Μια στιγμή μέσα στο χρόνο (παλιές φωτογραφίες)



Του Στέφανου Μίλεση

Έχετε παρατηρήσει τα παλιά επιστολικά δελτάρια; Απεικονίζουν συνήθως μια ευρύτερη περιοχή, σπάνια εστιάζουν στο μερικό, αλλά εκείνο που κυριαρχεί είναι το γενικό. Αυτό το γενικό πλάνο ονοματίζεται συνήθως με ό,τι κυριαρχεί. Ένα τεράστιο πλοίο, ένα επιβλητικό κτήριο που δεσπόζει, μια πλατεία προσφάτως διαμορφωμένη και ευπρεπισμένη. 

Ωστόσο όλα αυτά τα χρόνια μου άρεσε να παρατηρώ εκείνα τα σημεία που αποτελούν τον διάκοσμο μιας κάρτας και όχι το κεντρικό της θέμα. Αυτά δηλαδή που βρίσκονται στο περιθώριο του κάδρου. Αυτά τα ασήμαντα, τα απαρατήρητα έγιναν για μένα τα πλέον σημαντικά.

Άνθρωποι που περπατούσαν αμέριμνοι αγνοώντας ότι κάποιος φωτογραφικός φακός θα τους μετέβαλε αιώνιους στο χρόνο. Κάποιος περαστικός της στιγμής έμεινε για πάντα αιώνιος περιπατητής, κάποιος υπαίθριος πωλητής καταδικάστηκε να μείνει φορτωμένος με το εμπόρευμά του.

Άλλοτε πάλι κάποια ξαφνική φωνή, κάποια κίνηση που ο φωτογράφος δεν περίμενε να γίνει και μια λεπτομέρεια που δίνει σήμερα ζωντάνια στην παγωμένη φωτογραφία. Και τέλος δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που ο τίτλος της κάρτας ουδεμία σχέση έχει με τον πραγματικό λόγο φωτογράφισης. Πολλά δελτάρια που είχαν εκδοθεί σε μεγάλους αριθμούς "επαναβαπτίστηκαν" με άλλους τίτλους για να επανέλθουν στην κυκλοφορία.

Ας δούμε μαζί μερικά μόνο από αυτά τα στοιχεία και είμαι σίγουρος ότι και εσείς αν δεν έχετε μέχρι τώρα βρει, θα βρείτε ακόμη περισσότερα.




Βόλτα στην παραλία του Νέου Φαλήρου. Καλοκαίρι και ο ήλιος ακόμα καίει τόσο, ώστε οι κυρίες να κρατούν αντηλιακές ομπρέλες. Κάτω αριστερά της φωτογραφίας ο υπαίθριος πωλητής θαλασσινών με το ζύγι να κρέμεται στον ώμο του διασταυρώνεται με τους περιπατητές. Φαίνεται πως τους προτείνει το εμπόρευμά του καθώς ο συνοδός στρέφει το κεφάλι του αριστερά για να του απαντήσει.
Η Λεωφόρος Αιγέως, σημερινή Δευτέρας Μεραρχίας, την εποχή που αποτελούσε τόπο περιπάτου των κήπων της Τερψιθέας.

Ο άνδρας στον στύλο κοιτά πίσω, όπως και οι άλλοι άνδρες πιο κάτω γυρίζουν να δουν τι συμβαίνει. Πιθανόν κάποιος από τους πλανόδιους να διαλαλεί με φωνές το εμπόρευμά του. 
Υπαίθριο καφενείο στην παραλία του Νέου Φαλήρου με μικρή σκηνή. Πρωί ακόμα την ώρα της φωτογράφισης, τα πάντα είναι μαζεμένα. Η παράσταση θα ξεκινήσει τις απογευματινές ώρες όταν ο ήλιος θα δύει. Το μικρό καφενείο βρίσκεται στις άκρες μιας ευρύτερης φωτογραφίες που στοχεύει να δείξει το μεγαλείο της παραλίας του Φαλήρου. 
Το Τουρκολίμανο χωρίς προβλήτα, με μόνο διαμορφωμένο ένα στενό παράλιο δρόμο. Τα πρώτα ιχθυοπωλεία που ταυτόχρονα αρχίζουν να τηγανίζουν ή να ψήνουν τα αλιεύματα αρχίζουν να εμφανίζονται. 
Διαφημιστικές πινακίδες εποχής στα πλαϊνά μιας μικρής εξέδρας του Νέου Φαλήρου. 
Μερικά από τα καταστήματα που βρίσκονταν απλωμένα επί της Ακτής Μιαούλη, μεταξύ των οποίων διακρίνουμε τις γνωστές φίρμες του Δραγώνα και του Σερφιώτη. Μπροστά από αυτά παραπήγματα με κλειστή την εξωτερική τους πλευρά. Αυτά τα είχαν στήσει τα ίδια τα καταστήματα για να εκθέτουν την πραμάτεια τους στον δρόμο προστατεύοντάς την από τους επίδοξους άρπαγες.
Η γνωστή Πλατεία Καραϊσκάκη σε δύο διαφορετικές εποχές. Στην πρώτη πάνω ως πλατεία περιπάτου και στην δεύτερη κάτω μετά την κατάληψή της από μικρομάγαζα και την μετατροπή της σε υπαίθρια αγορά.
Το Τραμ 17 στην πρώην Λεωφόρο Σωκράτους. Στα δεξιά του Τραμ μπροστά από το περίπτερο διακρίνεται αστυφύλακας (με τα χέρια πίσω) να διαβάζει εφημερίδα που κρέμεται στο περίπτερο. Το Τραμ κατεβαίνει τη λεωφόρο εκτελώντας το δρομολόγιο Άγιο Βασίλειο - Νέο Φάληρο
Λεωφορείο στη Σωκράτους μπροστά από το Δημοτικό Θέατρο. Πίσω διακρίνεται το συγκρότημα της Ραλλείου σχολής. Ο οδηγός έχει εξέλθει και στέκεται δίπλα από το μπροστινό του μέρος στην υποτυπώδη σκιά που του προσφέρει το ίδιο το όχημα.
Μια από τις εξέδρες άλλοτε πέτρινες κι άλλοτε ξύλινες που υπήρχαν σε αραιές αποστάσεις εντός του λιμένα της Ζέας. Μια μαυροφορεμένη γηραιά κυρία μιλά με τα μικρά κορίτσια. 
Μια διαφορετική λήψη της εξέδρας του Νέου Φαλήρου στην οποία διακρίνονται οι πλαϊνές κλίμακες καθόδου στο νερό. Στο πάνω μέρος παγκάκια το ένα δίπλα στο άλλο. Προς το τέλος της η εξέδρα υπερυψωνόταν ώστε να προσεγγίζει το ύψος που είχαν τα περισσότερα καταστρώματα των σκαφών την εποχή εκείνη.
Στο κτήριο του Γυμνασίου Αρρένων Πειραιώς (μετέπειτα Ιωνιδείου σχολής) διακρίνουμε στη δεξιά του πλευρά να αναγράφει Λαϊκό Αναγνωστήριο (δηλαδή βιβλιοθήκη) του Ορθόδοξου Αγαθοεργού Συνδέσμου "Η Αγάπη". Βρισκόμαστε στην εποχή της Γαλλικής κατοχής του Πειραιά του 1916-17.
Το μικρό ξενοδοχείο με εστιατόριο στο ισόγειο ιδιοκτησίας των Γεωργίου και Ιωάννη Τσελεμεντέ, πατέρα δηλαδή και θείου του γνωστού Νικόλαου Τσελεμεντέ στο Νέο Φάληρο. 
Επίσκεψη στο λιμάνι του Πειραιά, της πολυτελούς θαλαμηγού του Ιταλού Βασιλιά που φέρει το όνομα "Τρινάκρια". Το 1900 ήταν η μεγαλύτερη βασιλική θαλαμηγός παγκοσμίως. Μετασκευασμένο για τον σκοπό αυτό από το 1889. Εκτελούσε αποστολές διπλωματίας χωρίς απαραίτητα να μεταφέρει τον Ιταλό Βασιλέα. Η θητεία του σκάφους έληξε το 1925.
Εργάτες κάνουν έργα του Τραμ στη Λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου Α΄. Μια εικόνα γνώριμη στους σημερινούς Πειραιώτες, στο ίδιο σημείο τα ίδια έργα, αλλά από την άλλη πλευρά του δρόμου.
Πατέρας με τέσσερα παιδιά πηγαίνει στην ξύλινη εξέδρα στην Ακτή Ξαβερίου, που έχει δεμένη τη μικρή ψαρόβαρκα. Στα δεξιά το ένα παιδί έχει στα πόδια του κανάτι με πόσιμο νερό. Στα αριστερά ο μεγαλύτερο γιος κρατά από τους ώμους τα δύο άλλα αδέλφια του καθώς ο πατέρας σκύβει για να τραβήξει τη βάρκα προς το μέρος τους.
Η ιδιαιτέρως φωτογραφημένη είσοδος του ξενοδοχείου ΑΚΤΑΙΟΝ στο Νέο Φάληρο. Στην αριστερή πλευρά ανεβαίνοντας διακρίνονται τα γράμματα "Καφές, γλυκίσματα, ποτά".
Το πιο φωτογραφημένο ίσως σπίτι του Πειραιά της Ακτής Ξαβερίου. Αγγίζει σχεδόν πάντα το περιθώριο της φωτογραφίας. Το πάνω μέρος σπίτι. Η μπουγάδα απλωμένη στο μπαλκόνι. Στο μπροστινό μια σκιάδα με υπόστεγο. Πιθανότατα καφενείο της Ακτής.
Το ίδιο σκηνικό που επικρατούσε με τους αμαξάδες της Πλατείας Καραϊσκάκη, συμβαίνει με τα λαντό έξω από το Τελωνείο Πειραιώς. Οι αγωγιάτες έχουν κατέβει και έχουν συγκεντρωθεί στην είσοδο του Τελωνείου αναμένοντας κάποιο δρομολόγιο.
Η απεικόνιση αυτή καταλαμβάνει το λιγότερο μέρος μιας φωτογραφίας που φέρει τίτλο άλλοτε Ράλλειος Σχολή κι άλλοτε Δημοτικό Θέατρο. Παρατηρώντας όμως καλύτερα τη φωτογραφία βλέπουμε κόσμο συγκεντρωμένο, κίνηση που έχει διακοπεί από Γάλλους στρατιώτες, που με τις θερινές στολές έχουν σχηματίσει μια γραμμή κάθετα στη Λεωφόρο Βασ. Κωνσταντίνου. Αυτό συμβαίνει προκειμένου να διέλθει με αυτοκινητοπομπή η ηγεσία των Γάλλων από τη Λεωφ. Βασ. Γεωργίου Α΄. Τα πρώτα αυτοκίνητα ήδη έχουν εμφανιστεί. Πίσω στην είσοδο της Ραλλείου όπου ο ίδιος ο φωτογράφος σχημάτισε ένα "Χ" πάνω από αυτήν έχουν εξέλθει Γάλλοι στρατιώτες για να δουν κι αυτοί τι συμβαίνει. Η παρουσία τους δείχνει ότι όπως το Δημοτικό Θέατρο, το Γυμνάσιο Αρρένων και το Πρωτοδικείο έτσι και η Ράλλειος είχαν καταληφθεί από το Γαλλικό Στρατό και χρησιμοποιούνταν για το στρατωνισμό τους.   


1 σχόλιο:

Γιάννης Πουλάκης είπε...

Περίφημη περιήγηση στον παλιό Πειραιά. Στέφανε πολλά συγχαρητήρια!!!!!

Δημοσίευση σχολίου

"Πειραϊκές ιστορίες του Μεσοπολέμου"