Οι Μαλτέζοι του Πειραιά

Χαρακτηριστικό των Μαλτέζων είναι ο έντονος χρωματισμός των σκαφών τους που προσέδιδαν στο λιμάνι του Πειραιά μια διαφορετική νότα. 


Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης

Σε όλες τις περιγραφές των ξένων περιηγητών για τον νεοσύστατο Πειραιά του 1835, υπάρχει περιγραφή Μαλτέζων να κουβαλάνε αποσκευές και φορτία κάνοντας τις φορτοεκφορτώσεις των πλοίων, ενώ υπάρχει και περιγραφή για μια Μαλτέζα που πούλαγε ξύδι και κρασί από την παράγκα της που βρίσκονταν εντός του λιμένα. 
Οι Μαλτέζοι κατά κύριο λόγο είναι φορτοεκφορτωτές που οι ντόπιοι τους αποκαλούν Βαστάζους 

Οι Μαλτέζοι ήταν πολυάριθμοι από την εποχή που πρωτεύουσα της Ελλάδας ήταν το Ναύπλιο. Όταν η πρωτεύουσα μεταφέρεται στην Αθήνα μεταναστεύουν κι αυτοί στον Πειραιά καθώς ήταν γνώστες ναυτικών εργασιών και δεν θα μπορούσαν να βρουν εργασία σε ηπειρωτικό μέρος.

Η παρουσία Μαλτέζων έχει καταγραφεί από την εποχή που το Ναύπλιο ήταν πρωτεύουσα της Ελλάδας. Οι ντόπιοι τους αποκαλούσαν "πεινασμένους Λαζαρόνους" γιατί ήταν πρόθυμοι να εκτελέσουν οποιαδήποτε εργασία που Έλληνας δεν έκανε. Αρκούσε να βγει κάποιος στο παράθυρο και να φωνάξει ΜΑΛΤΑ για εξεύρεση εργατών.


Η θαλάσσια συγκοινωνία με την Μάλτα άλλωστε είναι πυκνή την εποχή εκείνη μια και ο Πειραιάς για τα Αγγλικά κυρίως πλοία είναι ο επόμενος σταθμός τους μετά την Μάλτα. Η Μάλτα από το 1814 έγινε επίσημο μέλος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και Μαλτέζοι ναυτικοί επάνδρωναν ως πληρώματα τα αγγλικά πλοία. Η Μάλτα αποτελούσε κομβικό σημείο για την τροφοδοσία της Ελλάδας καθώς τα πλοία που έρχονταν από δυτικά, υποχρεωτικά σταματούσαν σ΄αυτήν για ανεφοδιασμό. Μια αντίδραση των Άγγλων κάθε φορά για να ασκήσουν πίεση στην χώρα μας ήταν να διατάσσουν την απαγόρευση απόπλου πλοίων από την Μάλτα με προορισμό την Ελλάδα. Κάθε φορά που η διπλωματία Άγγλων και Ελλήνων διαταράσσονταν τα βλέμματα όλων στρέφονται προς την άφιξη πλοίων από Μάλτα για να δουν αν ο ανεφοδιασμός συνεχίζεται ή διακόπτεται. 

Βλέποντας τη μελλοντική ανάπτυξη του λιμένα Πειραιά, οι Μαλτέζοι εγκαταστάθηκαν σε αυτόν και μάλιστα να απογράφονται στους επίσημους καταλόγους της χώρας.

Ένθερμοι καθολικοί τους βρίσκουμε να εκκλησιάζονται από το 1839 και μετά στην Καθολική Εκκλησία του Πειραιά, ενώ ενισχύουν την προσπάθεια που καταβάλλει ο εφημέριος της Καθολικής Εκκλησίας  στον Πειραιά κ. Ιωάννης Παλαιολόγος το 1893 για την ίδρυση Καθολικού Σχολείου στον Πειραιά από Σαλεσιανούς πατέρες. Το πρώτο αυτό καθολικό σχολείο ονομάστηκε "Άγιος Παύλος" προς τιμή του προστάτη της Καθολικής κοινότητας στον Πειραιά, όνομα που προκαλεί άπειρο σεβασμό στου Μαλτέζους αφού ο Χριστιανισμός έφτασε στο νησί τους από τον ίδιο τον Απόστολο Παύλο όταν ναυάγησε εκεί ταξιδεύοντας για Ρώμη προκειμένου να δικαστεί.

Στην απογραφή του 1848 στην οποία καταγράφονταν οι αρχηγοί των νοικοκυριών (κατά τα έθιμα της εποχής) συναντούμε 15 οικογένειες από την Μάλτα που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των αλλοδαπών του Πειραιά κατά ποσοστό 50%
Να θυμίσουμε ότι στην απογραφή του 1848 είχαν καταμετρηθεί στον Πειραιά 806 οικογένειες.  

Δηλαδή οι Μαλτέζοι αντιπροσώπευαν σε ποσοστό το 1,86 του Πειραϊκού πληθυσμού την εποχή εκείνη.

Η παρουσία Μαλτέζων ψαράδων στο λιμάνι Πειραιά την εποχή εκείνη προσδίδει μια ιδιαίτερη οπτική νότα καθώς χρωματίζουν τα σκαφάκια τους με έντονα χρώματα και επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό Έλληνες ψαράδες να τους μιμηθούν στην διακόσμηση των σκαφών. Τα τραγούδια τους, τα παραμύθια που διηγούνται και τα παραδοσιακά μοιρολόγια τους πάντα με την συνοδεία κιθάρας τους κάνουν γνωστούς και ευπρόσδεκτους στον Πειραϊκό πληθυσμό. 



Τα παραμύθια, τα μοιρολόγια συνοδεία κιθάρας εξάπτουν την φαντασία των Πειραιωτών για τους Μαλτέζους (1895)

Ο Ιωάννης Μελετόπουλος στο βιβλίο του "Πειραϊκά" (1945) αναφέρει: 

"Ο Πειραιεύς εκκλησίας είχε τέσσερας την εποχή εκείνη, εξ ων η μια καθολική. Πάντοτε μου έκανε εντύπωσιν το γεγονός, ότι εις μιαν τόσον μικράν πόλιν υπήρχε και καθολική Εκκλησία και μάλιστα τόσο μεγάλη. Ερευνήσας όμως εύρον ότι μεταξύ των τόσο ολιγαρίθμων κατοίκων του Πειραιώς, ήταν και τριακόσιοι (300) καθολικοί κυρίως εκ Σικελίας, Νεαπόλεως και Μάλτας. Οι τελευταίοι κυρίως αλιείς και αχθοφόροι...."   


Η φθηνή τιμή του ψαριού στην αγορά του Πειραιά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ύπαρξη των Μαλτέζων ψαράδων. "Αν μας λείψουν οι Μαλτέζοι θα έλθει μέρα που φάμε το ψάρι μια λίρα την οκά" (Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 1895)
Πολλοί απόγονοι της κοινότητας της Μάλτας στον Πειραιά παρέμεινε, αφομοιώθηκε με τον πληθυσμό του Πειραιά και το μόνο που έμεινε για να τους θυμίζει την καταγωγή τους, είναι κάποιο παρατσούκλι που τους δόθηκε αρχικά σε κάποιους από αυτούς,  που στην συνέχεια μετατράπηκε σε επίθετο "Μαλτέζος".  


Πηγές:
Απομνημονεύματα του Λουδοβίκου Ρος "Η Ελλάς του 1832"
Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ
"Ο σχηματισμός του πληθυσμού του Πειραιά τον 19ο αιώνα" του Sebastian Maree -ιστορικού
Περιοδική έκδοση της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά "Ο Άγιος Παύλος"
"Πειραϊκά" του Ιωάννη Μελετόπουλου (1945)   

Μαργαρίτα Παπαγεωργίου: Το γλυκό κορίτσι από το Νέο Φάληρο

Μαργαρίτα Παπαγεωργίου, Ντίνος Ηλιόπουλος και ο Γιάννης Αργύρης (πίσω αριστερά) σε σκηνή από την ταινία του σκηνοθέτη Νίκου Κούνδουρου "Ο ΔΡΑΚΟΣ"


Η Μαργαρίτα Παπαγεωργίου γεννήθηκε το 1935 στο Νέο Φάληρο. Το σπίτι της ήταν πολύ κοντά στο σπίτι του επίσης Νεοφαληριώτη μεγάλου μας κωμικού Θανάση Βέγγου. Ο πατέρας της Μαργαρίτας μάλιστα βλέποντας την απόλυτη φτώχεια του Βέγγου, πέρασε μέσα από τα δένδρα που χώριζαν τα σπίτια τους ένα καλώδιο και του έδωσε ρεύμα. Μέσω του Θανάση Βέγγου η Μαργαρίτα γνωρίστηκε με τον μεγάλο σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο. Για την γνωριμία της με τον Βέγγο και τον Κούνδουρο κάποτε είπε η ίδια:

"Ήμουν 5 χρονών όταν γνωριστήκαμε. Εκείνος ήταν 9 χρόνια μεγαλύτερός μου. Μέναμε δίπλα στο Νέο Φάληρο. Ζούσε με την οικογένειά του σε μια καμαρούλα. Οι δυσκολίες που αντιμετώπιζαν μεγάλες. Ο πατέρας του ήταν αριστερός, τον είχαν διώξει από την δουλειά και δεν είχαν ούτε καν ηλεκτρικό. Ο πατέρας μου πέρασε ένα καλώδιο μέσα από τα δέντρα και τους έδωσε φως. Ο Θανάσης δεν το ξέχασε ποτέ αυτό. Στην γειτονιά βοηθούσε τους πάντες. Έβλεπε κάποιον να κρατά κάτι βαρύ και αμέσως πήγαινε για να τον ξελαφρώσει. Όταν τον έστειλαν στην Μακρόνησο, πηγαίναμε με την μητέρα μου και κάναμε παρέα στους γονείς του. Εκεί γνώρισε τον Κούνδουρο και όταν επέστρεψε μου τον έφερε στο σπίτι. Έτσι βγήκα στο σινεμά. Στην "Μαγική πόλη" και στον "Δράκο" τις πρώτες ταινίες που συμμετείχε και ο Θανάσης. Την εποχή του "Δράκου" γνώρισε και την Ασημινούλα. Δεν ξανακοίταξε άλλη γυναίκα. Μείνανε όλοι μαζί σε εκείνο το σπιτάκι στο Νέο Φάληρο. Εγώ κι ο Κούνδουρος του στρώσαμε το νυφικό του κρεβάτι". 

Η Μαργαρίτα στην συνέχεια αποφοίτησε από το Εθνικό Θέατρο. 

Οι ταινίες στις οποίες πρωταγωνίστησε ήταν:

Κυριακάτικο Ξύπνημα (1953)
Σε σενάριο και σκηνοθεσία του Μιχάλη Κακογιάννη. Η ταινία συμμετείχε στα Φεστιβάλ Καννών και Εδιμβούργου. Με την Έλλη Λαμπέτη και τον Δημήτρη Χόρν

Χαρούμενο ξεκίνημα (1954)
Ντίνος Ηλιόπουλος, Γιώργος Οικονομίδης, Βασίλης Αυλωνίτης, Γεωργία Βασιλειάδου, Νίκος Ρίζος.


Μαγική Πόλις (1954)
Σκηνοθεσία Νίκου Κούνδουρου και μουσική Μάνου Χατζιδάκι.
Μεγάλοι ηθοποιοί: Γιώργος Φούντας, Θανάσης Βέγγος, Μάνος Κατράκης, Μίμης Φωτόπουλος, Στέφανος Στρατηγός

Τζο ο τρομερός (1955)
Με Ντίνο Ηλιόπουλο που αγωνίζεται να κερδίσει την καρδιά της υπηρέτριας που είναι η Μαργαρίτα Παπαγεωργίου.

Ο Δράκος (1956)


Ίσως η καλύτερη ερμηνεία της Παπαγεωργίου που μαγεύει κυριολεκτικά το ανδρικό κοινό. Η ταινία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ της Βενετίας. Ήταν η πρώτη ελληνική ταινία τύπου "φιλμ νουάρ". Βασική πρωταγωνίστρια στο πλευρό του Ηλιόπουλου, τραγουδάει "Πως το λεν τον ποταμό" και το "Ο ήλιος έσβησε". Στο παρακάτω βίντεο από την ταινία Δράκος, συνοδεύει στο τραγούδι την Παπαγεωργίου ο μεγάλος Βασίλης Τσιτσάνης.







Πηγές:
Η αναφορά της Μαργαρίτας Παπαγεωργίου για τον Θ. Βέγγο προέρχεται από το βιβλίο "Ένας άνθρωπος παντού καιρού" του Γ. Σολδάτου 
Απόσπασμα ταινία από youtube.
Επιμέλεια κειμένου: Στέφανος Μίλεσης

Το Εν Πειραιεί φωτογραφείο Αναστάσιου Γαζιάδου και ο πρωτοπόρος κινηματογραφιστής Δημήτριος Γαζιάδης.

Το φωτογραφείο του Αναστασίου Γαζιάδη δημιούργησε τέτοια φήμη που έφτασε να απεικονίζεται σε επιστολικό δελτάριο.  


του Στέφανου Μίλεση

Ένα από τα πιο γνωστά επιστολικά δελτάρια ήταν και εκείνο, μεταξύ άλλων, που απεικόνιζε κάποια κτήρια και έφερε στο κάτω μέρος του την ένδειξη "Άποψις Πειραιώς". Όλα τα επιστολικά δελτάρια των αρχών του 20ου αιώνα απεικόνιζαν σημαντικά μέρη μιας πόλης τα οποία φυσικά αποτελούσαν χαρακτηριστικά σημεία της ή ήταν άξια αναφοράς λόγω της φήμης ή της ιστορίας που τα περιέβαλλε. Στο συγκεκριμένο επιστολικό δελτάριο απεικονίζεται ένα κτήριο που βρισκόταν στη συμβολή της Λεωφόρου Μιαούλη (σημερινή Εθνικής Αντιστάσεως) με την οδό Μακράς Στοάς, έναντι σχεδόν της Αγίας Τριάδας Πειραιά. Επρόκειτο για το ιστορικό φωτογραφείο του Αναστασίου Γαζιάδη που λόγω της φήμης που είχε δημιουργήσει αποτελούσε χαρακτηριστικό σημείο αναφοράς για την πόλη του Πειραιά. 

Ο Αναστάσιος Γαζιάδης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1853 και φοίτησε εκεί στρατιωτική φαρμακευτική. Όμως διέκοψε τις σπουδές του προκειμένου να καταταγεί στον Στρατό και με την απόλυσή του το 1880 έφτασε στην Ελλάδα. Ακολουθώντας τον πλανόδιο φωτογράφο Γ. Παναγιωτόπουλο μυήθηκε στην τέχνη της φωτογραφίας γυρίζοντας μαζί όλη την Ελλάδα. 

Το 1887 άνοιξε το φωτογραφείο του στον Πειραιά, στην Πλατεία Θεμιστοκλέους και σύντομα έγινε γνωστός όχι μόνο στους Πειραιώτες αλλά και σε όσους ταξίδευαν ή διέρχονταν από το λιμάνι του Πειραιά όπου προτιμούσαν να φωτογραφηθούν γνωρίζοντας την επιμελημένη εργασία του. 


Το φωτογραφείο Α. Γαζιάδη έναντι της Αγίας Τριάδας Πειραιά με τον ατμοκίνητο σιδηρόδρομο να διέρχεται στην οδό Μιαούλη

Υπήρξε ο πρώτος στην Ελλάδα που ασχολήθηκε με την διαφημιστική φωτογραφία αφού φωτογράφιζε διαρκώς κτήρια, και προϊόντα. Επίσης φωτογράφιζε πλοία εμπορικά και πολεμικά. Διακρίθηκε στις προσωπογραφίες και πλήθος Πειραιωτών αλλά και νησιωτών που κατέφταναν με πλοία στο λιμάνι του Πειραιά διέρχονταν από το φωτογραφείο του για να σταθούν μπροστά στο φακό του. 


Gaziades - Piree

Του απονεμήθηκε -όπως και στην Σόλωνα Βάθη- ο τίτλος του φωτογράφου της Βασιλικής Αυλής, από τις πετυχημένες φωτογραφίες του όλων των εκδηλώσεων και των αγωνισμάτων που έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 1896. Η απονομή τίτλου ανακοινώθηκε στις τοπικές εφημερίδες του Πειραιά με ιδιαίτερη θέρμη. 

"Τιμαί εις τον κ. Γαζιάδην. Δι' εγγράφου του ο αυλάρχης κ. Παπαρρηγόπουλος εδήλωσε προς τον συμπολίτην μας φωτογράφον κ. Αναστ. Γαζιάδην...." 



Μεταξύ αυτών των φωτογραφιών απαθανάτισε και τον νικητή του Μαραθωνίου δρόμου Σπύρο Λούη αλλά και και τον δεύτερο στη σειρά Μαραθωνοδρόμο που ήταν ο Πειραιώτης Χαρίλαος Βασιλάκος. Στην κατωτέρω ανακοίνωση ο Χαρίλαος Βασιλάκος καταγράφεται ως νικητής του Μαραθωνίου δρόμου. Αφορά στον Μαραθώνιο δρόμο προκριματικών που διεξήχθη πριν από τον επίσημο Μαραθώνιο όπου ο Βασιλάκος είχε τερματίσει πρώτος.   

  

Διαφήμιση του φωτογραφείου Α. Γαζιάδη του 1898
(Πειραϊκή Εφημερίδα "ΣΦΑΙΡΑ")

Α. Γαζιάδης Πειραιεύς - 1910

Α. Γαζιάδης Πειραιεύς - 1920

Ο Αναστάσιος Γαζιάδης οπωσδήποτε μετά το 1907, μετακόμισε το φωτογραφείο του στον οδό Τσαμαδού 17. Την περίοδο εκείνη ανέγραφε στα οπισθόφυλλα των φωτογραφιών του "έναντι τηλεγραφείου Πειραιώς". Μέχρι το 1907 η ένδειξη ήταν "έναντι Αγίας Τριάδος".

Το 1910 καθώς η φήμη του είχε απλωθεί πέρα των πειραϊκών ορίων άνοιξε δεύτερο Φωτογραφείο στην Αθήνα στην οδό Μητροπόλεως 2, ενώ διατηρούσε παράλληλα και το φωτογραφείο του Πειραιώς. 




Το 1915 μετακόμισε το φωτογραφείο στην Αθήνα από την οδό Μητροπόλεως, στη συμβολή των οδών Αιόλου και Σταδίου ενώ το 1920 επέστρεψε εκ νέου εκ νέου στην Πλατεία Συντάγματος γωνία Φιλελλήνων και Μητροπόλεως 1. 

Κοντά του εργάζονταν και οι τρεις γιοί του ο Δημήτρης, ο Κώστας και ο Μιχάλης, που από το 1924 ασχολήθηκαν και με τον κινηματογράφο. Ο Αναστάσιος Γαζιάδης πέθανε το 1931 και την παράδοση που ο ίδιος δημιούργησε συνέχισαν οι γιοι του και ειδικώς ο Δημήτριος Γαζιάδης που υπήρξε πρωτοπόρος της ελληνικής κινηματογραφίας. 


Διαφήμιση του 1902

Ο Δημήτριος Γαζιάδης γεννήθηκε στον Πειραιά το 1899 και σπούδασε επί τέσσερα χρόνια στην Ακαδημία Κινηματογραφίας και Φωτοχημείας του Μονάχου από όπου έλαβε το δίπλωμα ως αριστούχος. Το 1916 όταν ιδρύθηκε στο Βερολίνο η ΟΥΦΑ προσλήφθηκε ως οργανωτής των κινηματογραφικών της στούντιο και στη συνέχεια υπήρξε ένας από τους οπερατέρ της Γερμανίας. Εργάστηκε και ως σκηνοθέτης ταινιών στην Γερμανία. 

Κατά την διάρκεια του Μικρασιατικού πολέμου προσκλήθηκε ο Γαζιάδης από την κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη και κινηματογράφησε τις μάχες του μετώπου. Το 1924 ο Δημήτριος Γαζιάδης μαζί με τον πατέρα του Αναστάσιο και τους αδελφούς του Κώστα και Μιχάλη ίδρυσαν την πρώτη σοβαρή ελληνική κινηματογραφική εταιρεία παραγωγής με την επωνυμία «ΝΤΑΓΚ ΦΙΛΜΣ» (DAG FILMS) η οποία ασχολήθηκε με την παραγωγή τουριστικών ταινιών αλλά και ταινιών για λογαριασμό της ελληνικής κυβερνήσεως καθώς και για την καταγραφή επικαίρων. 

Πολλές ταινίες γυρίστηκαν από την «ΝΤΑΓΚ ΦΙΛΜΣ» όπως:
«Έρως και κύματα» με τον Βεάκη την Μιράντα και τον Τσακίρη, 
- «Προμηθέας Δεσμώτης» με την ομάδα του Σικελιανού, 
- «Λιμάνι των Δακρύων» με τον Ροζάν και την Μίρβα, 
- «Αστέρω» σε σενάριο του Παύλου Νιρβάνα, 
- «Απάχηδες των Αθηνών» του Χατζηαποστόλου με την Μαίρη 
    Σαγιάννου, τον Γιάννη Πρινέα, τον Πέτρο Κυριακό, 
- «Μπόρα» σε σενάριο ξανά του Παύλου Νιρβάνα, 
- «Φιλησέ με Μαρίτσα» με την Μαίρη Σαγιάννου, 
- «Έξω φτώχεια» οι οποίες προβλήθηκαν με μεγάλη επιτυχία. 





Να σημειωθεί ότι χάρη στις ενέργειες των Αδελφών Γαζιάδη και ειδικώς του Δημητρίου επιτεύχθηκε το 1930 η μείωση φόρου Δημοσίων Θεαμάτων για τις ελληνικές ταινίες σε 10 τοις εκατό μόνο. Ο Δημήτριος Γαζιάδης είχε συστηματοποιήσει την καταγραφή ιστορικών γεγονότων στην Ελλάδα και είχε δημιουργήσει ένα αρχείο που συμπεριελάμβανε γεγονότα για την περίοδο 1912 – 1940. Το αρχείο αυτό το είχε προσφέρει επανειλημμένα στην ελληνική κυβέρνηση αλλά ουδέποτε είχε τύχει απαντήσεως.

Αναχώρηση στρατού από τον Πειραιά για το μέτωπο των Βαλκανικών Πολέμων-1912.
(Α. Γαζιάδης)
 
Η σωρός του ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ μεταφέρεται με το εύδρομο "Ναύαρχος Μιαούλης" στον Πειραιά. Κόσμος συγκεντρωμένος στην προκυμαία για την υποδοχή.
(Α. Γαζιάδης 4 Απριλίου 1907)  

Εορτασμός Θεοφανείων 1910 στο λιμάνι του Πειραιά

Λίγο πριν το θάνατό του είχε διασκευάσει για σενάριο ταινίας την τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή αλλά δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει. 
Ο Δημήτριος Γαζιάδης πέθανε στις 17 Μαΐου 1959 και η κηδεία του έγινε την επομένη ημέρα 18 Μαΐου στο Α’ Κοιμητήριο Αθηνών.

Την δεκαετία του 1930 φαίνεται ότι τα αδέλφια Γαζιάδη λειτουργούσαν κατάστημα και στην οδό Εμμανουήλ Μπενάκη 14 από όπου προέρχεται και η παρακάτω φωτογραφία του 1937




Το έργο τόσο του Αναστασίου Γαζιάδη όσο και των υιών του είναι ανεκτίμητο. Όσον αφορά στην τοπική ιστορία του Πειραιά δεν υπάρχει γεγονός που να μην έχει απαθανατιστεί από το φακό των Γαζιάδων. Ελληνικά και ξένα πολεμικά ή εμπορικά πλοία, στόλοι που ναυλοχούν στο φαληρικό όρμο, αφίξεις βασιλέων και πρωθυπουργών, τελετές Θεοφανείων ή μετακομιδές νεκρών προσωπικοτήτων, αποτυπώθηκαν για πάντα στην ιστορία της πόλης.  


 Διαβάστε σχετικά:

Η ταινία "Αστέρω". Μια "πειραιώτικη" παραγωγή (1929)

Οι πρώτοι φωτογράφοι του Πειραιά

Ο Γεώργιος Α΄ στο φωτογραφείο στο Παρίσι του Σόλωνα Βάθη. Ο Σ. Βάθης ήταν ο επίσημος φωτογράφος της Βασιλικής Αυλής
Οι αδελφοί Σόλων και Ξενοφών Βάθη άνοιξαν το πρώτο φωτογραφείο στον Πειραιά στην οδό Μπουμπουλίνας (Βουβουλίνας τότε για πολλούς), γύρω στα 1860 - 1861. Γιαυτό και θεωρούνται οι πρώτοι επαγγελματίες φωτογράφοι του Πειραιά. Όμως σε σύντομο χρονικό διάστημα τα δύο αδέλφια θα σταματήσουν να συνεργάζονται αφού όμως πρώτα είχαν γίνει γνωστοί. 

Ο μεν Σόλων Βάθης θα αναχωρήσει για το Παρίσι όπου θα ανοίξει εκεί φωτογραφείο και θα διακριθεί. Επειδή το φωτογραφείο του το άνοιξε δίπλα στο Γαλλικό Χρηματιστήριο το ονόμασε "Photographie Franco Hellenique de la bourse". Στην παρισινή έκθεση του 1887 κατέλαβε την πρώτη θέση, ενώ ο τότε Βασιλιάς των Ελλήνων τον είχε αναδείξει ως Βασιλικό Φωτογράφο, με αποτέλεσμα έκτοτε στο οπισθόφυλλο των φωτογραφιών του να βάζει την επισήμανση Photographe de S.M. Roi des Hellenes et de S.A.R. le Prince Royal.

Ο ευεργέτης Ανδρέας Συγγρός και αυτός στο Ατελιέ του Σόλωνα Βάθη στο Παρίσι

Υπήρξε εφευρέτης νέων τεχνικών στην φωτογραφία ενώ κατασκεύαζε δικό του φωτογραφικό χαρτί που έφερε την ένδειξη Papier Vathis. Ήταν από τους πρώτους που πειραματίστηκαν με τον τεχνητό χρωματισμό των φωτογραφιών και είχε μια δική του τεχνική που χρωμάτιζε τις τότε άχρωμες φωτογραφίες. 

Τα "ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ" στις 15 Ιουνίου του 1902 αναφέρουν: 

"Ο εν Παρισίοις έλλην φωτογράφος κ. Σόλων Βάθης, προ μηνών εφεύρε μέθοδον δια της οποίας προσδίδει εις τα φωτογραφίας όψιν χρωματισμού"

Όσον αφορά εμάς στην Ελλάδα δεν υπάρχει φωτογραφία επιφανούς άντρα την εποχή εκείνη που δεν είναι δική του. Εύποροι, πολιτικοί, βιομήχανοι, ταξίδευαν στο Παρίσι με αποκλειστικό σκοπό μια φωτογράφηση στο ατελιέ του Σόλωνα Βάθη. Μερικοί εξ αυτών είναι ο Χαρίλαος Τρικούπης, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄, ο Ανδρέας Συγγρός κ.α.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης φωτογραφίζεται στο ατελιέ του Σόλωνα Βάθη στο Παρίσι. Η φωτογράφηση αφορούσε διαφορετικές πόζες όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε ανάμεσα στις δύο φωτογραφίες
Ο Χαρίλαος Τρικούπης ποζάρει στο Ατελιέ του Σόλωνα Βάθη στο Παρίσι

O αδελφός του Ξενοφώντας Βαθής θα φύγει από τον Πειραιά λίγο αργότερα μετά τον χωρισμό με τον αδελφό του και θα εγκατασταθεί στην Αθήνα. Εκεί θα συνεργαστεί με έναν άλλο φωτογράφο τον Αθανάσιο Κάλφα. Όταν λοιπόν στο οπισθόφυλλο μιας φωτογραφίας βλέπουμε την σφραγίδα τους "ΑΔΕΛΦΟΙ ΒΑΘΗ" γνωρίζουμε ότι αναφερόμαστε στην εποχή που είχαν φωτογραφείο στον Πειραιά. Η σφραγίδα στο οπισθόφυλλο "ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Α. ΚΑΛΦΑ ΚΑΙ Ξ. ΒΑΘΗ" αναφέρεται στην μετά Πειραιώς εποχή. Μετά ανοίγει αποκλειστικά δικό του φωτογραφείο στην οδό Ερμού κοντά στον Σύνταγμα και κατέχει δύο ρεκόρ. Του πρώτου φωτογράφου στον Πειραιά και του πέμπτου επαγγελματία φωτογράφου στην Αθήνα του 19ου αιώνα.


Ο Ξενοφών Βάθης έγινε διάσημος από τις μοναδικές για την εποχή του φωτογραφίες. Φωτογράφησε τους ληστές του Δήλεσι καθώς και ληστρικές συμμορίες που λυμαίνονταν τότε την επαρχία όπως , έπιαναν ομήρους ξένους συνήθως και ζήταγαν λύτρα. Αποτελούσαν αληθινή μάστιγα για τους περιηγητές. Αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο τον πρώτο ρεπόρτερ αφού τα θέματά του απασχολούσαν τις ειδήσεις της εποχής. 

1870  Οι Αρβανιτάκηδες (οι τρεις στο κέντρο, ο ένας με την φουστανέλα αριστερά, δεξιά ο καθιστός και αμέσως δίπλα του ο όρθιος) μόλις έχουν συλληφθεί από την Βασιλική Χωροφυλακή. Υπεύθυνοι για την σφαγή απαχθέντων στο Δήλεσι
Τα κεφάλια των Ληστών του Δήλεσι προς λαϊκή έκθεση. Φωτογραφία του Ξενοφώντα Βάθη
Τρεις από την ληστοσυμμορία που η δράση της τερματίσθηκε στις 30 Μαΐου 1870
 Τους αδελφούς Βάθη, ακολούθησε ο Αναστάσιος Γαζιάδης ο οποίος επίσης άνοιξε φωτογραφία στον Πειραιά και τον οποίο θα παρουσιάσουμε σε επόμενη ανάρτηση.

Τυπογραφείο Αδελφών Ταρουσόπουλου στην Καστέλλα

Φωτογραφία Δημήτρη Παπαδήμου 1964

"Στο τυπογραφείο που ανακάλυψα.....αξιοπρόσεχτος τόπος. Στην άκρη του Νέου Φαλήρου, μια παλιά πόρτα σκουριασμένη στη ρίζα του βράχου της Καστέλλας. Ως την κορυφή του βράχου, κλιμακωτά, διάφορες οικοδομές που καταλήγουν στο σπίτι των Ταρουσόπουλων. Το τυπογραφείο μέσα, το ίδιος ύφος σκιερής ερημιάς και τάξης σαν μοναστήρι" έγραφε ο Γιώργος Σεφέρης τον Φεβρουάριο του 1940 κατά την πρώτη του επίσκεψη στο θρυλικό αυτό τυπογραφείο.

Φωτογραφία Δημήτρη Παπαδήμου 1964


Εκεί στην Καστέλλα είχε μεταφερθεί από το χάραμα του 20ου αιώνα το τυπογραφείο μιας οικογένειας που αφοσιώθηκε στην τέχνη της τυπογραφίας αφού είχε ξεκινήσει αρχικά από τα μέσα του 19ου αιώνα στην Ζάκυνθο. Το 1851 άρχισε η διαδρομή στην τυπογραφική τέχνη της οικογένειας όταν ο Νέστορας Ταρουσόπουλος έγινε διευθυντής στο τυπογραφείο "ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ" που ίδρυσε στην Ζάκυνθο λόγιος Σέργιος Ραφτάνης στο οποίο εργάζεται μαζί με τα μικρότερα παιδιά του.

 Ο μεγαλύτερος γιος του ο Στέφανος Ταρουσόπουλος (γεν. 1859) ήταν αρχικά στρατιωτικός ιατρός αλλά με την καταστροφή του 1922 παραιτήθηκε λόγω του ότι ήταν φιλοβασιλικός και με την έκπτωση του Βασιλιά αποχώρησε από το στράτευμα και αφοσιώθηκε στο τυπογραφείο, το οποίο πλέον είχε μεταφερθεί στην Καστέλλα από το 1901 κάτω ακριβώς από την οικία του και που μέχρι τότε το λειτουργούσαν τα αδέλφια του. 

Παρά τα 63 χρόνια ο Στέφανος, δούλευε δραστήρια μαζί με τα αδέλφια του, τα ανίψια του και τα παιδιά του. Είχε τρία παιδιά την Άννα (1887-1975), τον Πέτρο (1889-1981) και τον Νέστορα (1883-1984).



Ο Στέφανος ήταν που αναδιοργάνωσε το τυπογραφείο με καινούργια μηχανήματα που ήρθαν από την Ευρώπη και με νέα σειρά στοιχείων που έφτασαν από την Βιέννη.

Άποψη της παραλίας σε φωτογράφηση του Δημήτρη Παπαδήμου (1964)

Οι Ταρουσόπουλοι απέκτησαν γρήγορα την φήμη των ιδιόρρυθμων τυπογράφων αλλά σπουδαίων καλλιτεχνών. Εκεί τύπωνε τα βιβλία του όχι μόνο ο Σεφέρης, αλλά και ο Στρατής Δούκας, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Ανδρέας Εμπειρίκος.


Αργότερα τα παιδιά του Πέτρος και Νέστορας διαδέχτηκαν τον πατέρα τους και εργάστηκαν ασταμάτητα στο τυπογραφείο μέχρι και το 1969.

Το 1969 που το τυπογραφείο διαλύθηκε Ο γιος του Στέφανου, Νέστορας είπε ότι τα φορτηγά φόρτωσαν τυπογραφικά στοιχεία μοναδικά στην Ευρώπη που το βάρος τους έφτανε τους 18 τόνους. Υπήρχε τόσο μεγάλη ποικιλία τυπογραφικών χαρακτήρων σε όλη την κλίμακα πεζών και κεφαλαίων από τα στοιχεία των 6 στιγμών ως και των 48, σε διπλή σειρά ελληνικά και λατινικά που έφθαναν τον απίθανο αριθμό των 2.200 ειδών.

Το τυπογραφείο του Ταρουσόπουλου όπως ήταν λίγο πριν την κατεδάφισή του. Ίσως η τελευταία φωτογραφία.



Τον Δεκέμβριο του 2000 το Τυπογραφείο Ταρουσόπουλου στην Καστέλλα γκρεμίζεται με τις ευλογίες της Πολεοδομίας Πειραιά. Το τυπογραφείο που μεταξύ άλλων είχε τυπώσει και το "ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ" του Οδυσσέα Ελύτη δεν υπάρχει πια. Κατεδαφίστηκε προκειμένου στην θέση του να ανεγερθεί εμπορικό κέντρο


Το 1990 ο Κάσδαγλης αφηγείται την ιστορία των αδελφών Ταρουσόπουλου στο βιβλίο "Το Αγλαότεχνο Τυπογραφείο των Αδελφών Ταρουσόπουλου" (Εκδόσεις Άγρα).

Αφιέρωμα στο Τυπογραφείο των Αδελφών Ταρουσόπουλων πραγματοποίησε το βιβλιοπωλείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Αμερικής 13.


Ποιος  ήταν ο φωτογράφος του Τυπογραφείου των αδελφών Ταρουσόπουλου;

Το 1964 ο φωτογράφος Δημήτρης Παπαδήμος, προβαίνει στην φωτογράφηση του τυπογραφείου που ακόμα και τότε αποτελούσε ένα είδος τυπογραφικού μουσείου. Ο Παπαδήμος ήταν Έλληνας προερχόμενος από την Αίγυπτο. Υπηρέτησε ως στρατιωτικός φωτογράφος των Ελληνικών Δυνάμεων της Μέσης Ανατολής και άφησε σε εμάς σήμερα ένα φωτογραφικό αρχείο αποτελούμενο από 65.000 φωτογραφίες, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν φωτογραφήσεις του Τσαρούχη, Ζαν Κοκτώ, Ανδρέα Νομικού, Φιλίπ Σέρραντ, Γεωργίου Σεφέρη, Γιώργου Καστίμπαλη, Μίνου Αργυράκη, Μελίνας Μερκούρη και πολλών άλλων.







Πηγές:
Εφημερίδα Καθημερινή (Θραύσμα ιστορίας το Τυπογραφείο των Αδελφών Ταρουσόπουλου)
Εφημερίδα Βήμα (Οι τυπογράφοι του Σεφέρη)
Εφημερίδα ΑΥΓΗ (Οι ιδιότροποι μάστορες της τυπογραφίας)
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (Αφιέρωμα στο τυπογραφείο των Αδελφών Ταρουσόπουλων)\
Φωτογραφίες του Δημήτρη Παπαδήμου 




"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"