχε διέμενε στην Ελλάδα καθώς ήταν φοιτητής Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Όλα τα ρωσικά πλοία που ναυλοχούσαν τότε στον Πειραιά απέστειλαν αντιπροσωπείες αλλά οι άνδρες του αγήματος απόδοσης τιμών προέρχονταν από το αντιτορπιλικό "Τέρετς". Πρεσβευτής της Ρωσίας ήταν τότε ο Κόμης Ρόζεν, ενώ Γενικός Πρόξενος ο Τρογιάνκσι. Και ένα επεισόδιο έλαβε χώρα, ως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Μετά το πέρας της δοξολογίας και ενώ οι προσκεκλημένοι κατέβαιναν τα μαρμάρινα σκαλιά που οδηγούσαν στην εξώπορτα, μια κυρία, η Μιχαλιτσάνου, γλίστρησε και έπεσε τραυματιζόμενη ελαφρώς στα πόδια. Η Μιχαλιστάνου ήταν συνεπώς η πρώτη ασθενής που διακομίσθηκε στα εξωτερικά ιατρεία του νοσοκομείου.   


Αυτό που δεν είναι γνωστό για το Ρωσικό Νοσοκομείο είναι ότι αν και κατασκευάστηκε από την Βασίλισσα Όλγα, αφιερώθηκε εξ ολοκλήρου στην κόρη της Αλεξάνδρα (Δούκισσα Αλεξάνδρα), η οποία πέθανε στις 24 Σεπτεμβρίου 1891 σε ηλικία 21 ετών μόλις.

Η Αλεξάνδρα στην παιδική της ηλικία, παραθέρισε ένα καλοκαίρι σε οικία της Συνοικίας Τσίλερ στην Καστέλλα, γεγονός που εξιστορεί η ίδια η Πηνελόπη Δέλτα. Μετά το θάνατο της Αλεξάνδρας το όνομά της δόθηκε και στην έναντι της οικίας πλατεία που έκτοτε ονομάστηκε "Πλατεία Αλεξάνδρας". Μέλημα της μητρός της Όλγας ήταν και το Νοσοκομείο να μείνει με το όνομα της θυγατέρας της "Νοσοκομείο Δουκίσσης Αλεξάνδρας", που τελικά όμως έμεινε γνωστό ως "Ρωσσικό Νοσοκομείο". Μάλιστα τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του νοσοκομείου, μια εικόνα της Αλεξάνδρας, τεραστίων διαστάσεων, κοσμούσε την αίθουσα υποδοχής και ήταν πάντα διακοσμημένη με λουλούδια.   

Πρώτος διευθυντής του Ρωσικού Νοσοκομείου ανέλαβε ο Κοτάνωφ. Έκτοτε σχεδόν πάντα έξωθεν του Λιμένα Ζέας ναυλοχούσαν πλοία του Ρωσικού στόλου.


Το προσωπικό του Ρωσικού Νοσοκομείου Πειραιώς
μαζί με τραυματίες των Βαλκανικών Πολέμων


 Ένα από τα πλοία αυτά ήταν και το «Κουμπάνιετς» το οποίο από τις 21 Νοεμβρίου του 1907 και μετά, έδενε λίγα μέτρα έξω από τον σημερινό φάρο στη Φρεαττύδα. Επίσης χαρακτηριστική ήταν και η περίπτωση του θανάτου του Κυβερνήτη του σκάφους «Χιβίνιετς», η σωρός του οποίου ταριχεύθηκε στο Ρωσικό Νοσοκομείο και απεστάλη στην Οδησσό για να ταφεί στον οικογενειακό του τάφο. Οι εργαζόμενοι στο νοσοκομείο αυτό, άπαντες ρωσικής καταγωγής, διέμεναν στους δρόμους πέριξ αυτού, όπου είχε δημιουργηθεί μια μικρή ρωσική συνοικία, που χαρακτηρίζονταν από πλούτο και χρήμα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είμαστε ακόμα την εποχή της Τσαρικής Ρωσίας.


Πειραιάς 1895. Η Βασίλισσα Όλγα στο κατάστρωμα του Ρωσικού καταδρομικού "Rogue"


 Οι σχέσεις της με τους Πειραιώτες ήταν σε γενικές γραμμές καλή, αν εξαιρέσουμε ορισμένες αντιδικίες Ελλήνων που εργάζονταν εντός του νοσοκομείου με Ρώσους προϊσταμένους, κυρίως βοηθητικό προσωπικό όπως μάγειροι κ.λ.π. Αξιοσημείωτη είναι η ιστορία εκείνη όταν πανέμορφη Ρωσίδα, σύζυγος αξιωματικού που υπηρετούσε στη Μαύρη Θάλασσα, γνωστή για τις αγαθοεργίες της, κάηκε εξαιτίας αναμμένου κεριού βυθίζοντας σε θλίψη όλη την περιοχή της Φρεαττύδας. Βέβαια την εποχή εκείνη Ρώσοι είχαν ιδρύσει νοσοκομεία και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας όπως αυτό στη Θεσσαλονίκη, προσπαθώντας ίσως να θεμελιώσουν μια μορφή προστατευόμενης δύναμης.


Οι Ρώσοι του Πειραιά εορτάζουν στο Πασαλιμάνι

Εντός των εγκαταστάσεων του νοσοκομείου λειτουργούσε και λειτουργεί μέχρι και σήμερα ένα μικρός ναός, που έχει καταγράψει την δική του ιστορία στον Πειραιά. Ο ναός αυτός οικοδομήθηκε δύο χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας του Ρώσικου νοσοκομείου, στις 3 Φεβρουαρίου του 1904, και είναι η γνωστή εκκλησία της Αγίας Όλγας, που ονομάστηκε έτσι προς τιμή φυσικά της Βασίλισσας Όλγας που πρωτοστάτησε στην κατασκευή του. 


Η μαρμάρινη εντοιχισμένη πλάκα στο Ναό της Αγίας Όλγας
 Όμως ακόμα και εδώ υπάρχει μια σχετικά άγνωστη ιστορία, καθώς η Βασίλισσα Όλγα επιθυμούσε αρχικά να αφιερώσει το μικρό αυτό ναό, στον Άγιο Νικόλαο που τιμούν ιδιαιτέρως οι Ρώσοι ορθόδοξοι, αλλά και διότι η θάλασσα ήταν το στοιχείο εκείνο που ένωνε την ιδιαίτερη πατρίδα της με τον Πειραιά, αφού μέσω αυτής έρχονταν τα πλοία του Ρώσικου στόλου. Όμως από την άλλη, δεν επιθυμούσε να εγκαινιάσει ναό στο όνομά της. Η σχετική αναγγελία στις εφημερίδες της εποχής, πληροφορούσε τον κόσμο για τα εγκαίνια του μικρού ναού, ως εγκαίνια Αγίου Νικολάου! 


Θέλουν τελεσθή μεγαλοπρεπώς και τα εγκαίνια εις τον περίβολο του ρωσικού παρά την Φραττύδα νοσοκομείου ιδρυθέντος ναΐσκου. Εις τα εγκαίνια του ναΐσκου, τιμωμένου επ' ονόματι του Αγίου Νικολάου!


Δε γνωρίζουμε τι μεσολάβησε ώστε από την αναγγελία των εφημερίδων, μέχρι την εκδήλωση, ο ναός αντί Αγίου Νικολάου, φέρει τελικώς το δικό της όνομα. Πάντως η Βασίλισσα Όλγα "ατύχησε" δύο φορές ως ανάδοχος, καθώς ούτε το νοσοκομείο έλαβε την ονομασία "Δουκίσσης Αλεξάνδρας", ούτε και ο μικρός ναός ως "Άγιος Νικόλαος". 


Η καμπάνα της Αγίας Όλγας στην οποία διακρίνεται η λέξη Πειραιάς στα ρωσικά


Να σημειωθεί ότι η κεντρική είσοδος του μικρού ναού της Αγίας Όλγας δεν είναι από την Ακτή Μουτσοπούλου (όπως συμβαίνει σήμερα) αλλά από τον προαύλιο χώρο του νοσοκομείου, καθώς η εκκλησία χρησίμευε για την κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών των ασθενών του νοσοκομείου. Για αυτό και στην παλαιά είσοδο του ναού δεσπόζει η αυθεντική εικόνα της Αγίας Όλγας φιλοτεχνημένη από τους Ρώσους σε αντίθεση με την εικόνα της Αγίας Όλγας που τοποθετήθηκε μεταγενέστερα στην εξωτερική πλευρά του νοσοκομείου. 


Η Αγία Όλγα φιλοτεχνημένη από τους Ρώσους δεσπόζει πάνω από την κεντρική (παλαιά) είσοδο του ναού.
Η εικόνα της Αγίας Όλγας όπως είναι σήμερα στην είσοδο του ναού από την παραλία


Τον Απρίλιο του 1902 η Βασίλισσα Όλγα, αγόρασε από τον χρηματιστή Γρηγόριο Σούκα, διπλανή οικία, αριστερά του νοσοκομείου, αντί του ποσού των 54 χιλιάδων δραχμών. Η αγορά αυτή έγινε προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως κατοικία του Διευθυντού του Ρωσικού νοσοκομείου. Από την άλλη πλευρά του νοσοκομείου δέσποζε η Έπαυλη της ιστορικής οικογένειας Τσαμαδού. 


Το οίκημα Διευθυντού του Ρώσικου Νοσοκομείου. 



Το νοσοκομείο σε κάθε περίπτωση παρείχε υπηρεσίες όχι μόνο στους Ρώσους αλλά και στους κατοίκους του Πειραιά. Στους μεν Ρώσους φυσικά οι υπηρεσίες ήταν άνευ αμοιβής ενώ στους υπόλοιπους ασθενής επί πληρωμή. Πέντε δραχμές για περίθαλψη στις κοινές αίθουσες και δέκα στις "ιδιαίτερες", όπως αποκαλούσαν την διακεκριμένη θέση. Το νοσοκομείο διέθετε ιδιαίτερους θαλάμους για την υποδοχή εξωτερικών απόρων ασθενών στους οποίους η παρεχόμενη περίθαλψη και τα φάρμακα ήταν δωρεάν, αρκεί κάποιος να είχε την έγγραφη πιστοποίηση της "Εν Πειραιεί Φιλοπτώχου Αδελφότητος των Κυριών". Αν ο ασθενής δεν διέθετε την έγγραφη αυτή πιστοποίηση, όφειλε να πληρώσει μία δραχμή υπέρ του θεραπευτηρίου.




Η Εν Πειραιεί Φιλόπτωχος Αδελφότητα Κυριών, αποτελούνταν κυρίως από συζύγους διακεκριμένων μελών της Αθηναϊκής και της Πειραϊκής κοινωνίας, μεταξύ των οποίων και η Σοφία Σλήμαν. 

Η Φιλόπτωχος Αδελφότητα Κυριών Πειραιά προσέφερε κοινωνικό έργο στους κατοίκους του Πειραιά, πολλά χρόνια πριν την δημιουργία του Ρωσικού Νοσοκομείου.  


Η είσοδος του νοσοκομείου με την μαρμάρινη επιγραφή να δεσπόζει στην εξωτερική θύρα γραμμένη στα ρωσικά. Ασθενείς του νοσοκομείου κοιτάζουν τον φωτογράφο.



Στις 9 Νοεμβρίου του 1925, το Ρωσικό Νοσοκομείο με νομοθετικό διάταγμα, περιήλθε στην κυριότητα του ελληνικού δημοσίου. Η ημερομηνία εφαρμογής της απόφασης ήταν αναδρομική (προγενέστερη δηλαδή του νόμου), ορίζοντας την 25η Μαρτίου του 1924, ως την ημερομηνία στην οποία οι εγκαταστάσεις περιέρχονται στην ιδιοκτησία του Πολεμικού Ναυτικού.

Στο άρθρο 5 αυτού του νομοθετικού διατάγματος ορίζεται ότι "το ούτως απαλλοτριούμενον κτήμα θέλει χρησιμεύσει ως νοσοκομείον του Πολεμικού Ναυτικού"
Το διάταγμα φέρει την υπογραφή του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη και του Προέδρου της Κυβερνήσεως Θεόδωρου Πάγκαλου.


Το οικοδόμημα του πρώην Ρωσικού Νοσοκομείου από την πλευρά του προαυλίου χώρου. 

Μετά την εφαρμογή του νομοθετικού διατάγματος, ζητήθηκε η απομάκρυνση των τελευταίων 48 Ρώσων που διέμεναν εντός αυτού. Οι περισσότεροι εξ αυτών όταν εγκατέλειψαν το κτήριο κλαίγοντας, δεν επέστρεψαν στην πατρίδα τους αλλά έμειναν για πάντα στην Ελλάδα, εργαζόμενοι σε κατώτερες εργασίες προκειμένου να επιβιώσουν. Πολλοί βρίσκονται θαμμένοι στο ρωσικό τμήμα του νεκροταφείου της "Ανάστασης" μαζί με άλλους Ρώσους, κυρίως εμιγκρέδες που κατέφταναν κατά δεκάδες στον Πειραιά με πλοία ύστερα από την κομμουνιστική επανάσταση. 

Η ιστορία των εγκαταστάσεων του πρώην Ρωσικού Νοσοκομείου, συνεχίστηκε φυσικά με πολλές περιπέτειες, με πολέμους και κατοχές αλλά και με νέες επεκτάσεις όπως με το "Σπηλιοπούλειο" οικοδόμημα που ολοκληρώθηκε το 1956 εντός του οποίου στεγάστηκε το Ναυτοδικείο Πειραιώς. Πρόκειται για μια υπηρεσία του πολεμικού ναυτικού, με μακρά προϊστορία στον Πειραιά. Η συστέγαση του Ναυτοδικείου με το Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιώς δεν συνέβη μόνο στις μέρες μας, αλλά και στο παρελθόν, όταν οι δύο υπηρεσίες συστεγάζονταν στα κτήρια έναντι του Αγίου Νικολάου Πειραιώς. 




Το μέγαρο του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιώς με το εκκλησάκι της Αγίας Όλγας, το κτήριο του Ναυτοδικείου καθώς το κτήριο του ΑΝΥΕ, αποτελούν σήμερα σημεία αναφοράς στην ιστορία του Πειραιά.


Στην είσοδο του πρώην Ρωσικού Νοσοκομείου υπήρχε αρχικά ένα πηγάδι που καθιστούσε αυτάρκεια στην ύδρευση του νοσοκομείου. Το πηγάδι αυτό το 1925 επιχωματώθηκε. Οι εγκαταστάσεις διέθεταν επίσης δύο κρυφές εξόδους. Η μια οδηγούσε προς τον πίσω δρόμο, τη σημερινή οδό Βαλανίου ενώ η άλλη προς τη θάλασσα της Ζέας. Αμφότερες επιχωματώθηκαν.  



Από το 1985 και μετά, το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού ανέλαβε πρωτοβουλία και προέβη σε ενέργειες για την ανακαίνιση και επαναλειτουργία του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιά, ως Παραρτήματος του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών. Με δαπάνη 1,7 δισεκατομμυρίων δραχμών έγινε ανακαίνιση που περατώθηκε το 2000 και δημιουργήθηκαν 39 κλίνες.


Στις 17 Δεκεμβρίου 2018 είχα την τιμή να παρουσιάσω την ιστορία του πρώην Ρωσικού Νοσοκομείου στην αίθουσα του Ναυτοδικείου Πειραιώς. Στην ομιλία μου αυτή, διάρκειας 45 περίπου λεπτών, αναφέρθηκα με πολλές λεπτομέρειες στους λόγους που οδήγησαν την Βασίλισσα Όλγα να ιδρύσει ρωσικό νοσοκομείο στον Πειραιά καθώς και σε δεκάδες άλλα θέματα που δεν μπορούν να παρουσιαστούν στον περιορισμένο χώρο μιας ανάρτησης. Η ομιλία διεξήχθη παρουσία του μορφωτικού ακόλουθου της Ρωσικής πρεσβείας στην Ελλάδα. Η συγκίνηση είναι πραγματικά μεγάλη όταν πατάμε στα ίδια μέρη και ζωντανεύουμε το παρελθόν μέσα από τις αφηγήσεις.   










Η ενασχόλησή μου με το Ρωσικό Νοσοκομείο Πειραιά όπως και με την αλλοτινή ρωσική παροικία στην πόλη, ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2009. Αποτέλεσε μια από τις πρώτες μου αναρτήσεις στο Πειραιόραμα, η οποία στην αρχική της μορφή δημοσιεύθηκε δυστυχώς ανυπόγραφη αλλά αυτούσια (κείμενο και φωτογραφίες) στο "Πειραϊκό Λεύκωμα" (έκδοση Κοινωνική, 2010).
Διαβάστε και το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στο Ρώσικο Νοσοκομείο Πειραιά. 

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"