1889: Όταν ο Πειραιεύς είχε το 32% του πληθυσμού των Αθηνών! (Του Γ. Λεκάκη)


Ο Σιδηρόδρομος Πειραιώς, Αθηνών, Πελοποννήσου

Γράφει ο συγγραφέας, κ. Γιώργος Λεκάκης,


Η εφημερίς «Εβδομάς» ήταν εβδομαδιαίο κυριακάτικο περιοδικό «γενικού φιλολογικού ενδιαφέροντος». 

Ιδρύθη το 1884 και πρωτοκυκλοφόρησε 4 Μαρτίου, με πρόθεση να κυκλοφορήσει και «περιοδικόν δυνάμενον να τιτλοφορηθεί Ελληνικόν»...

Ξεκίνησε την πρωτοφανή για την Ελλάδα τότε λαογραφική έρευνα. Στόχος της το ζωντάνεμα του «μετακλασικού βίου της Ελλάδος». Διευθυντής του ήταν ο Δημ. Γρ. Καμπούρογλους! 

Από το 1887 πέρασε σε β΄ περίοδο εκδόσεως και την διεύθυνση ανέλαβε ο Ιωάννης Μ. Δαμβέργης. Έγινε σαββατιάτικη εβδομαδιαία «επιθεώρησις κοινωνική και φιλολογική», 12σέλιδος, τρίστηλη (33,5Χ23 εκατ.). Και ήταν πρωτοπόρος ως προς τα ένθετα («μετά Δελτίου»), όπως τα βλέπουμε σήμερα στις κυριακάτικες: Μονή εκόστιζε 10 λεπτά, και μετά του μυθιστορήματος 20! Τα γραφεία της ήταν στην οδό Πανεπιστημίου εν Αθήναις. Τυπωνόταν στο τυπογραφείο Κορίννη και μετά το 1887 στου Λεωνή.

Εφημερίδα "ΕΒΔΟΜΑΣ" 19ης Μαΐου 1890

Στις στήλες της έγραψαν οι διαπρεπέστεροι τότε δημοσιογράφοι και λόγιοι, και είναι κατεσπαρμένες ποικίλες μελέτες τους, φιλολογικές, λογοτεχνικές, κ.ά. Αναφέρω μερικούς: Χ. Άννινος, Ιω. Βαλαβάνης, Α. Καρκαβίτσας, Δ. Κόκκος, Ιω. Κονδυλάκης, Κ. Κρυστάλλης, Γρ. Ξενόπουλος, Π. Πανάς, Αχ. Παράσχος, Ιω. Πολέμης, Αρ. Προβελέγγιος, Γ. Σουρής, Γ. Χατζιδάκις, Χρ. Χρηστοβασίλης, κ.ά.

 Ήταν η εφημερίς που παρουσίασε τον Α. Κάλβο! Θεωρούσε το Βυζάντιο περίοδο «πνευματικού ξεπεσμού και εκφυλισμού». Γι’ αυτό και προοριζόταν «δια τας ανεπτυγμένας τάξεις»… Η εφημερίδα επλήγη από την απαγόρευση της κυκλοφορίας της στις «αλύτρωτες» περιοχές… Τα οικονομικά της έγιναν αβάσταχτα και η εφημερίς έκλεισε (4 Ιουλίου 1892). Σήμερα το «σώμα» της απαρτίζεται από 5 σπουδαίους και αξιολογότατους από πάσης απόψεως τόμους[1]

Στην στήλη «Ειδήσεις της Εβδομάδος», αυτής της εφημερίδος, λοιπόν (αρ φύλλου 20, έτους ζ΄, της β΄ περιόδου, της  19 Μαϊου 1890), διαβάζουμε δυο μικρές ειδήσεις που αφορούν στον Πειραιά:

Η πρώτη έλεγε πως ο εργοστασιάρχης «Πειραιώς, κ. Μακ Δον Τζουάλ» κατασκευάζει παρά τον λιμένα του Πειραιώς ναυπηγείο.

Αλλά η σημαντικωτέρα είδησις που αναγράφεται είναι δημογραφική: Ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της απογραφής του 1889. Βάσει αυτών, ο Πειραιεύς (μαζί με το Νέο Φάληρο) είχε 34.569 κατοίκους, όταν η Αθήνα είχε 107.251 (εκ των οποίων 59.311 άρρενες και 47.940 θήλεις). Δηλ. ο Πειραιεύς είχε το 32,23% του πληθυσμού των Αθηνών!

Τέλος, αναφέρονταν τα δρομολόγια του σιδηροδρόμου Πειραιώς-Αθηνών-Πελοποννήσου, τα οποία για την Ιστορία σας παρουσιάζω κατωτέρω…



19 Μαΐου 1890

Ας κάνουμε ένα άλμα στον χρόνο. Ας διαβάσουμε τους τίτλους των σημαντικότερων ειδήσεων αυτής της εβδομάδος:

Η Αρχαιολογική Εταιρεία θα ξεκινήσει ανασκαφές στο Δίπυλον[2] και πλησίον του Ωρολογίου του Ανδρονίκου του Κυρρήστου, όπου σώζονται «βάσεις και τύμπανα κιόνων»!

 (Σ.σ. Την περασμένη εβδομάδα είχε βρεθεί συλλογή αρχαίων και βυζαντινών νομισμάτων «πλησίον των Σερρών»). Αυτή η «περίφημος συλλογή», που «ανήκε στον Φωτιάδη-πασά» αγοράσθηκε από την ρωσική κυβέρνηση, για το Αρχαιολογικό Μουσείο Πετρουπόλεως!!!

Ο εν Μασσαλία Έλλην, Σ. Ζαφειρόπουλος, οικοδόμησε νυκτερινό άσυλο αστέγων γυναικών!

Οι ετήσιοι γυμναστικοί αγώνες ξεκινούσαν αύριο στο κεντρικό γυμναστήριο παρά τον Ιλισσό (σ.σ. τότε ακόμη υπήρχε το ποτάμι)![3]

Η Ιατρική Σχολή του Πανεπ. Αθηνών αποφάσισε όπως δι’ εξόδων του Πανεπιστημίου μεταβεί εις Παρισίους ο ιατρός Κωστομύρης, για να εκδώσει όσα ιατρικά συγγράμματα Ελλήνων ιατρών ευρίσκονται ακόμη ανέκδοτα σε διάφορες βιβλιοθήκες!

Ο μητροπολίτης Πενταπόλεως Νεκτάριος (σ.σ. τότε ακόμη εκ Σηλυβρίας Θράκης δεν είχε ανακηρυχθεί «άγιος») πρόκειται να προβεί στην έκδοση του έργου του Νεεφ. Βάμβα «Φυσική θεολογία και χριστιανική ηθική» και του Ευγ. Βούλγαρη «Σχεδίασμα περί ανεξιθρησκείας»!

Κυκλοφόρησε το βιβλίο του Γ. Ν. Χατζιδάκι «Περί του Γλωσσικού Ζητήματος εν Ελλάδι». Τιμάται 1 δραχμή![4]



Ο Άιφελ (τότε Έφφελ) πρότεινε την ανέγερση υψηλού πύργου 500 μ., που θα φωτίζεται εξωτερικών με λυχνίες, με κινητήρια δύναμη 100.000 ίππων, για την έκθεση της Κολομβίας!

Ο «Οιδίπους τύραννος» σε θαυμάσια μελοποιία του Μαμπρέ παρεστάθη εκ νέου και με έκτακτη επιτυχία στο θέατρο της «Γαλλικής Κωμωδίας» Παρισίων.

Η ρωσική κυβέρνησις απαγόρευσε στους Εβραίους την δημοσίευση εφημερίδων!

Το νέο μελόδραμα του Π. Τσαϊκόφσκι «Η κόρη του λοχαγού» θα ανεβεί στο αυτοκρατορικό θέατρο της Πετρουπόλεως.[5]

Η ρουμανική κυβέρνησις αποφάσισε πίστωση 15 εκατ. φράγκων για οχύρωση του Βουκουρεστίου!

Ευρέθη στο Σικάγο ηλεκτρική μηχανή προς ραφή ταπήτων, με την οποία αναπληρούντο 130 εργάτες! (σ.σ.: Η βιομηχανική επανάστασις χτύπαγε τα κουδουνάκια, αλλά ποιος άκουγε;)…

Ο Στράους μετά του θιάσου του μεταβαίνει στην Αμερική.

Βιολί εκ του Στραδιβαρίου ονόματι «Μεσσίας» επωλήθη έναντι 7.000 λιρών στερλινών!

Ενώ συγκλονιστικά είναι τα άρθρα της εφημερίδος:

«Βαυαροκρατία και Ελλάς, ήτοι πώς επαιδαγωγήθη η Ελλάς και πώς έπρεπε να παιδαγωγηθεί», υπό του Π. Ι. Χαλκιόπουλου.

«Επιγραφαί ευρεθείσαι στην Κάρυστο Ευβοίας», του Τρ. Ε. Ευαγγελίδου.

«Η Μουχλιώτισσα, η όμορφη κόρη εκ της Ιστορίας των Αθηναίων», του Δ. Γρ. Καμπούρογλου.

Το κομβικό 1890…

Το 1890 ο Δήμος Αθηναίων πρωτοδιεκδίκησε τα κλεμμένα έργα του Φειδία, από τον λόρδο Έλγιν, από τους Άγγλους! Ήταν ο Κ. Ξένος που έφερε το θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο Αθηναίων, το οποίο εξέδωσε και ψήφισμα… Δυστυχώς η τότε κυβέρνησις δεν στήριξε το αίτημα…

Το 1890 τελειώνει η μεγάλη ανασκαφή του Παρθενώνος. (Είχε ξεκινήσει το 1885).

Το 1890 ο οίκος Sothebys δημοπρατεί δύο ορειχάλκινα ζαρκάδια! Όλοι θυμήθηκαν τα δύο ορειχάλκινα γλυπτά ελαφάκια, αγνώστου καλλιτέχνου (έργα του 1884;) αριστερά και δεξιά της μαρμαρίνης σκάλας της πλατείας Συντάγματος, η οποία οδηγεί προς την Λεωφ. Αμαλίας…[6]

Το 1890 η Καισαριανή καθιερώνεται ως παραθεριστικό κέντρον πλουσίων αθηναϊκών οικογενειών…

Το 1890 δημιουργείται το Άλσος Κηφισιάς…

Το 1890 ξαναγίνονται ανασκαφές στον Ραμνούντα του Βαλέριου Στάη.[7]

Το 1890 ανακαλύπτονται τα λουτρά του Αμφιαράειου Ωρωπού! Οι Λουτρώνες ή Λουτρά Αμφιάρεια κοινά και για άνδρες και για γυναίκες! Πρωτοποριακόν!

Αλλά στον Πειραιά, τo 1890 στο Πασαλιμάνι χύνονταν τα λύματα της συνεχώς αναπτυσσόμενης πόλεως… Tα λουτρά σταμάτησαν να λειτουργούν! Τα ιστιοφόρα χάνουν την μάχη από τα ατμόπλοια, ο εφοπλισμός αλλάζει όψη, περιουσίες και οικογένειες χάνονται, ενώ άλλες αναδεικνύονται…

Μια εποχή που χάσαμε ανεπιστρεπτί, εξ αιτίας μιας ευρωλαγνείας μας, που θέλαμε να πετάξουμε από πάνω μας τα πατροπαράδοτα και να εγκλωβιστούμε στα «στενά», όπως έλεγαν τότε χλευάζοντας τα «παντελόνια»…




[1] Για περισσότερα, βλ. Γ. Λεκάκη «Ο Τύπος την εποχή του Πλ. Δρακούλη», εισήγησή του σε Συνέδριο για τον Πλ. Δρακούλη, που έγινε στην Ιθάκη, 2015.
[2] Είχαν γίνει και το 1864.
[3] Για την ιστορία, το ίδιο έτος στην Σμύρνη ιδρύθηκε το μουσικό και αθλητικό σωματείο «Ορφεύς Σμύρνης» και ο ιστορικότερος ελληνικός αθλητικός-γυμναστικός σύλλογος ο «Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης»!
[4] Προς κατανόησιν του έτους: Δημοσιεύθηκε και το «Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ» του Όσκαρ Ουάιλντ, αλλά και «Η Πείνα» του Κ. Χάμσουν, και ο «Σιρανό ντε Μπερζεράκ» του Ε. Ροστάν, και η «Σονάτα Κρόιτσερ» του Λ. Τολστόι, κ.ά.
[5] Για την Ιστορία: Και «Η ωραία κοιμωμένη του δάσους» και η όπερα «Ντάμα πίκα» του ιδίου. Και η όπερα «Πρίγκηψ Ιγκόρ» του Αλ. Μποροντίν (που ολοκληρώθηκε από τον Ρίμσκι-Κόρσακοφ) και η όπερα «Καβαλερία Ρουστικάνα» του Π. Μασκάνι.
[6] Βλ. καθηγητή ΕΜΠ Λ. Λαμέρα «Χωροθετικόν διάγραμμα γλυπτών Δήμου Αθηναίων», έκδ. ΕΜΠ, 1975. Και Ζ. Αντωνοπούλου «Τα γλυπτά της Αθήνας, 1834-2004», εκδ. Ποταμός.
[7] Είχαν γίνει και το 1880 από τον Δημήτριο Φίλιο, στο φρούριο και στον ταφικό περίβολο του Ιεροκλέους.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"