Στο στούντιο για το βιβλίο "1900" με την Κωστούλα Ροντήρη

Στο ραδιοφωνικό στούντιο Παραπολιτικά FM 90.1. Από αριστερά προς τα δεξιά Γιώργος Λεκάκης, Ανδρέας Μαζαράκης, Κωστούλα Ροντήρη και Στέφανος Μίλεσης


Του Στέφανου Μίλεση

Μεσάνυχτα Τρίτης 28 Ιουλίου 2015, ξεκινούσε η εκπομπή των Ανδρέα Μαζαράκη και Γιώργου Λεκάκη στο Πειραιώτικο σταθμό "Παραπολιτικά" που εκπέμπει στα 901. 

Δεν ήταν η πρώτη φορά που πήγαινα στο συγκεκριμένο σταθμό καθώς και στο παρελθόν είχα προσκληθεί να μιλήσω για θέματα που άπτονταν στην ιστορία και στον πολιτισμό του Πειραιά. 

Αυτή την φορά θα πήγαινα να παρουσιάσω το βιβλίο με τίτλο "1900", το οποίο σε συνεργασία με τον Παναγιώτη Τριπόντικα είχε ολοκληρωθεί λίγους μήνες πριν και είχε εκδοθεί από το Πλωτό Ναυτικό Μουσείο "Αβέρωφ" χορηγία της Υδρογραφικής υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού. 



Όπως καταμαρτυρεί και ο ίδιος ο τίτλος του βιβλίου, η ιστορία εξελίσσεται το έτος 1900. Η τότε Ελλάδα των μόλις δυόμιση εκατομμυρίων κατοίκων, μόλις είχε βγει ηττημένη από τον λεγόμενο "ατυχή πόλεμο του 1897". Μια χώρα λοιπόν κατεστραμμένη οικονομικά, έχοντας κηρύξει πτώχευση, με τον Διεθνή Οικονομικό έλεγχο να εποπτεύει πλήρως τις δαπάνες του κράτους, αποφασίζει στις δύσκολες εκείνες στιγμές να στηριχθεί στον άδολο πατριωτισμό της ομογένειας της Αμερικής. 





Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, διακόσιοι δεκαπέντε άνδρες που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, συναντιούνται για να εκτελέσουν το πρώτο θαλασσινό τόλμημα από ίδρυσης του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Να επιδείξουν την ελληνική Σημαία, στους εξήντα χιλιάδες Έλληνες ομογενείς της Αμερικής για πρώτη φορά. Γιατί στην Αμερική μπορεί μέχρι τότε να εκτελούσαν δρομολόγια εμπορικά πλοία ιδιωτών εφοπλιστών, αλλά πλοίο του Ελληνικού Κράτους, επίσημη αποστολή από την σύσταση του σύγχρονου ελληνικού κράτους και έπειτα, ουδέποτε είχε γίνει! 

Και επειδή ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος ύψωσε τότε εμπόδιο στην πραγματοποίησή του, με πρόσχημα τα περιττά έξοδα του διάπλου, οι ηρωικοί εκείνοι Αξιωματικοί αποφασίζουν να το πραγματοποιήσουν σχεδόν αδαπανώς για το κράτος, χρησιμοποιώντας στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής πανιά! 




Αυτή ήταν οι Έλληνες του 1900 που έδειξαν σε όλο τον κόσμο την ελληνική ναυτοσύνη, την θαλασσινή ψυχή ενός Έθνους, που αντίθετα από τις έξωθεν εντολές, αποφασίζουν τον περίπλου του Ατλαντικού ωκεανού όχι από την συντομότερη διαδρομή, αλλά από εκείνη που είχε χαράξει ο μέγας θαλασσοπόρος Χριστόφορος Κολόμβος, με ένα επισφαλές ιστιοφόρο το "Ναύαρχος Μιαούλης". Ανάμεσά τους ο Παύλος Κουντουριώτης και άλλοι 23 Αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού, οι οποίοι ηγούνται της προσπάθειας αυτής.

Αργότερα όλοι αυτοί οι Αξιωματικοί θα μεγαλουργήσουν ως ήρωες πολέμου, ως μαχητές των Βαλκανικών μετώπων, δείχνοντας ότι η στόφα του Έλληνα μαχητή είναι φτιαγμένη από το ίδιο κράμα ώστε να αντέχει και στις περιόδους πολέμων αλλά και στις περιόδους "ειρήνης".

Εκείνο το ταξίδι στην Αμερική κατέρριψε όλες τις πρωτιές του τότε Ελληνικού κράτους. Ένα πλοίο που εκπροσωπεί έναν λαό, ένα Έθνος, διαπλέει με ιστία τον ωκεανό και φέρνει για πρώτη φορά την Σημαία στο Νέο Κόσμο. Την δυσκολία άλλωστε του εγχειρήματος του "Μιαούλη" απεικονίζουν και οι αναρίθμητες δημοσιεύσεις των ξένων εφημερίδων της  εποχής. Μέσα σε ένα διάστημα πέντε μηνών δημοσιεύονται εκατοντάδες άρθρα σε αμερικανικές εφημερίδες. 

Δεν ήταν τυχαίο και το γεγονός πως τους Έλληνες Αξιωματικούς υποδέχθηκε ο ίδιος ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Ουίλιαμ Μακίνλεϋ στον Λευκό Οίκο και άλλα τεράστια ονόματα της εποχής εκείνης όπως ο πατέρας του ηλεκτρισμού Θωμάς Έντισον! 

   Και ενώ είχε καλυφθεί το πρώτο τέταρτο παρουσίασης του βιβλίου, εισέρχεται στο Στούντιο η Κωστούλα Ροντήρη! Η κόρη του μοναδικού Πειραιώτη Δημητρίου Ροντήρη, του μεγάλου αυτού Πειραιώτη θεατρικού δάσκαλου και μέγα σκηνοθέτη, ιδρυτή του "Πειραϊκού Θεάτρου"

Δεν ήταν η πρώτη φορά που οι Λεκάκης και Μαζαράκης εξέπλητταν όχι μόνο εμένα αλλά και τους πολλούς ακροατές της εκπομπής τους με τις ποιοτικές επιλογές τους. Η Κωστούλα Ροντήρη αφού άκουσε με μεγάλη προσοχή την ανάπτυξη της θεματολογίας του βιβλίου, εντυπωσιάστηκε, ενώ όλοι εμείς είχαμε εντυπωσιαστεί από την δική της παρουσία, καθώς η μαρτυρία της και η θύμησή της για τον πατέρα της, αποτελεί ένα σπάνιο ιστορικό τεκμήριο για κάθε λάτρη της πειραϊκής ιστορίας, του θεάτρου και του πολιτισμού γενικότερα.

Από αριστερά ο Γιώργος Σπάρτακος Πατεράκης, η Ροσέλα Λανέ, ο Γιώργος Λεκάκης, ο Ανδρέας Μαζαράκης, η Κωστούλα Ροντήρη και η Μαρία Βέργου. Πίσω ο Στέφανος Μίλεσης.


Η Κωστούλα Ροντήρη μίλησε για τη προσφορά το πατέρα της στη αναβίωση του αρχαίου Ελληνικού Θεάτρου, για τις περιοδείες του σε όλο τον κόσμο, για την τίμηση που έγινε στο πρόσωπό του από τον Λεύκο Οίκο, όπως αναφέρθηκε και στο βιβλίο "1900" ότι έγινε με τον Παύλο Κουντουριώτη. Παράλληλα μίλησε και για την εγκληματική αδιαφορία που έχουν επιδείξει οι "αρμόδιοι" φορείς πολιτισμού που αγγίζει τα όρια της πολεμικής στο πρόσωπο του Ροντήρη.


Η προτομή του Ροντήρη την εποχή ακόμη που υπήρχε αναρτημένη η ενημερωτική πινακίδα. 


Ο Ροντήρης διετέλεσε σκηνοθέτης του Εθνικού Θεάτρου, ενώ στην συνέχεια ίδρυσε το "Πειραϊκό θέατρο" με το οποίο έδινε παραστάσεις αρχαίας Τραγωδίας σε όλη την Ευρώπη, στην Βόρεια, Νότια Αμερική και στην Ασία. Από τον Ροντήρη και το "Πειραϊκό Θέατρο" μεταδόθηκε όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο, η σύγχρονη θεατρική αρχαιοελληνική δραματική παιδεία. 

Για τον Ροντήρη είχα ασχοληθεί στο παρελθόν, γράφοντας διάφορα άρθρα για την ζωή του και το έργο του, αλλά κυρίως για το μικρό υπαίθριο θεατράκι του Προφήτη Ηλία, που σήμερα δεν υπάρχει αφού ο Σκυλίτσης το κατέστρεψε, καθώς ήταν έργο του προοδευτικού Δημάρχου Πειραιώς, του Δημήτρη Σαπουνάκη που με την βοήθεια του λογοτέχνη Νικηφόρου Βρεττάκου αλλά και του ίδιου του Ροντήρη είχαν στήσει στην πλευρά του λόφου που βλέπει προς την Σαλαμίνα, αντίθετα δηλαδή από το Βεάκειο θέατρο που ανεγέρθηκε μεταγενέστερα στην πλευρά του λόφου του Προφήτη Ηλία που βλέπει προς το Νέο Φάληρο.

Το υπαίθριο θέατρο του Σαπουνάκη ακολουθούσε την κατωφέρεια του λόφου.
Σήμερα μόνο ελάχιστα διαζώματα έχουν απομείνει


Εκεί ο Δημήτρης Ροντήρης είχε ανεβάσει από τις 3 έως τις 12 Οκτωβρίου του 1958 την παράσταση "Πέρσες" του Αισχύλου. Εκείνες οι παραστάσεις εισήγαγαν κάτι πραγματικά πρωτοποριακό, καθώς  ο Ροντήρης αντί σκηνικών παράστασης, χρησιμοποίησε το σκηνικό του ορίζοντα που ήταν το νησί της Σαλαμίνας, καθώς η παράσταση αναφερόταν στην συγκεκριμένη τοποθεσία!


Στο στούντιο με την Κωστούλα Ροντήρη για την παρουσίαση του βιβλίου "1900"  


Με τις ευχές λοιπόν των Ανδρέα Μαζαράκη και Γιώργου Λεκάκη, αλλά και της Κωστούλας Ροντήρη, το νέο βιβλίο με τίτλο "1900" να είναι καλοτάξιδο και να μεταλαμπαδεύσει στους Έλληνες του σήμερα, αυτό που έγραφε πρωτοσέλιδο η εφημερίδα της Αμερικής "Ατλαντίς" όταν ο "Μιαούλης" εισερχόταν για πρώτη φορά σε αμερικανικό λιμάνι. "ΘΑΡΡΕΙΤΕ, ΕΛΠΙΖΕΤΕ, ΕΡΓΑΖΕΣΘΕ!". Δηλαδή να έχετε θάρρος, να ελπίζετε και να εργάζεσθε και σύντομα μια Ελλάδα θα αναγεννηθεί όπως το μικρό και ακατάλληλο σκαρί του "Ναύαρχος Μιαούλης" πέτυχε, διαπλέοντας με πανιά τον Ατλαντικό και έφτασε να μας συναντήσει. 


Ακούστε: 

Την ραδιοφωνική εκπομπή για τον Δημήτρη Ροντήρη


Διαβάστε επίσης:

Στο παλιό υπαίθριο θεατράκι του Προφήτη Ηλία (1958)




Ο Πειραιάς του Φώτη Σωτηρόπουλου (Art Galleries)

Το παλιό Τραμ. Έργο του Δ. Σταματίου


Του Στέφανου Μίλεση

Ο Φώτης Σωτηρόπουλος είναι μια από τις περιπτώσεις ανθρώπων που αμέσως σου κινεί την περιέργεια να μάθεις κάτι παραπάνω, μόλις ακούσεις έστω και το ξεκίνημα της αφήγησής του.

 Γεννημένος εκτός Πειραιά, δεν γνώριζε τίποτε για την πόλη μας, έως ότου αποφάσισε να εγκατασταθεί επαγγελματικά σ΄ αυτήν. Από το 2000 λειτουργεί γκαλερί με πίνακες ζωγραφικής επί της Ηρώων Πολυτεχνείου 62, στην Τερψιθέα με την επωνυμία "Sotiropoulos Art Galleries".

 Έκτοτε δεν περιορίστηκε να έχει τον Πειραιά μόνο ως επαγγελματική του έδρα, αλλά εγκαταστάθηκε μόνιμα σ΄αυτόν, τον αγάπησε και έγινε φανατικός υπέρμαχός του. Κινήθηκε ουσιαστικά αντίθετα στο ρεύμα της εποχής που μας έχει συνηθίσει να βλέπουμε επαγγελματίες να διατηρούν τις έδρες τους στον Πειραιά, να δηλώνουν Πειραιώτες, αλλά να έχουν επιλέξει για κατοικία τους εκτός της πόλης!

  Πολιτογραφημένος Πειραιώτης λοιπόν ο Φώτης Σωτηρόπουλος, φτάνει να υπερασπίζεται και να προβάλλει τον Πειραιά, δηλώνει θερμός υπερασπιστής της πειραϊκής τέχνης και ιστορίας, γεγονός που εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος, εάν επισκεφθεί τη γκαλερί του στην Τερψιθέα, που κατακλύζεται στην κυριολεξία από πίνακες με πειραϊκή θεματογραφία!

Ο Φώτης Σωτηρόπουλος στην γκαλερί του στην Ηρώων Πολυτεχνείου 62, στην Τερψιθέα

Ο ίδιος περιγράφει την πρώτη του επαφή με τον Πειραιά και καταθέτει την ιστορία του.

"Λειτουργώ το κατάστημα αυτό από τον Μάρτιο του 2000. Πριν από εμένα το κατάστημα λειτουργούσε με το ίδιο αντικείμενο, ο κ. Γιάννης Μπάκας, ο οποίος το ονόμαζε τότε "Γκαλερί Γκρέκα" και συνταξιοδοτήθηκε το Νοέμβριο του 1999. Τον γνώρισα τυχαία, καθώς εγώ δεν είχα τότε σχέση με τον Πειραιά, το πατρικό μου είναι στην Αθήνα, σύνορα Αμπελοκήπων και Ελληνορώσων. Για να είμαι ειλικρινής δεν είχα επαφές με τον Πειραιά και οι περιπτώσεις που είχα έρθει σε επαφή μαζί του, ήταν μετρημένες στα δάκτυλα του ενός χεριού!

Το Δημοτικό θέατρο σήμερα - Έργο του Δημήτρη Σταματίου


Όπως πολλοί Πειραιώτες που γνωρίζω σπανίως ανεβαίνουν στην Αθήνα, έτσι κι εγώ τότε δεν κατέβαινα στον Πειραιά, εκτός κι αν επρόκειτο να ταξιδέψω με πλοίο. Όταν άνοιξα λοιπόν το κατάστημα στον Πειραιά, τα πρώτα δύο χρόνια ανέβαινα στο σπίτι μου στην Αθήνα. Κάποια στιγμή αποφάσισα να εγκατασταθώ μόνιμα στον Πειραιά, καθώς είμαι άνθρωπος που επιθυμώ να μένω κοντά στον τόπο της εργασίας μου. Γενικά δεν μου αρέσει να βρίσκομαι διασκορπισμένος σε πολλά σημεία, αλλού η εργασία μου, αλλού το σπίτι μου. Θέλω να είμαι συγκεντρωμένος σε ένα μέρος και εκεί να στοχεύω την δράση μου.

Ηλεκτρικός Σταθμός Πειραιά του Σταματίου. Λάδι σε καμβά 1.20 Χ 1.50


Έτσι έμεινα αρχικά στην Ζέα κι αργότερα το 2008 μετακόμισα στην Πειραϊκή. Στον Πειραιά μετέφερα τα πολιτικά μου δικαιώματα, εδώ ψηφίζω, εδώ παντρεύτηκα, όλα εδώ. Εκτός από συναισθηματικά δέθηκα και τυπικά με τον Πειραιά. Νοιώθω πλέον Πειραιώτης. Η θάλασσα αποτελεί για μένα πλέον ένα σημείο αναφοράς και σταδιακά κάνω κι εγώ αυτό που κάποτε κατηγορούσα. Έπαψα να βγαίνω εκτός Πειραιά ή αν αυτό συμβεί, γίνεται σπάνια! Δεν νοιώθω λόγο να βγω εκτός καθώς η πόλη με καλύπτει πλήρως. Δεν έχω κάποιον λόγο για να βγω εκτός.

Το ΤΡΑΜ διέρχεται ανάμεσα στο παλαιό δημαρχείο και στην παλαιά εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Δεξιά ο Τινάνειος Κήπος. Μια ιπποκίνητη άμαξα κινείται αντίθετα. Έργο του Δ. Σταματίου. Λάδι σε καμβά 0.90 Χ 1.23


Στο σημείο αυτό Στέφανε θέλω να επαναλάβω κάτι που σου είχα πει και παλαιότερα, πως θεωρώ απαράδεκτο το γεγονός ο κάθε Δήμαρχος του Πειραιά, όποιος κι αν είναι αυτός, να ψηφίζεται και να εκλέγεται από την πόλη του και εκείνος να μένει αλλού! Θα έπρεπε να μένει στην πόλη που τον τίμησε, να αναπνέει τον ίδιο αέρα που αναπνέουν οι δημότες του, να κινείται στο ίδιο περιβάλλον. Αν δεν συμβεί αυτό, ποτέ δεν θα καταλάβει τον παλμό της πόλης, ποτέ δεν θα είναι πετυχημένος Δήμαρχος. Δεν μπορεί να δημαρχεύει αλλού και να είναι κάτοικος άλλης πόλης!

Ο Φώτης Σωτηρόπουλος έξω από την γκαλερί του,
μπροστά σε έναν πειραιώτικο πίνακα του Σταματίου
Το έργο του Σταματίου που προβάλει στην βιτρίνα του ο Σωτηρόπουλος


Η αγάπη μου για την πόλη που επέλεξα να ζω, τον Πειραιά, εκφράζεται μέσα από πολλούς πίνακες που διαθέτω στην γκαλερί μου κυρίως δύο ζωγράφων των Δημήτρη Σταματίου και Γιάννη Κούτρικα.

Πριν συνεχίσω όμως με την γνωριμία μου με τους δύο αυτούς ζωγράφους να πω ότι προέρχομαι από οικογένεια που ασκεί από παλιά αυτό το επάγγελμα. Ο πατέρας μου με τον θείο μου διατηρούν στην Αθήνα γκαλερί από το 1963. Είμαστε από τους παλιούς επαγγελματίες του χώρου. Ωστόσο η γνωριμία μου τόσο με τον Σταματίου όσο και με τον Κούτρικα, έγινε από εμένα και δεν είχε σχέση με τον επαγγελματικό παρελόν της οικογένειάς μου.

 
Έργο του Γιάννη Κούτρικα

Ο Δημήτρης Σταματίου είναι ένας καθαρά πειραιώτης ζωγράφος, γεννημένος στον Πειραιά, αγαπά την πόλη του και την τιμά με πίνακες που τον απεικονίζουν είτε στο παρελθόν είτε σήμερα. Απευθύνεται κύρια στους Πειραιώτες που αγαπούν την πόλη τους και επιθυμούν να την έχουν ακόμη και στο σαλόνι τους. Κακά τα ψέματα, για ποιό λόγο ένας Αθηναίος να θέλει να έχει στα μάτια του ένα τοπίο του Πειραιά και το αντίθετο. Ο καθένας θέλει να βλέπει τον τόπο που αγαπά. Ο Σταματίου επίσης φιλοτεχνεί και όμορφες αγιογραφίες. Είχε κάνει θυμάμαι δύο εκθέσεις των έργων του το 2009 και 2010. Η πρώτη ήταν στην οδό Αλκιβιάδου, γιαυτό και στην συνέχεια την απεικόνισε και σε πίνακά του. Η δεύτερη ήταν στο παλαιό ταχυδρομείο Πειραιά.

Οδός Αλκιβιάδου του Σταματίου


Ο Γιάννης Κούτρικας είναι μια διαφορετική ιστορία. Η θεματολογία του είναι ποικιλόμορφη, κυρίως είναι προσωπογράφος, αλλά τα τελευταία χρόνια ασχολείται και με θέματα της σύγχρονης ναυτιλίας, που βέβαια έχει ως βάση τον Πειραιά. Πρώτα συνεργάστηκα με τον Κούτρικα και μεταγενέστερα ακολούθησε και η γνωριμία με τον Σταματίου.

Έργa του Γιάννη Κούτρικα


Τα πειραιώτικα θέματα πάντως είναι γεγονός πως βρίσκουν μεγάλη ανταπόκριση από τους Πειραιώτες. Μπαίνουν μέσα ρωτούν, φωτογραφίζουν, θαυμάζουν, έστω κι αν δεν έχουν πρόθεση να αγοράσουν. Αυτό και μόνο δείχνει την μεγάλη αγάπη των πειραιωτών για την πόλη τους. Η πειραιώτες λατρεύουν την πόλη και το δείχνουν σε κάθε ενέργειά τους".

Στην συνέχεια κατεβήκαμε στον κάτω όροφο όπου ο Φώτης Σωτηρόπουλος μου έδειξε πολλά θέματα με πειραϊκή θεματογραφία που δεν ήταν δυνατόν λόγω του περιορισμένου χώρου του ισογείου να εκτεθούν εκεί.

Αριστερά το Μέγαρο του ΝΑΤ. Μπροστά ο χώρος που κάποτε καταλάμβανε το παλιό Ρολόι του Πειραιά. Διακρίνεται η νέα εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Έργο του Δ. Σταματίου 
Το παλιό Δημαρχείο με την πρώτη εκκλησία της Αγίας Τριάδας (με ένα καμπαναριό). Έργο Δ. Σταματίου, λάδι σε καμβά.
Έργο Γιάννη Κούτρικα

Η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου σήμερα. Έργο Δ. Σταματίου 1 Χ 2 μ.
Το Δημοτικό θέατρο στο πρόσφατο παρελθόν. Έργο του Σταματίου. Λάδι σε καμβά 0.70 Χ 1 μ.
Έργο Γιάννη Κούτρικα, 0.45 Χ 0.50
Άλλο ένα έργο με πειραϊκή θεματολογία του Σταματίου. Από δεξιά προς τα αριστερά. Αγία Τριάδα με μονό καμπαναριό, παλιό ρολόι Πειραιά, η πίσω πλευρά του Δημοτικού θεάτρου. ο Τινάνειος κήπος και ο Άγιος Σπυρίδωνας με το σπίτι του Μιαούλη μπροστά του.
Ο Παλιός Σιδηροδρομικός Σταθμός του Πειραιά. Μπροστά διέρχεται ιπποκίνητος τροχιόδρομος. Έργο Δ. Σταματίου. Λάδι σε καμβά 0.60 Χ 2.00


Στις Πειραϊκές γειτονιές του χθες

Φανοκόρος το 1935


Του Στέφανου Μίλεση

Οι γειτονιές της πόλης μας τα παλαιότερα χρόνια φυσικά, δεν είχαν την σημερινή κίνηση που προκαλεί η ασταμάτητη ροή των αυτοκινήτων, είχαν όμως μια άλλου είδους κίνηση εντελώς διαφορετική. Υπήρχε ένας κόσμος που πηγαινοερχόταν καθημερινώς, συνήθως κρατώντας ένα σταθερό ωράριο με εξαίρεση τις Κυριακές. 

Ο Γαλατάς με την καρδάρα:

Την κίνηση άνοιγε κάθε Δευτέρα πρωί ο γαλατάς με το ιπποκίνητο κάρο του, το βαριά φορτωμένο από μπουκάλια γάλα, που άφηνε στα σκαλάκια των σπιτιών στην εξώπορτα, παίρνοντας πίσω τα άδεια μπουκάλια της προηγούμενης ημέρας. Τέτοιος γαλατάς υπήρχε στον Πειραιά μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του '80 έχοντας μάλιστα αντικαταστήσει τους παλαιούς ξύλινους τροχούς του κάρου του, με λάστιχα αυτοκινήτου.

Ακόμη πιο παλιά, την θέση του κάρου κατείχε ένα κοπάδι από κατσίκες! Γαλατάς και κοπάδι σταμάταγαν έξω από κάθε σπίτι όπου η σπιτονοικοκυρά πήγαινε ένα άδειο δοχείο. Ο γαλατάς γέμιζε μια καρδάρα δική του αρμέγοντας επί τόπου τις κατσίκες. Η τιμή καθοριζόταν ανάλογα με τις πόσες καρδάρες γέμιζε ο γαλατάς, μέχρι να γεμίσει το δοχείο της νοικοκυράς. 

Κάποτε οι κάτοικοι μιας γειτονιάς είχαν ρίξει πολύ ξύλο σε έναν γαλατά όταν διαπίστωσαν πως η καρδάρα του ήταν γεμισμένη μέχρι ένα σημείο με νερό, ώστε να τους κλέβει! Τα πρώτα κουτιά γάλακτος που πωλήθηκαν σχετικά εύκολα ήταν εκείνα που περιείχαν γάλα σε μορφή σκόνης, απευθυνόμενο όμως μόνο στις μητέρες που δεν μπορούσαν να θηλάσουν τα παιδιά τους. 

Το φρέσκο γάλα που πωλούσαν στις γειτονιές οι γαλατάδες δύσκολα άλλαξε και οι εταιρείες γάλακτος κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες ώστε να πείσουν τους Έλληνες να αγοράσουν γάλα σε κονσέρβα.

"Κατά τον τελευταίο Βαλκανικόν Πόλεμον αι γενναίοι Έλληνες στρατιώται κατηνάλωσαν μεγάλας ποσότητας γάλακτος....το οποίον τοις έδωκε την δύναμιν και την υγείαν"
(Διαφήμιση ΒΛΑΧΑΣ 1916)


Κανάτια από την Αίγινα με νερό από τον Πόρο:

Αν ήταν καλοκαίρι ακολουθούσε ο παγοπώλης καθώς τα παλαιότερα χρόνια είτε τα σπίτια έβαζαν τα Αιγινήτικα κανάτια πάνω σε μια κολώνα πάγου, είτε αργότερα διέθεταν τα πρώτα ψυγεία πάγου, εκείνα τα ξύλινα με το βρυσάκι μπροστά. Υπήρχε μια φήμη που έκανε τα κανάτια Αιγίνης μοναδικά! Έλεγαν πως κανάτι Αιγίνης είχε την δυνατότητα να κρατά το νερό περισσότερο δροσερό, από τα υπόλοιπα κανάτια! Κανάτια Αιγίνης λοιπόν γεμισμένα με νερό Πόρου. Γιατί ήταν επίσης γνωστό πως το νερό του Πόρου ήταν το πιο ευεργετικό από όλα τα νερά! Ο Πειραιάς για πολλά χρόνια έπασχε από λειψυδρία και εξυπηρετείτο μόνο από πηγάδια και δημόσιες βρύσες αλλά και από τους υδροδιανομείς του νερού Πόρου.

Οι κρεμαστοί κήποι του μανάβη:

Λίγο αργότερα ακολουθούσε το διαδοχικό πέρασμα ενός ολόκληρου κόσμου πωλητών και μικροπωλητών. Ο Μανάβης με το γαϊδουράκι του το φορτωμένο με τα ψάθινα καλάθια που κρέμονταν δεξιά κι αριστερά ξέχειλα από πρασινάδα, φρούτα και λαχανικά δημιουργώντας την εντύπωση κρεμαστών κήπων στα πλευρά ενός γαϊδάρου! 

 Ο μανάβης εξυπηρετούσε ιδιαίτερα τις νοικοκυρές καθώς τότε ο μόνος τρόπος μεταφοράς ήταν με το διχτάκι. Συνεπώς ήταν ιδιαίτερα δύσκολο τα χρόνια πριν από το 1929, ημερομηνία που καθιερώθηκε ο θεσμός της λαϊκής αγοράς, να μεταφερθούν με το μικρό διχτάκι πατάτες, λεμόνια, μήλα, πορτοκάλια, λάχανα ή κουνουπίδια στις απότομες ανηφοριές του Πειραιά.

Αγορά με το διχτάκι από τον μανάβη


Ψαράς με πηλήκιο δύο σε ένα:

Ο ψαράς ήταν ιδιαίτερα χαρακτηριστικός τύπος καθώς ήταν συνήθως ξυπόλητος με το παντελόνι γυρισμένο προς τα πάνω για να μην βρέχεται όταν εργάζεται στο καΐκι. Από αυτή την συνήθεια έμεινε άλλωστε μέχρι και σήμερα η ονομασία «ψαράδικο πανταλόνι» όταν αναφερόμαστε σε κάθε παντελόνι που έχει τα παντζάκια προς τα πάνω. Ο ψαράς ήταν επίσης χαρακτηριστικός και για το ναυτικό του καπέλο το οποίο θύμιζε κάτι μεταξύ του πηληκίου του καπετάνιου και της τραγιάσκας με σκληρό όμως το γείσο. Ήταν κάτι ανάμεσα για να δείχνει ταυτόχρονα καπετάνεμα και ναυτοδουλειά! Δύο σε ένα! 

 Οι ψαράδες τότε δεν πωλούσαν τα ψάρια τους πάνω στο καΐκι όπως συμβαίνει σήμερα με όσους έχουν απομείνει κοντά στο ρολόι στο Πασαλιμάνι, αλλά τα φόρτωναν στο καλάθι και έκοβαν στον ποδαρόδρομο όλους τους δρόμους του Πειραιά για να είναι σίγουροι ότι οι κόποι τους δεν θα πάνε χαμένοι, αφού ψύξη δεν υπήρχε και τα ψάρια στο τέλος της ημέρας αν δεν είχαν πωληθεί πήγαιναν για πέταμα!

Ψαράς 1932


Η πλέον συνηθισμένη φωνή όμως ήταν του ψαρά καθώς τις περισσότερες φορές στον Πειραιά φώναζαν για την «μαρίδα του Φαλήρου» που ήταν φθηνή και περιζήτητη. Ανάρπαστα ήταν όλα τα είδη ψαριού που ήταν προσιτά στην τιμή τους όπως ο γαύρος, η αθερίνα, το μαριδάκι, η γόπα, η σαρδέλα.

Εκτός όμως από τους συνηθισμένους πλανόδιους πωλητές, υπήρχαν και άλλοι όπως ο καρεκλάς που τριγυρνούσε μέσα στις γειτονιές φωνάζοντας «ο καρεκλαααάς» κρατώντας την φωνή του παρατεταμένα στο «ααας». Αμέσως συνέχιζε με το μέγιστο ερώτημα «ποιος έχει καρέκλες για φτιάξιμο;». Οι καρέκλες αποτελούσαν ένα ξεχωριστό είδος επίπλου, που μπορούσε κάποιος να αγοράσει μόνο από τα Καθεκλοποιεία! Πωλούνταν δηλαδή μια εποχή, σε διαφορετικά καταστήματα από εκείνα των επίπλων. Κι αυτό είχε να κάνει με την επεξεργασία της ψάθας, που αποτελούσε το κάθισμα της καρέκλας. Η ψάθα ήταν υλικό που καταστρέφονταν εύκολα και συνεπώς την επισκευή της αναλάμβανε ο "Καρεκλάς". 

Καθεκλοποιείο Τζανέτου 1873
Καθεκλοποιείο Καστρινάκη - Βενιζέλου 1876


Επίσης υπήρχαν και πωλητές που εκτός του βασικού είδους πώλησης που φώναζαν, πωλούσαν και άλλα είδη που ήταν παράγωγά του. Για παράδειγμα ο Σαπουνάς εκτός των πράσινων σαπουνιών που πωλούσε, τροφοδοτούσε τις γειτονιές με σπαρματσέτα και με πετρέλαιο για τα καμινέτα!

Αγοράζω παλιά: 

Ο παλιατζής της εποχής ήταν λίγο διαφορετικός από ότι είναι στις μέρες μας. Σήμερα ο παλιατζής σου αδειάζει το πλυσταριό ή την αποθήκη με τίμημα να παραλάβει ότι δεν θέλεις… «υπόγεια, ταράτσες, αποθήκες αδειάζω» το σύνθημά του! 

Την εποχή εκείνη όμως, που τα πάντα είχαν αξία, τίποτα δεν χαριζόταν όσο παλαιό κι αν ήταν. «Ρούχα παλιά αγοράζω» διαλαλούσε ο παλιατζής της εποχής εκείνης σαν να ήταν βγαλμένος από τη ταινία «Ένας ήρωας με παντούφλες» με τον Βασίλη Λογοθετίδη, που σαν Στρατηγός εν αποστρατεία πωλούσε ότι είχε προκειμένου να συμπληρώσει τη πενιχρή του σύνταξη. Εκείνος ο παλιατζής κυκλοφορούσε με ένα τσουβάλι στην πλάτη και αυτό ήταν το σήμα κατατεθέν του, όμοιο με τον σάκο του Χριστουγεννιάτικου Άη Βασίλη.

Καμιά φορά, όχι όμως καθημερινά, άκουγες και το «μαχαίρια, ψαλίδια ακονίζω» του τροχιστή ή την βραχνή φωνή του γανωτή. Ο γανωτής ή γανωματής ή και γανωτζής έκανε το στίλβωμα στα τζετζερεδικά, στα μαγειρικά δηλαδή σκεύη. Επειδή είχε να κάνει με ζήτημα υγείας, ήταν από εκείνους που περνούσαν τακτικά.

Αλλά επίσκεψη στις γειτονίες δεν έκαναν μόνο οι πωλητές αλλά και εκείνοι που εργάζονταν σε διαφόρους τομείς όπως του καθαριστή του Δήμου που περνούσε με τον δίτροχο αραμπά κουνώντας στο ένα του χέρι ένα καμπανάκι όμοιο με εκείνο που χρησιμοποιούσαν οι δάσκαλοι της εποχής για να σημάνουν τα διαλείμματα. Αυτός λοιπόν με το καμπανάκι του έκανε γνωστή την παρουσία του.

Την εποχή των λυχνοστατών, λίγο πριν πέσει το σκοτάδι περνούσε και ο φανοκόρος που φρόντιζε για τον δημοτικό φωτισμό που συνήθως έπιανε τις γωνίες. Τα φανάρια δηλαδή τα τοποθετούσαν σε γωνίες δρόμων και διασταυρώσεις για να φωτίζουν σε διάφορες κατευθύνσεις. 

Τα φανάρια συνήθως τα τοποθετούσαν σε γωνίες δρόμων και διασταυρώσεις για να φωτίζουν σε διάφορες κατευθύνσεις. 


Υπήρχε και ένας άλλος κόσμος πωλητών και ανθρώπων που κάτι είχαν να προσφέρουν που δεν περνούσαν όμως έξω από τα σπίτια, αλλά είχαν πόστα σε κεντρικά σημεία και πλατείες και ο καθένας ήξερε που θα τους βρει. Τέτοιοι ήταν οι παγωτατζήδες, οι στραγαλατζήδες, οι λούστροι, οι γλυκατζήδες και τόσοι άλλοι (έχουμε αναφερθεί σ΄ αυτούς παλαιότερα) αλλά και αυτοί που έπαιζαν την ρομβία, τον πρόγονο της λατέρνας.

Υπήρχαν και οι «μικτοί» εκείνοι δηλαδή που είχαν χωρίσει την εργασία τους πότε στις πλατείες και πότε στις γειτονιές. Τέτοιοι ήταν οι καραγκιοζοπαίχτες που τα πρωινά φώναζαν στις γειτονιές για τις παραστάσεις που θα έδιναν τα βράδια στις πλατείες.

Κατά φαντασία δρόμοι:

Στις γειτονιές συνήθως υπήρχαν και τα αμέτρητα παιδιά η «μαρίδα» που έπαιζαν διαρκώς με μόνη εξαίρεση τις ώρες του σχολείου και του νυκτερινού ύπνου. Τις υπόλοιπες ώρες τις ημέρας, η «μαρίδα» τις έβγαζε στο δρόμο της γειτονιάς που ήταν φυσικά χωματόδρομος. Λέγοντας χωματόδρομο, δεν εννοούμε κανένα ομαλό δρόμο που είχε απλά χώμα, αλλά στην κυριολεξία έναν κατσικόδρομο, σκαμμένο από τις βροχές του χειμώνα και από την καθημερινή χρήση. Μεγάλα αυλάκια τον διαπερνούσαν άλλοτε στο κέντρο του, άλλοτε στα πλαϊνά του, ακόμη και κάθετα σ΄ αυτόν. 

Οδός Αιτωλικού 1938

Η μέθοδος του Μακαντάμ!

Από το 1939 επί Μιχάλη Μανούσκου και μετά άρχιζαν τα στενά, τα σοκάκια και οι δρομίσκοι να στρώνονται και αυτοί ελάχιστοι στο γενικό σύνολο των δρόμων της πόλης. Κάποτε ένας κεντρικός δρόμος του Πειραιά, θα δούμε ποιός, ήταν στρωμένος με μια μέθοδο που οι Έλληνες μηχανικοί την είχαν ονομάσει «Μακαντάμ»! Η ονομασία αυτή ήταν αποτέλεσμα από έναν Σκωτσέζο μηχανικό τον Μακ Άνταμ που το όνομά του είχε μετατραπεί σε μέθοδο μακαντάμ. Ήταν ας πούμε μια εξελιγμένη μορφή λιθόστρωτου δρόμου. Η μέθοδος μακαντάμ είχε εμφανιστεί για πρώτη φορά στον Πειραιά όταν το 1891 ο τότε Δήμαρχος Θεόδωρος Ρετσίνας έστρωσε όλη την παραλιακή οδό στο Πασαλιμάνι, μπροστά από την Πλατεία Κανάρη. Η στρώση εκείνου του δρόμου με αυτόν τον τρόπο θεωρήθηκε τόσο πρωτοποριακό στην εποχή του που τέθηκε ως παράδειγμα από τον Δήμο Αθηναίων, ενώ η εφημερίδα «Ακρόπολις» ζητούσε να στρωθούν έτσι όλοι οι δρόμοι της χώρας. Βέβαια ούτε οι δρόμοι στρώθηκαν κι όταν αυτό επιτεύχθη χρόνια αργότερα, έγινε με απλή λιθόστρωση των κεντρικών και μόνο δρόμων.

Ας μην χτυπούσες, να μην τις έτρωγες:

Για να γυρίσουμε όμως στα παιδιά της γειτονιάς, έμεναν όλη την μέρα στον δρόμο καθώς τι θα μπορούσαν να κάνουν στο σπίτι που ήταν υπέρμετρα μικρό; Μια αυλή με δωμάτια πέριξ που εκτελούσαν κάθε χρήση. Έτσι ο ανύπαρκτος χώρος του σπιτιού, ωθούσε τα παιδιά στον δρόμο. Και τα παιχνίδια τους ήταν πραγματικά άγρια και σκληρά! Πριν ακόμη διαδοθεί το ποδόσφαιρο, κυρίαρχη θέση κατείχε ο πετροπόλεμος και η σφενδόνα με το λάστιχο. Τα ατυχήματα ήταν συχνά και αντί πρώτων βοηθείων είχαν εξασφαλισμένο ένα καλό χέρι ξύλο. "Ας μην έπαιζες πετροπόλεμος, ας μην χτυπούσες, να μην τις έτρωγες"! Με λίγα λόγια κάνε ότι θες μονάχα κοίτα να μην γυρίσεις πίσω κλαίγοντας, ήταν το κεντρικό νόημα.

Σταδιακά το ποδόσφαιρο έγινε το επίσημο παιχνίδι των παιδιών, ενώ τα Σαββατοκύριακα μπορούσαν, να παρακολουθήσουν τις παραστάσεις του Καραγκιόζη. Αν και κινηματογράφοι υπήρχαν πολλοί ειδικά στο Πασαλιμάνι, τα παιδιά συνήθως έρχονταν σε πρώτη επαφή με αυτό το νέο είδος διασκέδασης, μέσω των πλανόδιων που έστηναν αυτοσχέδιες αίθουσες σε καφενεία ή και υπαίθρια. Την εποχή του Μεταξά καθιερώθηκαν και Κινητοί Παιδικοί Κινηματογράφοι που ανήκαν στην τότε Διοίκηση της Πρωτευούσης. Αν και παιδικοί είχαν ως κύριο σκοπό την προπαγάνδα των έργων του καθεστώτος σε σύντομα δίλεπτα ή τρίλεπτα συνήθως έργα που προηγούνταν της κυρίως παράστασης.


Ο κόσμος τα καλοκαίρια ακόμη κι αν είχε αυλές, ήθελε να συζητά με τους γείτονες. Γιαυτό και όλοι άρπαζαν τις καρέκλες τους και κάθονταν έξω από τα σπίτια τους. Υπήρχαν δρόμοι που έσφιζαν στην κυριολεξία από ζωή, όσο κι αν σήμερα μας φαίνεται απίστευτο.

Οδός Λεωχάρους 1936
Οδός Λεωχάρους σήμερα όπως εμφανίζεται στο Google Map. Γεμάτη από αυτοκίνητα, άδεια από ανθρώπους!


Διαβάστε επίσης:

Στις Λαϊκές Αγορές του Πειραιά




 

Το "Φιλολογικό" σαλόνι του Σουρή

Μετέχοντας σε πνευματιστική εκδήλωση του Σουρή. Στον τοίχο πίσω είναι αναρτημένες φωτογραφίες προσώπων που δεν βρίσκονται εν ζωή, με τους οποίους ο κύκλος προσπαθούσε να έρθει σε επαφή! 


Του Στέφανου Μίλεση

Προς τα τέλη του 1890 ξεκίνησε -άγνωστο πως- ένα νέο ρεύμα, μια τάση που ήθελε αρκετούς λογοτέχνες να ασχολούνται με τα πνευματιστικά φαινόμενα. 

Διακεκριμμένοι ποιητές και συγγραφείς της εποχής, ανάμεσά τους πολλοί Πειραιώτες, συγκεντρώνονταν σε ένα σπίτι και προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν μεταφυσικά με λογοτέχνες μιας άλλης εποχής που δεν βρίσκονταν φυσικά εν ζωή. Αρχικά τέτοιες συγκεντρώσεις σε πρώιμο στάδιο καταγράφηκαν στην Φρεαττύδα. Διάσημες όμως τότε έγιναν οι πνευματιστικές συγκεντρώσεις στο σπίτι που μόλις είχε αγοράσει ο Σουρής στο Νέο Φάληρο.

Οικία Γεωργίου Σουρή

Επί την οδού Ζαΐμη στο Νέο Φάληρο (σημερινός αριθμός 18)

Αξίζει να σημειωθεί ότι η αρίθμηση των οδών παλαιότερα ήταν αντίθετη της 

σημερινής, δηλαδή τα μονά δεξιά και τα ζυγά αριστερά.

Στο σαλόνι του Σουρή τα μεταφυσικά πειράματα έδιναν και έπαιρναν με την συμμετοχή μεγάλων ονομάτων της εποχής, όπως ο Μπάμπης Άννινος, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Πολέμης, ο Δαμβέργης, οι "Πειραιώτες" Παύλος Νιρβάνας, Γεώργιος Στρατήγης, Θεόδωρος Βελλιανίτης κ.α. 

Εκτός όμως από τους φιλολογούντες συμμετείχαν κι εκτός του κύκλου αυτού, όπως ο πρώην Δήμαρχος Αθηνών Μερκούρης, ο διευθυντής της "Διάπλασης των παίδων" Νικ. Παπαδόπουλος και πολλοί άλλοι.

Αυτός ήταν και ο περίφημος κύκλος, το περίφημο "Σαλόνι του Σουρή" που λανθασμένα οδήγησε αρκετούς τότε αλλά και σήμερα, να πιστέψουν πως επρόκειτο για ένα λογοτεχνικό σαλόνι και μόνο! Οι περισσότεροι όμως -τουλάχιστον οι μετέχοντες- γνώριζαν καλά πως μόνο λογοτεχνικό δεν ήταν. Ο Σουρής έγραψε για τον εαυτό του γνωρίζοντας τις φημές που κυκλοφορούσαν για τον ίδιο και το σπίτι του:

"Ο Αρχιμάγος ο Σουρής
και το σουξέ ο Θοδωρής 
(εννοεί τον Πρωθυπουργό Θεόδωρο Δηληγιάννη που επίσης είχε συμμετάσχει σε πνευματιστική εκδήλωση στο Νέο Φάληρο)
Συναθροιστείτε πνεύματα
και απ΄ εμπρός και πίσω
ακούσατε το πρόσταγμα
Σουρή του αρχιμάγου
που έχει πρόσωπον...  λαγού
και γενειάδα τράγου.

που κατ΄ αυτά περί πολλά 
πνευματικά τυρβάζει
και κάθε είδους πνεύματα
εμπρός του κατεβάζει"


Μετά από λίγο καιρό, δεν άργησε, το σπίτι του Σουρή στο Νέο Φάληρο, να θεωρείται ως σπίτι, στο οποίο συνέβαιναν διάφορα πράγματα, για τους δε συχνάζοντες σ΄ αυτό ήταν ευκαιρία να γελάσουν, να διασκεδάσουν μέχρι πρωίας. Η ενασχόληση με τα μεταφυσικά και τα παράξενα προκαλούσε τεράστια ευχαρίστηση στους συμμετέχοντες. Αρχικά επικρατούσε κάποιος χρόνος που οι καλεσμένοι έπαιζαν με την τράπουλα μέχρι να μαζευτούν όλοι. Στην συνέχεια είτε θα επιδίδονταν σε κάποια πνευματιστική απόπειρα με σκοπό το γέλιο και μόνο αυτό. 


Το σαλόνι του Σουρή δεν ήταν κάτι κρυφό, αλλά πολύ γνωστό όχι μόνο στην περιοχή του Νέου Φαλήρου αλλά και στο πανελλήνιο, γεγονός που φαίνεται και από τα σχετικά δημοσιεύματα των εφημερίδων. 


Ο Θεόδωρος Βελλιανίτης καταγράφοντας τέτοιες συγκεντρώσεις στο σπίτι του Σουρή αναφέρει:

"Στην τράπεζα την χρησιμεύουσα δια την πολυμελή οικογένεια του Σουρή, εχρησιμοποιούσαμε δια τα πνευματιστικά μας πειράματα. Εθέταμεν όλοι επ΄ αυτής τας παλάμας, μετά μικρόν δε η τράπεζα άρχιζε να πηδά, οσάκις ιδίως προσκαλείτο κάποιον φαιδρόν πνεύμα. Ο Σουρής διασκέδαζε προπάντως με αυτό. Μια ημέρα ο Σουρής ισχυρίστηκε πως είδε τον πεθαμένο Λεωνίδα Πετμεζά (Βασιλικό επίτροπο της Εθνικής Τράπεζας)"

Με την πάροδο του χρόνου οι ικανότητες των θαμώνων του σαλονιού του Σουρή βελτιώθηκαν καθώς νέα πνευματιστικά συγγράματα που βρίσκονταν σε βιβλιοθήκες ενημέρωναν τους πνευματιστές λογοτέχνες για νέες προσεγγίσεις. Έτσι σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα σε εφημερίδες της εποχής γεγονότα, στον κύκλο του Σουρή εντάχθηκε και η διάσημη ισπανίδα αρπίστρια Εσμεράλδα Θερβάντες η οποία ζήτησε να κληθεί το πνεύμα του Βίκτωρος Ουγκώ

Η Θερβάντες άρχιζε να παίζει την άρπα της ενώ όλοι οι υπόλοιποι επιδίδονταν μετά μανίας σε εκείνο που γνώριζαν καλά. Τότε η Θερβάντες άρχιζε να μιλά γαλλικά απαγγέλοντας την στροφή:

"Douce harpe, ta mousique
En chantant semle pleurer
De ta voix melancolique 
Mon  coeur aime a s΄ enivrer


Οι στίχοι αυτοί υποτίθεται πως είχαν υπαγορευτεί από τον ίδιο τον Ουγκώ ή ήταν άραγε έμπνευση της στιγμής της ισπανίδας αρπίστριας; Στην συγκέντρωση εκείνη παρίστατο πάντως και ο Κωνσταντίνος Μάνος

Από τον πνευματιστικό κύκλο του Σουρή, πέρασαν κατά καιρούς πολλοί. Άλλοι έμειναν για λίγο και άλλοι αποτελούσαν τη μόνιμη συντροφιά του. Εκτός της ισπανίδας πέρασαν επίσης και Γάλλοι και Ιταλοί διανοούμενοι, όχι μόνο για να δουν από κοντά τον σύγχρονο Αριστοφάνη της Ελλάδας, αλλά και για να βιώσουν μια μεταφυσική εμπειρία όπως γνώριζαν πως συμβαίνει εκεί. Οι κόρες του Σουρή μεγάλωσαν και ενέταξαν με την σειρά τους και τις δικές τους γνωριμίες στον κύκλο του πατέρα τους. Όσο για τον μαύρο σκύλο του Σουρή τον Γκιούλ είχε τελειοποιήσει κι αυτός τις ικανότητές του και δεν γαύγιζε κατά την διάρκεια των συγκεντρώσεων ότι κι άν συνέβαινε εντός της οικίας. 

Αυτή ήταν και η "ηρωϊκή" εποχή του πνευματισμού στην Ελλάδα που οδήγησε διάσημους ανθρώπους της εποχής εκείνης να τον λατρέψουν ως νέα θρησκεία και που οδήγησαν μέχρι και τον διάσημο υπνωτιστή Κζίνσκυ να έλθει στο Φάληρο και να αναστατώσει τους κύκλους των διανοούμενων με τους πνευματιστικούς του άθλους.

Κάποτε ο πειραιώτης ποιητής Γεώργιος Στρατήγης είχε κάποτε έναν θείο (αδελφό του πατέρα του) τον Σωτήριο, που κάτω από τραγικές περιστάσεις πνίγηκε στο λιμάνι του Πειραιά, την ώρα που επιβιβαζόταν σε ατμόπλοιο για ταξίδι αναψυχής. Ο ποιητής καθώς αγαπούσε τον αδικοχαμένο θείο του πολύ, ήταν τακτικός θαμώνας στο σπίτι του Σουρή, προσπαθώντας να έλθει σε επικοινωνία μαζί του. Στον Στρατήγη οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό η διάδοση στον Πειραιά για τέτοιους είδους συγκεντρώσεις στο σπίτι του Σουρή και η κλήση πειραιωτών λογοτεχνών εκεί. Ο Στρατήγης υπήρξε από τους πλέον ένθερμους εκείνων των συγκεντρώσεων. 

Από το μεταφυσικό σαλόνι του Σουρή πέρασε και ο Άγγελος Τανάγρας (Άγγελος Ευαγγελίδης), λογοτέχνης και Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Ο Τανάγρας ήταν που το 1923 θα δημιουργήσει την  "Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών", την πρώτη δηλαδή στην Ελλάδα εταιρεία που καταπιάστηκε συστηματικά με τη μελέτη μεταφυσικών φαινομένων. 

Ο Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού Άγγελος Ευαγγελίδης
που ως Άγγελος Τανάγρας έγινε σπουδαίος λογοτέχνης και ερευνητής ψυχικών φαινομένων


Ο Τανάγρας ήταν γιατρός όπως και ο Παύλος Νιρβάνας (γιατρός του Πολεμικού Ναυτικού και λογοτέχνης). Ο Τανάγρας επίσης υπήρξε ένθερμος θιασώτης των συγκεντρώσεων του Σουρή ειδικά την εποχή που ήταν επικεφαλής του υγειονομείου του λιμένος Πειραιώς. 

Πολλοί αργότερα είτε απεχώρησαν είτε αναφέρονταν στις συγκεντρώσεις εκείνες σαν να επρόκειτο σε μια συμμετοχή φάρσας και μόνο. 



 Το 1907 στην εφημερίδα "ΑΘΗΝΑΙ" ο Γρηγόριος Ξενόπουλος σε άρθρο του με τίτλο "Πρόσωπα και πράγματα" και υπότιτλο "Στο σαλόνι του Σουρή" έγραψε:

"Για το σαλόνι του Σουρή πολλά έχουν γραφεί καθώς κάποια αίγλη δόξας το περιβάλλει και είναι το μόνο που επιθυμεί κάποιος ξένος που επισκέπτεται την Αθήνα. Όλοι αναρωτιούνται τι κάνει ο κόσμος εκεί; Είναι σαλόνι κοσμικό, είναι καλλιτεχνικό ή μόνο φιλολογικό; Τίποτα από αυτά. Ο κόσμος πηγαίνει εκεί μόνο για να γελάσει! Ποτέ δεν είπε κανείς "θα πάω απόψε στου Σουρή για να διαβάσω ένα έργο μου ή να απαγγείλω ένα ποίημά μου". Το σαλόνι του Σουρή είναι απαλλαγμένο κάθε σοβαρότητας από εκείνη που θα περιμένε κανείς στο σπίτι ενός μεγάλου ποιητού. Και οφείλη την φήμη του αυτή στον απροσδόκητο χαρακτήρα του που διατηρεί επί έτη. Ποτέ δεν θυμούμαι να είδα στο σπίτι του Σουρή βιβλίο ή χειρόγραφο. Ποτέ μου δεν άκουσα τον Προβελέγγιο να απαγγέλει ένα ποίημά του! Ούτε τον Σβορώνο να ομιλεί για τα νομίσματά του, ούτε τον Πολίτη για τις παροιμίες του, ούτε τον Καρκαβίτσα για τα διηγήματά του, ούτε τον Άννινο για τα απομνημονεύματά του. Το σαλόνι του Σουρή δεν είναι φιλολογικό, δεν είναι εργασία, είναι μόνο καλαμπούρι. Καμία ιδέα δεν ανεπήδησε ποτέ από τις συγκεντρώσεις του, κανένα περιοδικό δεν σχεδιάσθηκε, κανενός συλλόγου δεν τέθηκαν οι βάσεις, κανενός κινήματος δεν συζητήθηκαν οι λεπτομέρειες. Στην πνευματική ζωή δεν πρόσθεσε τίποτα παρά μόνο τον γέλωτα, που αναγεννά τους κουρασμένους πνευματικούς εργάτες".


Αλλά και ο Παύλος Νιρβάνας γράφει άρθρο με τίτλο "Ανησυχίαι μετεμψυχώσεως" στο βιβλίο "Όσα φέρνει η ώρα"- 1925, σατυρίζοντας ουσιαστικά την συμμετοχή του:

"Ο γάιδαρος του μανάβη" γράφει "με τους κρεμαστούς κήπους επί της ράχης του, προχωρούσε προς τη λύση όλων των προσωπικών προβλημάτων του, των οποίων την έρευνα, ανέθεσε απ΄ αιώνων ο Δημιουργός εις το γένος του..."

Αυτός ήταν περίπου ο παράξενος κύκλος του σαλονιού του Σουρή, που όσοι επέρασαν μια φορά από αυτό γέλασαν με την καρδιά τους, συμμετέχοντες σε κάτι που τότε θεωρούνταν διασκεδαστικό και μόνο! 


Διαβάστε επίσης:

Γεώργιος Σουρής. 95 χρόνια από την απώλειά του





"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"